جالاقى ءوستى، مۇعالىم بىلىكتىلىگى ارتا ما؟

ءوز پانىنەن تومەن بالل جيناعان مۇعالىمدەر بولدى

ءيا، مۇعالىمنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ ءۇشىن جالاقى جوعارى بولۋى كەرەك، دەدىك. پەداگوگتەردىڭ ەڭبەكاقىسى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن جىل سايىن 25 پايىزعا ارتىپ وتىر. بۇعان قوسا ءارتۇرلى سانات بويىنشا ۇستەمەاقى الۋ مۇمكىندىكتەرى تاعى بار. الايدا پاندەميا بىزگە كوپ نارسەنىڭ بەتىن اشىپ بەردى، ءبىلىم سالاسىندا ءبىراز «اۋرۋدى» جاسىرىپ كەلىپپىز. كارانتين كەزىندەگى قاشىقتان وقىتۋدا اتا-انالار نەمەسە ۇيدە جۇمىس ىستەپ وتىرعان ەرەسەكتەر مۇعالىمدەردىڭ ساباعىنا بالالارمەن بىردەي قاتىستى. كوزىمەن كوردى. ءوزىمىز دە ۇيدەگى كىشكەنتايلاردىڭ ساباعىنا ءارى باقىلاپ، ءارى ەسكە تۇسىرەيىك دەپ قاتىستىق. جيەنىمىزدىڭ اعىلشىن ءتىلى ساباعىندا مۇعالىمنىڭ قۇلاققا تۇرپىدەي تيەتىن اكتسەنتىن ايتپاعاندا، كەي سوزدەردى قاتە اۋدارعانىنا كۋا بولدىق. ءىشىمىز اشىدى. مىنە، وسىدان كەلىپ «مۇعالىمنىڭ مارتەبەسى» دەگەن ماسەلەنىڭ ءمانىسى، ءتۇپ-تامىرى تەرەڭدە ەكەنىن تۇسىندىك. ءسوز جوق، ەڭبەكاقىنى كوتەرۋ باسەكەنى ارتتىرادى، سالاعا مىقتى مامانداردىڭ كەلۋىنە جول اشادى. بىراق جالاقىنى ارتتىرىپ قويۋ جەتكىلىكسىز ەكەن. قايتپەك كەرەك؟

ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ بيىلعى مامىردا حالىققا بەرگەن ەسەبىندە مۇعالىمدەردىڭ مەكتەپكە بۇدان بىلاي كونكۋرس ارقىلى قابىلداناتىنىن ايتقان ەدى.

«مۇعالىمدەردى قىزمەتكە قابىلداۋ ءتارتىبى وزگەرەدى. بۇعان دەيىن مۇعالىمدەردى جۇمىسقا الۋ ديرەكتورلاردىڭ قۇزىرىندا بولسا، ەندى بۇل كونكۋرستىق نەگىزدە جۇزەگە اسىرىلادى. سونىمەن قاتار پەداگوگيكالىق ماماندىقتا وقىپ بىتىرگەن جاس ماماندار دا ۇلتتىق بىلىكتىلىك تەستىن تاپسىرىپ، شەكتى بالدى جيناپ، سەرتيفيكاتتاۋدان ءوتۋى ءتيىس. سول ارقىلى عانا جۇمىسقا قابىلدانادى»، دەدى مينيستر.

البەتتە، جاڭادان كەلگەن مامان­دار­دىڭ تەك بىلىكتىسى، ساۋاتتىسى، كاسىبيى قىز­مەت­­كە كىرىسەدى دەلىك. سوندا ءبىر كەزدەرى ءتۇر­لى جولمەن جۇمىسقا تۇرىپ الىپ، ءجونى ءتۇزۋ ساباق بەرە الماي جۇرگەن مۇ­عا­­لىمدەردى قايتپەكپىز؟

ءدال وسى سۇراققا جاۋاپ تابۋ ماقسا­تىن­دا مۇعالىمدەردىڭ اراسىندا ساۋالدا­ما جۇرگىزدىك. اتىراۋلىق زەينەتتەگى پەداگوگ نۇرلى قابدەشقىزى اڭگىمەنى ارىدەن باس­تادى.

