مۇناي نارىعى مۇڭايتار ما ەكەن؟..

قاڭتار ايىنىڭ باسىندا وپەك+ مۇشەلەرىنىڭ باس قوس­قانى بەلگىلى. كەزدەسۋ ق­ورى­تىن­دىسى بويىنشا ىشكى نارىق­تىڭ سۇ­رانىسىن وتەۋ ءۇشىن قازاق­ستان مەن رەسەيگە مۇناي ءوندىرۋدى ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرىلدى. دالىرەك ايتساق، ءبىزدىڭ ەل تاۋلىگىنە 10 مىڭ باررەل وندىرۋگە رۇقسات السا، رەسەي تاۋلىگىنە 65 مىڭ باررەل مۇنايدى ارتىق وندىرەتىن بولدى.

ال وپەك-كە مۇشە ساۋد ارابياسى كەرىسىنشە، ەرىكتى تۇردە مۇناي ءوندىرۋدى قىسقارتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. ارابتار بەكىتىلگەن كۆوتاعا قاراماستان، اقپان جانە ناۋرىز ايلارىندا «قارا التىن» ءوندىرۋدى تاۋلىگىنە 1 ملن باررەلگە ازايتپاق. ءدال وسى جاعدايلار مۇناي باعاسىنىڭ وسۋىنە تۇرتكى بولدى. وسىلايشا، Brent-ءتىڭ باعاسى باررەلىنە 50 اقش دوللارىنا جەتتى.

اقپان ايىندا مۇناي ءوندىرۋ تاۋلىگىنە 8،1 ملن باررەلگە قىسقارماق. بۇل رەتتە وپەك مۇشەلەرى ءۇشىن اقپان ايىندا جەكەلەگەن كۆوتالار بويىنشا ەشقانداي وزگەرىس ەنگىزىلمەگەنىن اتاپ وتكەن ءجون. جوعارىدا ايت­قا­نى­مىزداي، تەك ساۋد ارابياسى عانا ءوندىرۋ كولەمىن ازايتپاق. بىراق بۇل كۆوتاعا تۇزەتۋ ەنگىزىلدى دەگەندى بىلدىرمەيدى.

جالپى، 2020 جىل مۇناي نارىعى ءۇشىن توسىن سىيلارعا تولى بولسا دا، كەزەڭ تابىستى ءورىلدى. جىل باسىندا Brent-ءتىڭ باعاسى باررەلىنە 64 اقش دوللارىنا دەيىن كوتەرىلدى. ساۋىردە 18 اقش دوللارىنا دەيىن قۇلدىراپ كەتتى. بۇل 1999 جىلدىڭ اقپانىنان بەرى تىركەلگەن ەڭ تومەنگى ورتاشا ايلىق باعا رەتىندە تاريحقا ەندى.

«مۇناي باعاسىنىڭ قۇلدى­راۋى­­نا جاپپاي ەنگىزىلگەن كاران­تيندىك قاتاڭ شەكتەۋلەر مەن مۇ­نايدى تۇتىنۋ كولەمىنىڭ ەداۋىر تومەندەۋى سەبەپ بولدى. سوڭعىسى الەمدىك قورلاردىڭ كۇرت وسۋىنە تىكەلەي بايلانىستى. سونداي-اق وپەك+ مۇشەلەرىنىڭ قىسقا مەرزىمدە كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋگە نيەت بىلدىرمەۋى دە كەرى اسەر ەتتى. ساياسي قيتۇرقىلىقتاردىڭ دا ىقپالى بولعانىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك»، دەيدى FinReview.info ساراپشىلارى.

دەي تۇرعانمەن، 2020 جىلدىڭ مامىرىنان باستاپ مۇناي باعاسى بىرتىندەپ وسە باستادى. بۇعان شەكتەۋ شارالارىنىڭ جەڭىلدەتىلۋى، ەكونوميكانىڭ قالپىنا كەلە باس­تاۋى وڭ ىقپال ەتتى. سونىمەن قاتار مۇنايدى تۇتىنۋ كولەمىنىڭ ءوسۋى مەن ءوندىرۋدىڭ قىسقارۋى الەم­دىك قورلاردىڭ تومەندەۋىنە جول اشتى.

