«ول – وڭباعان، بىراق وزىمدىكى»

ال اكىم ايتسا، ايتقانداي ەكەن: ونىڭ ءىس باسقارۋشىسى بولعان شەنەۋنىك كەيىن تالاي جاۋاپتى قىزمەتتىڭ باسىن قايىرىپ، اۋدان اكىمىنە دەيىن كوتەرىلىپتى دە اقىرى پارامەن ۇستالىپ، سوتتالىپ تىنىپتى.

ويلاپ قاراساق، «ول – وڭباعان، بىراق وزىمدىكى» دەگەن استامشىلىق ۇستانىم مەم­لە­كەتتىك قىزمەت سالاسىندا ءالى تولىق تىيىلماي تۇرعان كوماندالىق اۋىس-ءتۇيىستىڭ تۇپكى ءمانىن بىلدىرەتىن ۇعىمعا  اينالعانداي ما، قالاي؟ جاڭادان تاعايىندالعان اكىمدەر مەن مەملەكەتتىك ورگاندار باسشىلارىنىڭ اراسىندا «بۇرىنعى باستىعىمەن ىم-جىمى ءبىر بولعان شىعار» دەگەن كۇدىكپەن ءوز قارا­ماعىنا وتكەن ورتا بۋىن شەنەۋنىكتەرگە سەنبەي، وزدەرىنىڭ «سىر شاشپايتىن، سەنىمدى» سەرىكتەرىن ماڭايىنا جينايتىندار بارىن قازىر دە ارا-تۇرا بايقاپ، باس شايقاپ ءجۇرمىز.

ولاردىڭ ىشىندەگى «سەنگەنىنەن گورى سۇيەنگەنى كۇشتى» جاڭا اكىمدەر كوماندالىق اۋىس-ءتۇيىستى تاعايىندالا سالىسىمەن ەش قىمسىنباستان باستاپ جاتسا، كەيبىرەۋلەرى قول استىنداعى  باسقارمالاردىڭ نەمەسە بو­لىم­دەردىڭ باسشىلارىن كابينەتىنە ءبىر-بىر­لەپ شاقىرىپ، ارقايسىسىنا: «قىز­مە­تىڭ­نەن ءوز ەركىڭمەن كەتۋ تۋرالى ءوتىنىش جاز. ورنىڭا ءوز ادامىمدى  اكەل­ۋىم مۇمكىن...»، دەپ الدىن الا ءوتىنىش جاز­عىزىپ الىپ، بىرتىندەپ اۋىستىرادى ەكەن. ال وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەر جونىندە بۇ­قا­رالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرى مەم­لەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ جەر­گىلىكتى دەپارتامەنتتەرىنىڭ باسشىلارى­نا سۇراق قويعاندا ولار: «قىزمەتىنەن كەتكەن ورتا بۋىن باسشى لاۋازىمىنداعى مەم­لە­كەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ ءبارى ءوز ەرىك­تەرى­مەن قىزمەتىنەن بوساتۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرگەن. ەشقايسىسى بىزگە شاعىم ايتقان جوق. ءبارى زاڭدى»، دەپ تۇك بىلمەگەنسىپ وتىرادى. ال ويلاماعان جەردەن اتقارىپ جۇرگەن  باس­شى­لىق قىزمەتىنەن ايىرىلىپ، جۇمىسسىز قالعان شەنەۋنىكتەردىڭ جاعدايىن، ولاردىڭ دا اسىراپ وتىرعان بالا-شاعالارى بارىن ويلايتىن ەشكىم جوق. سەبەبى ولاردىڭ ءوز ما­مان­دىقتارى مەن بىلىكتىلىكتەرىنە ساي باسقا بالامالى لاۋازىم بويىنشا جۇمىسقا ورنالاسۋىنا ەشقانداي كەپىلدىك بەرىلمەيدى. وسىنى كورگەن جاس مامانداردىڭ جۇمىسقا قۇل­شىنىسى مەن ءوز كەلەشەگىنە سەنىمى ازا­يىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ بەدەلى تۇسەتىنى انىق.

سوندىقتان مەملەكەتتىك قىزمەت سالاسىندا مەريتوكراتيا قاعيداتتارىنىڭ ىسكە اسىرىلۋىنا مۇددەلى مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگى كوماندالىق اۋىس-ءتۇيىس سىندى تەرىس تە جانى ءسىرى قۇبىلىستى تۇپكىلىكتى جويۋ جولدارىن ىزدەستىرسە، قۇبا-قۇپ. بۇل رەتتە اكىمدەر مەن مەملەكەتتىك ورگاندار باسشىلارى اۋىستىرىلعان سايىن ء«وز ەركىمەن قىزمەتىنەن كەتۋ تۋرالى» ءوتىنىش بەرىپ جاتاتىن ورتا بۋىن اكىمشىلىك مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى الەۋمەتتىك-قۇقىقتىق قورعاۋدىڭ قوسىمشا شارالارىن قاراستىرۋ قاجەت بولار.

مىسالى، جاڭادان تاعايىندالعان وڭىرلەر اكىمدەرى مەن ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندار باسشىلارىنىڭ وزدەرىنە تىكەلەي باعىنىشتى ساياسي مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى، ياعني ءوز ورىنباسارلارى مەن وبلىستىق باعىنىستاعى قالالار مەن اۋداندار اكىمدەرىن عانا (ولاردى سايلاۋ ەنگىزىلگەنشە) بىردەن اۋىستىرۋىنا رۇقسات بەرىپ، باسقا اكىمشىلىك مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە، سونىڭ ىشىندە، كوميتەت توراعاسى، دەپارتامەنت ديرەكتورى، باسقارما جانە ءبولىم باسشىسى سياقتى لاۋازىم يەلەرىنە بەلگىلى مەرزىمگە دەيىن ورىنسىز تيىسپەۋىن نەگە زاڭداستىرماسقا؟ بۇعان قوسا، اكىمشىلىك مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ جاڭا باسشىلاردىڭ  قىسىمىمەن ء«وز ەركى­مەن قىزمەتىنەن بوساتۋ تۋرالى» ءوتى­نىش بە­رۋىن بولدىرماۋ ماقساتىندا وسىن­داي ءاربىر فاكتىنىڭ شىن سەبەبىن انىقتاپ، «كو­مانداشىل» شەنەۋنىكتەردى تارتىپكە شا­قىرۋ مىندەتىن وڭىرلەردەگى ادەپ جونىن­دەگى كەڭەستەرگە نەگە جۇكتەمەسكە؟ ەگەر وسىن­­داي مىقتى قورعاۋشى تابىلىپ جاتسا، وندا زاڭسىز قۋدالاۋعا ۇشىراعان اكىم­شى­­لىك مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ ءبارى بول­­ماعانىمەن، ءبىرسىپىراسى وعان شىنىن ايتىپ، مۇڭىن شاعىپ، ادىلدىك تابۋى  مۇم­­كىن عوي. مۇنىڭ ءوزى شەنەۋنىكتەردىڭ جوعارى تۇرعان باسشىلاردىڭ وزبىرلىعىنا ءۇنسىز كونە بەرمەي، ءوز قۇقىقتارىن قورعاپ ۇيرەنۋىنە دە ىقپال ەتەر ەدى.