2000 جىلدارى اتى­­راۋ وبلىستىق ءبىلىم جەتىلدىرۋ ينس­­تي­­تۋتىندا قىزمەت اتقاردىم. سول ۇلت­تىق بىرىڭعاي تەستىلەۋ ەنگىزىلگەن ۋا­قىتتا كورسەتكىشتەردى جاقسارتۋ بويىن­شا جۇمىس جۇرگىزۋدى قولعا الدىق. بۇل ءۇشىن البەتتە اۋەلى مۇعالىمدەردىڭ دەڭ­گە­يىن كوتەرۋ كەرەك. ءسويتىپ، ءبىزدىڭ ينس­تيتۋت پەداگوگتەردى تەستپەن جۇمىس ىس­تەۋ­گە شىڭداۋ، تەست قۇراستىرۋ، ساۋات­تى­­لىعىن ارتتىرۋ باعىتىندا كۋرستار ۇيىمداستىرىپ، ىرىكتەپ، مۇعالىمدەردەن وقۋ باعدارلاماسى بويىنشا تەست الۋدى باستاعان بولاتىن. سول كەزدە ءوز پانىنەن تومەن بالل جيناعان مۇعالىمدەر شىعا باس­تادى. ارتىنشا تەستىلەۋگە، كۋرسقا كەلە­تىن­دەر قاتارى كەمىدى. كەيىن ولار جي­نا­لىپ، كاسىپوداققا ارىزداندى. كا­سىپوداق: «ديپلومدى سەندەر بەرگەن جوق­سىڭ­دار، تەستىلەۋدى دوعارىڭدار!»، دەپ ءبىلىم باسقارماسىنا شاعىمداندى. ءبىزدىڭ ينستيتۋت باسقارماعا تىكەلەي باعىنىشتى بول­عاندىقتان، جوعارىداعىنىڭ ايتقان سوزىنە توقتادىق. وسىلايشا باستالعان ءىس اياعى­نا جەتپەدى»، دەيدى ن.قابدەشقىزى.

قاراپايىم لوگيكاعا سالساق، بۇل ءبىلىم سالا­سىن بىلىكسىزدەردەن تازارتۋدىڭ ەڭ جاقسى باستاماسى سەكىلدى. اتىراۋ وب­لى­سىن­دا ءوز ناتيجەسىن بەرسە، وزگە وڭىر­لەر­گە دە ەنگىزۋگە جارار ما، ۇلگى بولار ما دەر­سىز. جارايدى، 2000 جىلدارداعى اۋما­لى-توكپەلى كەزەڭدە سالا ماماندارىن ساقتاپ قالۋدىڭ ءوزى وڭاي بولعان جوق. بول­ماشى جالاقىعا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن مۇ­عا­لىمدەر دە سول ۋاقىتتاعى عالىمدار سەكىلدى الا دوربا ارقالاپ كەتپەس ءۇشىن كوپ نارسەگە تۇسىنىستىكپەن قاراپ، «ماڭدايدان سي­پاۋعا» تۋرا كەلدى. ال قازىر جاعداي الدەقايدا جاقساردى عوي. ەشكىمنىڭ جەكە ءاميانىن اقتارعانداي بولمايىق، دەگەنمەن بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا سوڭعى جىل­دارى مۇعالىمدەردىڭ ءوز اۋزىنان 350-400 مىڭ تەڭگە ەڭبەكاقى الاتىنىن ەستىپ ءجۇرمىز. مينيسترلىك تە ءوز تاراپى­نان جىلدان-جىلعا پەداگوگتەردى قا­عاز­باستىلىقتان ارىلتۋ بويىنشا جۇ­مىس جۇرگىزىپ كەلەدى. دەمەك، تالاپتى كۇ­شەيتىپ، باسقاسى باسقا، ءوز پانىنەن تومەن ناتيجە كورسەتكەن مۇعالىمدەرگە شارا قولدانۋدى باستاۋعا بولادى عوي. بىراق ەڭبەك جولىن وسى سالاعا ارناعان ن.قابدەش­قىزى ولاي ويلامايتىنداي. مۇنىڭ سەبەبىن زەينەتكەر-پەداگوگ:

