كۇنگەيدە دالا جۇمىستارى باستالدى

بىلتىرعىداي ەمەس، شىمكەنت قالا­سىندا ەگىس اۋماعى ارتا تۇسكەن. بيىل 29،3 مىڭ گەكتار جەر­گە ەگىن ەگۋ جوسپارلانعان. بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا (2020 جىلى – 27،9 مىڭ گەكتار) 1،4 مىڭ گەكتارعا ارتىق. ونىڭ ىشىن­­دە ءداندى داقىلدار (بيداي، ارپا، جۇگەرى) – 12،9 گا، مايلى داقىلدار (ماقسارى، كۇنباعىس) – 3،8 گا، كوكونىس پەن باقشا – 3 گا، كار­توپ – 0،7 گا، مال ازىقتىق دا­قىل­دار – 8،9 گا اۋماققا ەگىلەدى، – دەيدى سالا ساراپشىلارى.  

كوكتەمگى دالا جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە 1 مىڭ توننا جانار-جاعارماي ءبولىنىپ، وپەراتور انىق­تالىپ قويعان. بۇل قالاداعى ءىرى 60 اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەردىڭ ەگىن ەگۋ جۇمىستارىن جۇر­گىزۋ­گە تولى­عى­مەن جەتەدى. اگرو­قۇ­رى­لىم­­دارعا جەت­كىزىپ بەرۋدى قوسا العانداعى جەتكىزۋ قۇنى ليترى­نە 157 تەڭگە بولىپ بەكىتىلدى (نارىق­تا­عى باعاسى – 183-185 تەڭگە).              

كوكتەمگى دالا جۇمىستارىنا تراكتور، تۇقىم سەپكىشتەر، جەر قوپسىتقىشتار، توپىراق وڭدەيتىن اگرەگات سەكىلدى تەحنيكالاردىڭ سانى جەتكىلىكتى. بۇگىندە ولار 93،2 پايىزعا دايىن.              

سونىمەن قاتار شاھاردا وسى جىلعا مينەرالدى تىڭ­ايت­­قىشتاردىڭ قۇنىن سۋبسيديالاۋعا 122 ملن 146 مىڭ تەڭگە، تۇقىم شارۋا­شىلىعىن دامىتۋدى سۋب­سيديالاۋعا 5 ملن 885 مىڭ تەڭگە، پەس­تي­تسيدتەردىڭ، بيوا­گەنت­تەر­دiڭ قۇنىن سۋبسي­ديا­لاۋ­عا 600 مىڭ تەڭگە ءبولىندى.

سونداي-اق بىلتىرعىمەن سالىستىرعاندا شاھارداعى جىلىجاي كەشەنىنىڭ اۋماعى دا ارتا تۇسكەن. وعان سەبەپ، قالادا جىلىجاي كەشەندەرىنە مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتىلە باستادى.

اۋىل شارۋاشىلىعى سالا­سىن­دا باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى ازىق-ت ۇلىك تاۋارلارى ەكەنى بەل­گىلى. تۇرعىنداردى ساپالى ازىق-ت ۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ ماق­سا­تىن­دا شىمكەنت قالاسىندا جىلىجاي كەشەندەرىنىڭ سانى مەن وعان كورسەتىلەتىن مەملەكەتتىك قول­داۋ ۇلەسى ارتىپ كەلەدى.

شىمكەنتتەگى مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ، كاسىبىن دوڭ­گە­لەتىپ وتىرعان وندىرىستىك جىلىجاي كەشەندەرىنىڭ ءبىرى – «يلياەۆ» جك. قاراتاۋ اۋدانى مارتوبە تۇرعىن الابىندا ورنالاسقان. جالپى اۋماعى 2،2 گەكتاردى قۇ­رايدى. ءوز جۇمىسىن 2018 جىلى باستاعان. سول جىلى كەشەن قۇرى­لى­سىنا «اگروونەركاسىپتىك كەشەن سۋبەكتىسى ينۆەستيتسيالىق سالىنىمدار كەزىندە جۇمساعان شىعىستاردىڭ ءبىر بولىگىنىڭ ورنىن تولتىرۋ بويىنشا سۋبسيديالاۋ» باعدارلاماسى اياسىندا مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتىلگەن. جىلىجاي كەشەنى تۇركيالىق ستاندارتقا ساي كەلەتىن جانە جاڭا ۇلگىدەگى قۇرال-جابدىقتارمەن جاب­دىقتالىپ قانا قويماي، يننو­ۆا­­تسيالىق جۇيەدەگى زاماناۋي تەحنولوگيالارمەن قامتىلعان. جىلىنا 600 تونناعا دەيىن قىزا­ناق­تىڭ «مەرليس» جانە «پەمبە» سۇرىپتارىن وندىرەدى. وندىرىلگەن تاۋارلار ازىق-ت ۇلىك دۇكەندەرى مەن بازارلارىندا ساتىلىپ جاتىر. قازىرگى تاڭدا جىلىجاي كە­شەنىندە 30 ادام تۇراقتى جۇ­مىس­پەن قامتىلعان. ايتا كەتەيىك، بۇل جەردە وسىرىلەتىن كوكونىستەر تەك ەكولوگيالىق تازا ونىمدەردەن قۇرالادى. ولاردى وسىرۋدە قول­دا­نىلاتىن تەحنولوگيا سۋ مەن تىڭايتقىشتاردى جانە باسقا دا رەسۋرستاردى ۇنەمدەۋگە مۇم­كىن­دىك بەرەدى.