قىركۇيەك پەن قازاندا باعا تاعى دا تومەندەي ءتۇستى. بۇل جولى پاندەميانىڭ ەكىنشى تولقىنىنا قاتىستى قالىپتاسقان تەرىس احۋال تىنىشتىقتى بۇزدى. ال جەل­توقسان ايىنا قاراي Brent-ءتىڭ باعاسى باررەلىنە 50 اقش دول­لارىنا دەيىن ءوستى. بۇعان الەم­دىك ەكونوميكانىڭ قالپىنا كەلۋى­نە قاتىستى وڭ بولجامدار مەن COVID-19 ۆيرۋسىنا قارسى بىر­نەشە ۆاكتسينانىڭ پايدا بولۋى تۋرالى جاعىمدى جاڭالىق اسەر ەتتى. 2021 جىلدىڭ قاڭتار ايىن­دا Brent-ءتىڭ قۇنى باررەلىنە 55 اقش دوللارىن قۇرادى. بۇل سوڭ­عى توعىز ايداعى ەڭ جوعارى كور­سەتكىش ەكەنىن ۇمىتپايىق.

– باعانىڭ قالىپتاسۋىنا ءھام وز­گەرۋى­نە اسەر ەتەتىن فاكتورلار كوپ. ءبىز ونى كە­لە­سى­دەي ءۇش توپقا بولدىك: ىرگەلى، الىپ­­­سات­ار­لىق جانە گەوساياسي. ىرگەلى فاك­تور­عا مۇ­­ناي ءوندىرۋ جانە تۇتىنۋ، ەكو­نو­مي­­كا­لىق دامۋ جانە ءوسىم، جيناقتالعان قور­­لار جاتادى. ءوندىرۋ مەن تۇتىنۋ قاتى­نا­­سىن­دا تەپە-تەڭدىك ساقتالۋى كەرەك. سۇ­را­­­نىس­تىڭ ۇسىنىستان اسىپ كەت­پەۋى ما­ڭىز­­دى. ويتكەنى بۇل – مۇناي باعاسىن تومەن­گە تار­تاتىن تەرىس سيگنال. مۇنايدىڭ جي­ناق­­تال­عان قورلارىنىڭ ينديكاتورىن ەسكە­رۋ قاجەت. سەبەبى ول ءوندىرۋ مەن ءون­د­ىرىس­­تىڭ ارا قاتى­ناسىن تەڭەستىرە الادى. ەكو­­نو­­­ميكالىق دامۋ مەن ءوسۋ – تۇتىنۋ كولەمى­­نىڭ ارتۋىنا ىقپال ەتەتىن نەگىزگى فاك­­تور­­لار. ەكونوميكانىڭ ءوسۋ قارقىنى نە­عۇر­­لىم جوعارى بولسا، مۇناي ءوندىرۋ سو­عۇرل­ىم تەز وسەدى. تيىسىنشە تۇتىنۋ كولە­مى دە جو­عا­رى­لايدى. 2021 جىلى مۇ­ناي باعا­سى­نىڭ ءوسۋىنىڭ باستى فاكتورى رەتىن­دە ەكو­نو­ميكانىڭ قالپىنا كەلۋىن، جاھان­دىق ىشكى جال­پى ءونىمنىڭ ءوسۋىن جانە ادام­دار­دىڭ ادەپ­كى تۇتىنۋ تاسىلدەرىنە ورالۋىن ايتۋ­عا بولادى، – دەيدى FinReview.info ساراپشىلارى.

مۇناي تاۋار بيرجالارىندا ساتىلا­تىندىقتان، وعان قور نارى­عىنداعى احۋال دا اسەر ەتەدى. ونى الىپساتارلىق فاكتورلار دەپ قاراستىرعان دۇرىس. مۇنداعى جاعداي ينۆەستور­لار­دىڭ ىقپالىنا قاراي قالىپ­تاسادى. ينۆەستورلاردىڭ قور نارىق­تارىنداعى بولجامى مۇناي باعاسىنىڭ وسۋىنە ىقپال ەتۋى مۇمكىن نەمەسە كەرىسىنشە جاعداي ورىن الۋى دا ىقتيمال.