ء«يا، ساۋاتتى ۇرپاق تاربيەلەۋ ءۇشىن ءبىلىم سالاسىن بىلىكسىزدەردەن تازارتۋ كەرەك-اق. الايدا وعان ءالى دە كەدەرگى بار. وزگە وڭىرلەردى بىلمەيمىن، اتىراۋ وبلىسىندا بۇگىنگە دەيىن ءبىلىم سالا­سىندا كادر تاپشىلىعى جويىلعان جوق. قازىر ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن مامانداردى تەستىلەۋدەن وتكىزىپ، ەمتيحان الىپ، ءوز ءپانىنىڭ باع­دار­لاماسىن تولىق مەڭ­گەرمەگەندەردى جۇمىستان شەتتەتسەك، تاعى رەزونانس تۋادى. وڭىردەگى وقۋشىلار مۇعالىمسىز قالادى. جىل سايىن مينيسترلىك قاراستىراتىن مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ گرانتىنان بولەك، اكىمدىك بولەتىن گرانت بار عوي. سوعان وڭىردە تاپشى ماماندىقتارعا گرانت تاعايىندالادى. مىسالى، سونداي گرانتتى الاتىن، پەداگوگ بولعىسى كەلەتىن تالاپكەر تاپپايسىز. ويتكەنى ءبىزدىڭ وڭىردە كوپ اتا-انا مۇنايشى بولعاندىقتان تابىستى، وتباسىلىق كاسىپكە بالاسىن دا ۇگىت­تەيتىنى انىق. باسەكە بولماعان سوڭ پەدا­گوگيكالىق ماماندىقتارعا ۇلگە­رى­مى ناشار وقۋشىلار بارادى. زەينەتكە شىعار الدىندا بىرنەشە جىل مەكتەپ ديرەكتورى بولىپ ىستەدىم. سوندا جۇ­مىس­قا كىرۋ تۋرالى ءوتىنىش جازا المايتىنداردى كوردىم. اراعا تانىسىن سالسا دا مەكتەبىمىزدىڭ گيمنازيا ەكەنىن نە­گىز­گە الىپ، ۇستانىمىما بەرىك بولىپ، مۇنداي مامانداردى جۇمىسقا المادىم. ال كەيبىر قاراپايىم مەكتەپتەر امالسىز قابىلدايدى. نەگە؟ ويتكەنى باسقا پەداگوگ جوق. بۇعان ساۋاتسىز مامان دايارلاپ، وعان جوعارى ءبىلىم تۋرالى ديپلوم بەرىپ وتىرعان جوعارى وقۋ ورىندارى كىنالى. سول سەبەپتى باقى­لاۋ­دى سول جاقتان كۇشەيتۋ كەرەك. وقۋشىلاردى ساۋات­سىز ەتىپ جۇرگەندەردى مەكتەپتەن الاستاتۋ جۇ­مىستارىن ءبىر ورىنعا بىرنە­شە­ۋى تا­لا­­ساتىن، كادر تاپشىلىعى جوق وڭتۇس­تىك وڭىردەن باستاۋعا بولادى»، دەپ ءتۇ­سىن­دىردى.

ۋنيۆەرسيتەتتە جاۋاپكەرشىلىك بولۋى كەرەك

راسىمەن دە ديپلومدى ۋنيۆەرسيتەت بەرەدى، دەمەك جاۋاپكەرشىلىك سول جوعارى وقۋ ورنىندا بولۋى ءتيىس. ە.بۋكەتوۆ اتىن­داعى قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەر­سي­تە­تىنىڭ وقىتۋشىسى، ستۋدەنتتەرگە، سونىڭ ىشىندە بولاشاق مۇعالىمدەرگە ءدارىس وقىپ جۇر­گەن پەداگوگ بولات قابدولدا وسىنداي پىكىردە.

