ازاتتىق ءانۇرانى

ەڭ ايگىلىسى – سوعىس جىلدارى مودەنا تاۋلارىنداعى قارسىلاسۋ قوزعالىسى مۇشەلەرى ورىندايتىن نۇسقا. بىزگە بەلگىلىسى ءاندى سونداعى پارتيزانداردىڭ ءبىرى جازعان. اۋەنى «ۇيقى ءدارىسى» ات­تى بالالار انىنە ۇقساس كەلەدى. ال جىر ءماتىنى ءار جولى تۇرلىشە ورىندالىپ جۇرگەنىمەن، ءبىر-بىرى­نەن كوپ ەرەكشەلەنبەيدى. ءان­نىڭ الەمگە تانىلۋىنا 1947 جىلى پراگادا وتكەن العاشقى حا­لىق­ارالىق جاستار مەن ستۋدەنتتەر فەستيۆالى ىقپال ەتكەنى داۋسىز. ايبىندى ءاننىڭ ىرعاعى مەن ەكپىندى قايىرماسى ءتىپتى يتا­ليان ءتىلىن تۇسىنبەيتىندەردىڭ ءوزىن باۋراپ الدى جانە ءاپ-ساتتە بۇكىل ەۋروپاعا تارالدى. اسىرەسە يتاليالىق ءانشى ميلۆا (1965) مەن فرانتسيالىق يۆ مونتانا (1970) شىرقاعان نۇسقالارى حا­لىق كوڭىلىندە اينا-قاتەسىز جاتتالىپ جاتتى. ال كەڭەس وداعى تىڭدارماندارىن العاش انمەن قاۋىشتىرعان بەلگىلى اڭىز ءانشى ءمۇسلىم موگاماەۆ بولاتىن. ول 1972 جىلى بولگاريادا قۇرمەتتى قوناق بولعانىندا «التىن ورفەي» ەسترادالىق اندەر بايقاۋىندا تۇرىپ، «مەن يتاليادا ءبىزدىڭ پار­تيزان دوس­تارىمىز تارتۋ ەتكەن ءاندى ورىن­داعىم كەلەدى. يتاليادا تاعى­­لىمدامادان ءوتىپ جۇرگەنىمدە ەرەكشە دوستاسىپ كەتتىك. بۇل ءان يتاليادا ايتىلعان كەزدە، زال­دا وتىرعان يتاليالىقتار «بەللا، چاو، چاو، چاو...» دەپ جان-تانى­مەن قوسىلا شىرقايدى. بىزگە دە شۋ شىعارۋعا بولادى»، دەگەن ءانشى ۇياڭداۋ كەلگەن كەڭەستىك تىڭ­­دارمانداردى جىگەرلەندىرە تۇسە­تىن. ءانشىنىڭ ەستەلىكتەرىندە («جي­ۆۋت ۆو منە ۆوسپومينانيا») ايتىل­عانداي كسرو-نىڭ بولاشاق باس حاتشىسى لەونيد برەجنەۆ تە ەرەكشە ءسۇيىپ تىڭداعان دەسەدى.

«... بەرليندە شاعىن كونتسەرت دا­يىندالىپ جاتقان بولاتىن. كەيبىر ارتىستەر ارنايى ماس­كەۋدەن كەلىپتى، ءبىزدىڭ توپتان بىرەۋ­لەردى ەرتە كەلىپتى... مەن سول كەزدە ناقتى نە ايتقانىم ەسىمدە جوق، بىراق ءبىر ءاندى مىندەتتى تۇردە ورىنداۋىم كەرەك ەدى، بۇل – پارتيزاندار ءانى «Bella Ciao» بولاتىن. بۇل ءان برەجنەۆكە وتە ۇنادى. ول العاش رەت ونى كرەملدىڭ سەزدەر سارايىندا كسرو جوعارعى كەڭە­سىنىڭ دەپۋتاتتىعىنا كانديدات رەتىندە ۇسىنىلۋىنا وراي ۇيىم­داستىرىلعان كونتسەرتتە دە ەستىدى. مەن ءان ايتتىم، ال بۇكىل اۋديتوريا ماعان قوشەمەت كورسەتىپ، شاپالاق ۇرا باستادى. اراسىندا لەونيد ءيليچتىڭ ءوزى قوسىلدى. سودان كەيىن بۇل وعان ادەتكە اينالدى»، دەپ جازدى ءانشى.

ال ءاننىڭ سازىنا قاتىستى دا سان-ساققا جۇگىرگەن بولجام تولاس­تاعان ەمەس، كەيدە وزگە حالىق شى­عار­مالارىنىڭ مۋزىكاسىنا دا ۇقساس­تىرادى. سىنشىلار سونىمەن قاتار Dus Zekele Koilen («كومىردىڭ كىشكەنتاي قابى») دەپ اتالاتىن انمەن ايقىن ۇقساس­تى­عىن اتاپ كورسەتەدى. بۇل ءاندى اتاق­تى سىعان اككوردەونيسى ماشكا زيگانوفف 1919 جىلى كۇزدە نيۋ-يوركتە جازعان ەدى.

كەز كەلگەن ءان سول ءداۋىردىڭ، وقيعانىڭ، قوزعالىستىڭ سيمۆولىنا اينالعانىن بىلاي قويعاندا، ءتۇرلى جانرداعى مۋزىكالىق تاجى­ريبەلەردىڭ نەگىزگى نىساناسى. Bella Ciao ءانى دە جاپون دجاز ينتەرپرەتاتسيالارىندا كەڭ قولدانىس تاۋىپ، نەبىر روك-گرۋپپالاردىڭ قايىرماسىنا اينالدى. پوست­مودەرنيزم داۋىرىندە بىرنەشە رەت جاڭا تۇسىنىك بەرىلگەن وسىناۋ كوركەم شىعارما ازاتتىقتىڭ ءانۇرانى ءارى الەمدىك مانيفەست، ءارى رەۆوليۋتسيا ۇرانى بولىپ شىر­قالدى ەمەس پە. بەللا، چاو! قا­لاي بولعاندا دا، اسىرەسە حورمەن قوسىلا شىرقاعاندا كەۋدەڭىزدەگى جۇرەك قاعىسىن تەزدەتىپ، قارسى­لىعىن كۇشەيتە باستايتىنى انىق. قاراپايىم اۋەننىڭ ىشىنە كو­مىل­گەن ءبىر قۇپياسى بارى انىق. بال­كىم، وسىناۋ سىرشىل ءاننىڭ اسەرى سوناۋ كۇندەردەگى تۋعان تابي­عاتىنان باستاۋ الاتىن بولار؟!