مەملەكەت تاراپىنان كور­سە­تى­لەتىن قولداۋلار ناتي­جە­سىن­دە كاسىپكەر، شارۋاشىلىق يەسى بەرىك يلياەۆ 2022 جىلى قوسىمشا جىلىجاي اۋماعىن 4 گەكتارعا ۇلعايتىپ، ءونىم كولەمىن ارتتىرۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن جەت­كىز­دى. ودان وزگە، شىمكەنت قالا­­سىن عانا قامتىپ قويماي، ەكس­پورتقا شىعارۋدى كوزدەپ وتىر.

جالپى، شىمكەنت قالاسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى، ونىڭ ىشىندە ەگىن شارۋا­شى­لى­عى­نا ەرەكشە دەم بەرىلۋدە. سونىڭ ءبىرى قاراتاۋ اۋدانىنا قاراس­تى بوزارىق تۇرعىن الابىندا ورنالاسقان قىزاناق، قيار ونىم­دە­رىن وسىرۋمەن اينالىساتىن جى­لىجاي كەشەندەرىنىڭ ءبىرى – «زاۋرە» شارۋا قوجالىعى.

جالپى اۋماعى 3 گەكتاردى قۇرايتىن اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەدە جۇمىس ىستەيتىن ونەركا­سىپ­تىك جىلىجاي كەشەنى ءوز جۇمىسىن 2019 جىلى باستاعان. سول جىلى وندى­رىستىك جىلىجاي كەشەنىنىڭ قۇرىلىسىنا «اگرو­ونەركاسىپتىك كەشەن سۋبەك­تىسى ينۆەستيتسيالىق سالى­نىم­دار كەزىندە جۇمسالعان شى­عىس­­تاردىڭ ءبىر بولىگىنىڭ ورنىن تولتىرۋ بويىنشا سۋب­سي­ديا­­لاۋ» باعدارلاماسى اياسىندا مەملەكەت تاراپىنان قول­داۋ العان.

قازىرگى تاڭدا جىلىنا 900 تونناعا جۋىق كوكونىس ونىمدەرىن وندىرە الاتىن كەشەندە 45 ادام تۇراقتى جۇمىس ىستەپ، قالا تۇر­عىندارىن ساپالى كوكونىس ونىم­د­­ەرىمەن قامتاماسىز ەتۋدە. ز­ا­ما­ناۋي تۇركيالىق تەحنولوگيا­لارمەن قامتىلعان جىلىجاي كەشەنى تامشىلاتىپ سۋارۋدان باستاپ، جىلۋ ەنەرگياسىنىڭ اۆتونومدى كوزدەرىمەن، تەرمواك­كۋ­مۋلياتور، جىلىتۋ جانە كلي­مات­تىق باقىلاۋ جۇيەسى، اۋا­نى اۆتوماتتى ىلعالداندىرۋ، جا­رىق بەرۋ، كومىر قىشقىل گازىن ءوندىرۋ، پەردەلەۋ جۇيەلەرىمەن اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەدە جۇمىس ىستەيدى.

الداعى ۋاقىتتا شارۋاشىلىق يەسى جىلىجاي كەشەنىنىڭ اۋما­عىن كەڭەيتىپ، كوكونىس ونىم­دە­رىن ارتتىرۋدى جانە شاھار تۇر­عىندارىن ساپالى ءارى تازا ونىم­دەرمەن قامتاماسىز ەتۋدى جوس­پار­لاپ وتىر.

سوڭعى جىلدارى شىمكەنتتە جەمىس-جيدەك ءوندىرىسى قارقىن الۋدا. ماسەلەن، «اقتاس – 2» شاعىن اۋدانىنداعى باۋ-باقشا جۇمىسى سونىڭ دالەلى. رابات تاس جولى بويىندا ورنالاسقان الما باۋىنىڭ جالپى اۋماعى – 100 گەكتار. 4 ءتۇرلى الما سور­تىنان 250 مىڭ ءتۇپ الما اعاشى وتىرعىزىلعان. 2020 جىلى سۋ تاپشىلىعىنان ءونىم بەرۋ كور­سەت­كىشى تومەندەپ، جاز مەز­گى­لىن­دە 100 توننا، كۇز مەزگى­لىن­دە 8 توننا ءونىم جينالعان.

بيىل الما اعاشتارىن بۇتاۋ جانە دارىلەۋ جۇمىستارىنا قو­سىم­شا قارجى ءبولىنىپ، جوسپار بويىنشا وسى جىلى 500-1000 توننا كولەمىندە ءونىم الۋ جوس­پارلانىپ وتىر. سونىمەن قاتار، قوسىمشا 12 500 ءتۇپ الما اعاشىن وتىرعىزۋ جوسپارلانۋدا.

جالپى وسى اتقارىلعان جۇ­مىس­تار ناتيجەسىندە جانە سۋ تاپ­شىلىعى تولىعىمەن شەشىل­گەن جاعدايدا 100 گەكتاردان 3 مىڭ – 5 مىڭ تونناعا دەيىن جەمىس جي­ناي­مىز دەيدى شارۋاشىلىق ماماندارى.

شىمكەنت