«قازىرگى جوعارى وقۋ ورىندارى قان­داي ماماندىققا كوپ گرانت بولىنگەنىن، تا­لاپ­كەر­لەردىڭ قاي سالاعا كوپ تۇسەتىنىن ءبىلىپ الادى دا، سونداي ماماندىقتاردى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ باعىتىنا كەلسىن-كەل­مەسىن وقىتا بەرەدى. بايقاساڭىز، كوپ جوو كوپبەيىندى، كوپسالالى، كوپ­با­عىت­تى بولىپ كەتكەن. ەكونوميكا نەمەسە زاڭ ۋنيۆەرسيتەتى دەگەن اتاۋىنا قا­را­ماستان ىشىنەن پەداگوگيكا كافەدراسىن اشا سالىپ، ساناۋلى پروفەسسورلاردى تىركەپ، مامان دايارلاپ شىعادى. بۇدان قانداي مامان دايارلانادى؟ مەن ونداي «مامانداردان» قورقامىن. سول سەبەپتى پروفيلدىك باعىتىنا جاتپايتىن ۋنيۆەرسيتەتتەردەن پەداگوگيكالىق مامان­دى­ق­تاردى الىپ تاستاۋ كەرەك. ەكىنشىدەن، قازىرگى تالاپ جاقسى عوي، جاس تۇلەك پەداگوگ بولىپ شىققاننان كەيىن تەست تاپسىرادى. ءوزىنىڭ ماماندىعى، ساباق بەرەتىن ءپانى بويىنشا شەكتى بالل جيناي الماي قالسا، قايتپەك؟ سول ستۋدەنتتى 4 جىل بويى مەملەكەتتەن نەمەسە جەكە تۇلعادان قار­جى الىپ وقىتقان ۋنيۆەرسيتەتكە قانداي دا ءبىر جاۋاپكەرشىلىك ارتىلا ما؟ قايتا دايارلاۋدى جۇكتەي الاتىنداي قۇزىرەت تەستىلەۋدەن وتكىزەتىن ورتالىقتا بار ما؟ جوق! سول سەكىلدى قازىرگى تاڭدا مۇ­عا­لىمدەر بىلىكتىلىك الۋ ماقساتىندا تەستى­لەۋدەن وتەدى. سونىڭ ىشىندە ءوز ما­مان­دىعى بويىنشا تەستىنى ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت تاپسىرا الماي جاتقان پە­داگوگتەر بار. ال سول مۇعالىمدەرگە قان­­داي دا ءبىر جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلە مە؟ تاپسىرا الماسا، كاتەگورياسىن ال­مايدى، بىراق ساباعىن بەرىپ جۇرە بەرەدى. سوندىقتان پەداگوگ قاۋىمنىڭ بىلىك­تىلىگىن انىقتايتىن، تەستىلەۋدەن وتكىزەتىن ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعىنا ءوز ما­ماندىعى بو­يىنشا تومەن كورسەتكىش كور­سەتكەندەرگە، بولماسا سونداي ماماندى دايارلاعان ۋنيۆەرسيتەتكە ءبىر شارا قولدانا الاتىنداي قۇزىر بەرىلۋى ءتيىس»، دەيدى ب.قابدولدا.

