قازاقستان كەدەيلىك قۇرساۋىنا تۇسە مە؟

ساراپشىلار ارنايى وتكەن ونلاين-جيىندا وسى بايانداما توڭىرەگىندە تالقى جاساعان. ولاردىڭ ايتۋىنشا، 2020 – سوڭعى جيىرما جىلدا قازاقستان تاريحىنداعى ەڭ اۋىر جىل بولدى. پاندەميا سوققىسى 2008 جانە 2015 جىلدارداعى داعدارىستان دا اۋىر تيگەن. ىندەتتىڭ كەڭ تاراۋى 2020 جىلدىڭ ەكىنشى توقسانىندا جاھاندىق بەلسەندىلىكتى جويىپ، قازاقستاننىڭ ەكسپورتتاعى باستى كوزىرى بولىپ وتىرعان مۇناي باعاسىنىڭ قۇلدىراپ كەتۋىنە اكەلىپ سوقتى.

         – الەمدىك ەكونوميكاعا بايلانىستى دامۋ بولجامىنىڭ جاڭارۋىنا، ەكسپورتقا دەگەن سۇرانىستىڭ ارتۋىنا، ىشكى ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتىڭ جاڭارۋى جانە قولدا بار تابىستىڭ وسۋىنە بايلانىستى 2021 جىلى ەكونوميكانىڭ ورتاشا دەڭگەيدە قالپىنا كەلۋى كۇتىلەدى. ەكونوميكا ءۇشىن تاۋەكەلدەر تومەندەيدى. الايدا وسىمگە قاجەتتى قولداۋدى جاساۋ ءۇشىن ىندەتكە قارسى ۆاكتسيناتسيانى ءساتتى وتكىزۋ جانە ەكونوميكالىق رەفورمالاردى جالعاستىرۋ ماڭىزدى، – دەيدى دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ قازاقستانداعى وكىلى، اعا ەكونوميست سامسۋ راحاردجا.

         ساراپشىلاردىڭ سوزىنشە، ەكونوميكانىڭ قۇلدىراۋى ءبىرىنشى كەزەكتە حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ءالسىز توبىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى. پاندەميا بولشەك ساۋدا، قوناقۇي بيزنەسى، كوتەرمە ساۋدا جانە ترانسپورت سەكتورلارىن تۇرالاتىپ كەتكەن. دەگەنمەن اۋىل حالقى ءبارىبىر قاتتىراق زارداپ شەگىپ وتىر دەيدى ەكسپەرتتەر. قازاقستانداعى كەدەيلىك 12-14 پايىزعا دەيىن جەتۋى ىقتيمال. بۇل دەگەنىڭىز شامامەن 1،5 ميلليون ادام.

         – اسىرەسە، اۋىل حالقىنىڭ كەدەيلەنۋ قاۋپى باسىم. بۇل قازاقستانداعى تەڭسىزدىكتىڭ ۇلعايا تۇسۋىنە ىقپال ەتەدى. ءوندىرىستىڭ توقتاپ قالۋى جانە كومىرسۋتەكتەرگە دەگەن شامادان تىس تاۋەلدىلىك سالدارىنان ءجىو-ءنىڭ ورتاشا ءوسىمى ءاربىر ەكونوميكالىق داعدارىستان كەيىن تومەندەدى. دەمەك، قازاقستان ەكونوميكانى جان-جاقتى قالپىنا كەلتىرۋ جانە ونىمدىلىكتى ارتتىرۋ جونىندەگى رەفورمالارعا جانە مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ تيىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە بۇرىنعىدان دا كوپ كوڭىل ءبولۋى قاجەت، – دەيدى دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ قازاقستانداعى تۇراقتى وكىلى جان-فرانسۋا مارتو.

         سونداي-اق ەكسپەرتتەر قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق قالپىنا كەلۋىنە اسەر ەتەتىن فاكتورلاردى، قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ تۇراقتىلىعىن ارتتىرۋ جونىندەگى الەۋەتتى شارالاردى، سونداي-اق كەدەيلىكتىڭ ءوسۋى، قازبا وتىنىنا دەگەن الەمدىك سۇرانىستىڭ تومەندەۋى، ينۆەستيتسيالار ءۇشىن ايماقتىق باسەكەلەستىكتىڭ ارتۋى جانە قارجىلىق تۇراقسىزدىقتىڭ جوعارىلاۋى سەكىلدى تاۋەكەلدەر مەن قيىندىقتاردى تالقىعا سالدى. 

«NAC-Analytica» كورپوراتيۆتىك قورى باسقارما توراعاسى اقتوتى ايتجانوۆا 2021 جىلى قازاقستاننىڭ ءجىو-ءسى 4،0 پايىزعا دەيىن قالپىنا كەلەدى دەيدى. ول ىشكى ءوندىرىس كولەمى 2021 جىلدىڭ ءۇشىنشى توقسانىندا پاندەمياعا دەيىنگى دەڭگەيگە شىعادى دەگەن سەنىمدە.

ستراتەگيالىق باستامالار ورتالىعىنىڭ نەگىزىن سالۋشى ولجاس قۇدايبەرگەنوۆ ەل ۇكىمەتىنىڭ ەكونوميكانى قولداۋ شارالارى قىسقا مەرزىمدى بولماۋى ءتيىس دەگەن پىكىردە. پاندەميانىڭ ءالى 2-3 جىلعا جالعاسۋى مۇمكىن ەكەنىن ەستەن شىعارۋعا بولمايدى دەيدى ەكونوميست.

سامسۋ راحاردجا ەل بيلىگى جاعدايعا وراي جىلدام شارالار قابىلدادى دەپ سانايدى.

– بيۋدجەت ەسەبىنەن كەڭ اۋقىمدى شارالار قابىلداۋ بيۋدجەت تاپشىلىعىنىڭ ۇلعايۋىنا اسەر ەتتى. الايدا بەلگىلى ءبىر بيۋدجەتتىك كەڭىستىك ءالى ساقتالۋدا. مەملەكەتتىك قارىز تومەن – 24 پايىز دەڭگەيىندە قالىپ وتىر (پاندەمياعا دەيىن 20 پايىز). مۇنداي تەندەنتسيا ۇكىمەتتىڭ قارىزدىق تاۋەكەلدەردى دۇرىس رەتتەي الىپ وتىرعانىن كورسەتەدى. دۇنيەجۇزىلىك بانك بولجامى بويىنشا مۇناي باعاسى باررەلىنە 48 دوللار بولىپ تۇرسا قازاقستان ءجىو-ءسىنىڭ شىنايى كورسەتكىشى كەم دەگەندە 2،5 پايىزعا، ودان كەيىنگى جىلدارى 3،5 پايىزعا دەيىن وسەدى. دەگەنمەن مۇنداي بولجامدى حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتى كونسەرۆاتيۆتى ستسەناري نەگىزىندە جاساپ وتىر، – دەدى ەكسپەرت.