– گەوساياسي فاكتوردا باعانى بول­جاۋ مۇمكىن ەمەس. ماسەلەن، قا­زىر وپەك+ ۇيىمىنا مۇشە جانە مۇ­شە ەمەس مەملەكەتتەر اراسىندا جە­دەل شەشۋدى قاجەت ەتەتىن ماسە­لە­لەر جيناقتالىپ قالدى. 2020 جىل­­دىڭ ساۋىرىندە ەلدەر كۆوتا بو­­يىن­شا ۇزاق ۋاقىت بويى كەلى­سىم­گە كەلە الماعانى ەسىمىزدە. ءبىر جاعى­نان ءبىز رەسەيدىڭ مۇناي وندى­­رەتىن ەلدەر اراسىنداعى ىق­پا­لى­­نىڭ ءوسىپ، ال كەرىسىنشە وپەك اسەرى­­نىڭ تومەندەپ كەلە جات­قانىن باي­­قاپ وتىرمىز. ەكىنشى جاعى­نان، تاقتاتاس مۇنايى تاراپى­نان دا قاۋ­ىپ­تىڭ بارى بىلىنۋدە. بۇل نا­رىق­­­قا تۇ­راق­سىزدىق اكەلۋى ابدەن مۇم­كىن، – دە­لىن­گەن FinReview.info زەرتتەۋىندە.

2020 جىلى Brent-ءتىڭ ورتاشا باعاسى باررەلىنە 42 اقش دوللارىن قۇرادى. سوندىقتان ساراپشىلار بيىلعى باعا 45-50 اقش دوللارى اياسىندا قۇبىلادى دەپ بولجام جاساۋدا. بولجام حالىقتى ۆاكتسينالاۋدىڭ جىلدامدىعىنا جانە ودان كەيىنگى تۇتىنۋشىلىق جاعدايدىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى بولماق. الەمدە حالىقتى جاپپاي ۆاكتسينالاۋ باستالعانى بەلگىلى. بۇل پروتسەسس التى ايدان ءبىر جىلعا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن.

– مۇناي باعاسى بەلگىلى ءبىر دارەجەدە بولجامداردان تۇرادى. ەگەر ەكونوميكا تەز قالپىنا كەلمەسە، مۇناي باعاسى 5-10 پايىزعا تۇزەتىلۋى مۇمكىن. تاۋەكەلدەردىڭ جوعارىلىعى اقش-تاعى تاقتاتاس مۇ­نايىنىڭ ونەركاسىبىنە تىكەلەي بايلانىستى. سوڭعى مالىمەتتەر بويىنشا تاقتاتاس مۇنايىنىڭ كىرىستىلىگى 46 دوللاردان 52 دول­لارعا دەيىن وزگەرۋى ىقتيمال. ەگەر Brent باعاسى كوتەرىلە باس­تاسا جانە ول 55-60 دوللار كو­لە­مىندەگى تۇراقتى دەڭگەيگە جەتسە، اقش تاقتاتاس مۇنايىن بۇرعى­لاۋ قوندىرعىلارىنىڭ سانىن كو­بەيتەدى. تاقتاتاس مۇنايىن ءون­دىرۋ وپەك+ ۇيىمىنىڭ نارىق­تى قولداۋعا باعىتتالعان كۇش-جىگەرىنە دە كەدەرگى كەلتىرۋى ىقتيمال، – دەيدى FinReview.info ساراپشىلارى.

قورىتا ايتقاندا، اقش-تىڭ تاقتاتاس مۇنايىن ءوندىرۋ­دى قالپىنا كەلتىرۋى باعا تۇراقتى­لىعىنا ۇلكەن قاۋىپ توندىرەدى. ەگەر ءبىر جىل ىشىندە باررەلدىڭ باعاسى 55-65 اقش دوللارى ارالىعىندا قۇبىلسا، وندا اقش-تا تاقتاتاس مۇنايىن ءوندىرۋ جان­دانۋى مۇمكىن. بۇل جاعداي «قارا التىن» باعاسىن 35-45 دوللار دەڭگەيىنە دەيىن تومەندەتۋى ىق­تيمال. قازاقستان مۇن­داي ستسەناريلەردىڭ بارىنە دايىن. ويتكەنى 2021-2023 جىلدار­عا ارنالعان بيۋدجەتتە مۇناي بار­رەلى­نىڭ باعاسى 35 دوللار دەڭ­گەيىندە بەلگىلەنگەن.