«ورلەۋ» سەرتيفيكات تاراتۋمەن اينالىسپايدى

بىلىكتىلىك دەگەننەن شىعادى. 2012 جىلعا دەيىن ءبىلىم جەتىلدىرۋ ينستيتۋتتارى جۇمىس ىستەدى. تولىق مەملەكەتتىك مەكەمە سانالاتىن ۇيىم پەداگوگتەردى كاسىبي تۇردە شىڭداپ وتىرۋعا مىندەتتى بولدى. ال سودان كەيىن ينستيتۋت جۇيەسى جويىلىپ، «ورلەۋ» بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ۇلتتىق ورتالىعى» اق قۇرىلدى. اك­تسيو­نەرلىك قوعام بولعاندىقتان ءوزىن ءوزى قارجىلاندىرۋ مۇمكىندىگىنە يە. وسى مۇم­كىندىكتىڭ ناتيجەسىندە اتالعان ورتا­لىق مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارت­تى­رۋ­عا ارنالعان كۋرستاردى اقىلى ەتە باس­تادى. ارينە مەملەكەتتەن تاپسىرىس الىپ كۋرس ازىرلەيتىندىكتەن «ورلەۋ» ورتالىعى بارلىق كۋرس تۇرلەرىن بىردەي ساتا المايدى. قايتكەندە دە ساتىلاتىن كۋرستار بار. مىنە، وسى جاعداي مۇعا­لىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن شىنايى ارت­تىرۋعا كەدەرگى بولىپ تۇرعان جوق پا؟ سەبە­بى پەداگوگتەر قاۋىمىنىڭ اراسىندا جۇر­گىز­گەن ساۋالداماداعى جاۋاپتاردان كوپ­شىلىگىنىڭ كۋرستارعا كوڭىلى تولمايتىنى كورىندى. الايدا «ورلەۋ» ورتالىعىنداعى «وقۋ-ادىستەمەلىك جۇمىستار» دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ەرجان بولسىنبەك ۇلى كۋرس­تاردى ازىرلەۋ بىرنەشە كەزەڭنەن تۇ­را­تىنىن، ساپالى ەكەنىن جەتكىزدى.

«ورتالىعىمىزدا 300-دەن اسا عىلى­مي دارەجەلى مامانداردان قۇرالعان پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلىق قۇرام بار. سول قىزمەتكەرلەرىمىزدىڭ دەرلىگىندە ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ەڭبەك ءوتىلى 5 جىلدان كەم ەمەس. بۇل كۋرس­تار­دى زەرتتەۋ جۇرگىزە الاتىن جانە سونىڭ نەگى­زىندە جاسالعان باعدارلامانى ءىس جۇ­زىندە قولدانۋدى بىلەتىن، تەوريا مەن پراكتيكانى ۇشتاستىرۋدان حاباردار ما­مانداردىڭ ازىرلەيتىنىن بىلدىرەدى. كۋرستاردى دايىنداۋ بىرنەشە كەزەڭنەن تۇرادى جانە ءار دەڭگەيدە ساپاعا ەرەكشە ءمان بەرەمىز. بىزدە ازىرلەنگەن كۋرس­تاردى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە جولدايمىز. وندا تاعى قارالادى. سودان كەيىن بارىپ ءوز ترەنەرلەرىمىز اراسىندا سول كۋرستى جۇرگىزۋگە ەڭ ۇزدىگىن تاڭداپ ىرىكتەيمىز. ال كۋرستى باستاماس بۇرىن وعان قاتىسۋشىلاردىڭ قاجەتتىلىكتەرى، نە كۇتەتىنى جايلى ساۋال­داما الىپ، ونىڭ ناتيجەسىن ترەنەرگە بە­رە­مىز. قازىر كوپ كۋرس ونلاين وتكى­زى­لەدى، ءبىز وسى مۇم­كىندىكتى پايدالانىپ ترەنەرلەردىڭ سابا­عىنا قاتىسامىز. كۋرس بىتكەندە ولاردان كۋرستىڭ كۇتكەندەي بولعان-بولماعانى، قاجەتىن قانشالىقتى قاناعاتتاندىرعانى تۋرالى ساۋالداما الامىز. كۋرستى اياقتا­عان تىڭدارماندارعا پوست-كۋرستىق قولداۋ جۇ­­مىستارىن جۇرگىزەمىز. كۋرستان ۇي­رەن­گەنىن پراكتيكادا قولدانۋعا كەڭەس بەرىلەدى. «ورلەۋ» قۇرىلعان 2012 جىل­دان بەرى 600 مىڭنان اسا ماماندى وقىتتىق. ولاردىڭ ساۋالداماسىن تالدادىق، سوندا قاتىسۋشىلاردىڭ 95 پايىزى كۋرس­تار­دىڭ جاقسى ەكەنىن ايتادى»، دەيدى ە.بولسىنبەك ۇلى.

«ورلەۋ» وكىلىنىڭ ايتۋىنشا، قالعان 5 پايىزىنىڭ ورتالىق كۋرستارىنا كوڭىلى تولمايدى. ولاردىڭ ۇسىنىس-پىكىرلەرى كۋرستى قايتا وڭدەپ جازۋعا، قايتا قاراۋعا سەبەپ بولادى.

باسى اشىق سۇراق

ال ەندى قاراڭىز، 600 مىڭنىڭ 5 پايىزى – 30 مىڭ مامان. از با، كوپ پە – ءبارىبىر، بىراق وسىنشاما مۇعالىم كۋرسقا كوڭىلى تولماسا دا، بىلىكتىلىگىن ارتتىرعانى جونىندە سەرتيفيكات الىپ، سونىڭ كو­مە­گىمەن جۇمىسىن جالعاستىرادى. دەگەن­مەن ە.بولسىنبەك ۇلىنىڭ جاۋابىنا قاراعاندا، «ورلەۋ» سەرتيفيكات تا­را­­تۋمەن اينالىسپايدى، ونى وقىپ، ەڭبەك­تە­نىپ الۋ كەرەك. ويتكەنى بەلگىلى ءبىر نا­تي­جە كورسەتە الماي، سەرتيفيكاتتان قا­عىلعاندار دا بار.

شىنى كەرەك، مەملەكەتتىك تاپسىرىس­تى ورىنداپ، مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارت­­تىرۋمەن «ورلەۋدەن» وزگە جەكە ورتا­­لىقتار، ۇيىمدار دا اينالىسادى. دە­سەك تە نەگىزگىسىن وسى ورتالىق الاتىنى بەلگىلى. مەملەكەتتىڭ تاپسىرىسىمەن ازىر­­لەنگەن كۋرستار نەگىزىنەن مۇعا­لىم­دەر­­گە تەگىن. بىراق مۇنىڭ بارلىعى بىردەي پەداگوگتەردىڭ كاسىبي ساۋاتىن ارتتىرا الا ما؟

ء«دال وسى ماسەلەنى كۋرستاردىڭ ساپاسىن تالداعاندا، ازىرلەگەندە كۇندەلىكتى تالقىلايمىز. ۇستاز دەگەن ۇلى اتتى الىپ ءجۇرىپ، ءوزىنىڭ كاسىبىنە، ساباق بەرەتىن پانىنە قاتىستى قاراپايىم دۇنيەنى بىلمەيتىن نەمەسە قاتە جازاتىن، ويىن دۇرىس جەتكىزە المايتىن تىڭدارمانداردى كۋرستارىمىزدان كەزدەستىرىپ ءجۇرمىز، بۇل ماسەلە ءبىزدى دە ويلاندىرادى. الايدا ولاردى كەۋدەدەن يتەرمەيمىز، دەڭگەيىنە قاراي بارىنشا كومەكتەسۋگە تىرىسامىز»، دەيدى ە.بولسىنبەك ۇلى.

ماقالامىزدىڭ باسىندا مىسالعا كەل­تىر­گەن كەيىپكەرىمىزگە قايتا ورالساق، ارىزىن ايتىپ كەلگەن جاس شاماسى ەلۋ­لەر­دە­گى مۇعالىمنىڭ بەتىن قايتارماي ديرەكتورىنا حابارلاستىق. مەكتەپ باسشىسى ونى جۇمىستان سەبەپسىز شىعارماعانىن، شەشىم قابىلداۋ كاسىبيلىگىنە قاتىستى بولعانىن جەتكىزدى. ء«بىلىم تۋرالى» زاڭعا سايكەس پەداگوگ ءار 5 جىل سايىن كەم دەگەندە 1 رەت بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ كۋرسىنان ءوتۋى ءتيىس. ال ديرەكتورىنىڭ ۇس­تى­نەن شاعىم جاساپ رەداكتسيامىزعا كەل­گەن سول مۇعالىم وسىعان دەيىن كەمى 5 رەت بى­لىك­تى­لىگىن ارتتىرۋ كۋرسىنان ءوتتى، ونىڭ الدىندا 4 جىل كاسىبي تۇرعىدان جوو-دا دايارلاندى. سول ساۋاتتىڭ ءبارى، سول ءبىلىمنىڭ ءنارى قايدا؟.. بۇل – كەشەندى زەرت­تەۋ مەن جۇيەلى جۇمىستى قاجەت ەتەتىن باسى اشىق سۇراق.