بۇل جيىندى وبلىس اكىمى عالي ەسقا­ليەۆتىڭ وتكىزگەنى تاقىرىپتىڭ ماڭىزدى ەكەنىن كورسەتكەندەي. «قالانى قاردان تازارتۋ – وتە ماڭىزدى ماسەلە. بۇل جۇ­مىس­­تاردى دەر كەزىندە جۇرگىزۋ قاجەت. ويت­كەنى ادام ءومىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگى كۇن تارتىبىندە تۇر. بۇگىندە ورال قالاسىندا جاياۋ جۇرگىنشى جولدارىن قاردان تازارتۋ بويىنشا تۇرعىندار تاراپىنان نارازىلىق بار»، دەدى ءوڭىر باسشىسى.

وتكەن جەلتوقسان ايىندا 400-گە جۋىق ادام مۇزعا تايىپ قۇلاپ، اۋرۋحانالاردىڭ جاراقات بولىمىنە جەتكىزىلگەن ەكەن. بيىلعى سايلاۋ قارساڭىندا جاۋعان قار ارالاس جاڭبىر دا قالا كوشەلەرىن كوكتايعاق ەتتى. قالانى قاردان تازارتۋ جۇمىسى ەڭ الدىمەن ورتالىقتا، ماگيسترالدى كوشەلەردە جۇرگىزىلەتىندىكتەن، شەت اۋماقتار، شاعىن اۋدان تۇرعىندارى كوبىرەك جاپا شەگەدى. سونداي-اق كوپ قاباتتى ۇيلەردىڭ اۋلاسى مەن اينالاسىن تازا ۇستاۋعا ءتيىس پيك-تەر (پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرى) دە بۇل مىندەتىنە سامارقاۋ.

بۇگىندە ورال قالاسىنداعى مەملەكەتتىك اۆتوموبيل جولدارىن تازا ۇستاپ، شاھار­دىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ «جايىق تازا قالا» مەكەمەسىنە جۇكتەلگەن. تاۋلىك بويى، دەمالىس جانە مەرەكە كۇن­دەرىنە قاراماي قىزمەت كورسەتەتىن بۇل كاسىپورىن ورال قالاسى اۋماعىندا 615 شا­قىرىم اۆتوموبيل جولىن، 235،7 شا­قىرىم تروتۋاردى تازا ۇستاۋى ءتيىس. ساراپ­تاما جۇمىستارى كورسەتكەندەي، قالاداعى اۆتوموبيل جولدارىن قاردان تازارتۋ ىسىندە پالەندەي ىركىلىس جوق. نەگىزگى ءتۇيىن – جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولاعىندا بولىپ تۇر.

قالا اكىمى ابات شىنىبەكوۆ ورال قالاسىندا جاياۋ جۇرگىنشى جولدارىنىڭ ۇزىندىعى 162 شاقىرىم ەكەنىن، جولدار 20 قاڭتاردا 70 پايىز تازارتىلعانىن ايتتى. ەڭ باستى قيىندىق – «جايىق تازا قالا» مەكەمەسىندە تروتۋارعا سىيىپ جۇرەتىن شاعىن تەحنيكا جەتكىلىكسىز. وسى مەكەمەنىڭ قۇرىلتايشىسى تۇراربەك تىلەمىسوۆتىڭ ايتۋىنشا، ونداي تەحنيكانىڭ باعاسى دا ادەتتەگى كولىكتەردەن الدەقايدا قىمبات.

بۇگىندە ورال قالاسىنداعى بارلىق ماگيسترالدى كوشەلەردىڭ جاياۋ جۇرگىنشى جولىن تازالاۋعا 6 ۆتز تراكتورى جۇرەدى. بۇدان باسقا قوسىمشا 20 بىرلىك قۇراما (قۇمسالعىشتار)، 6 اۆتوگرەيدەر، 16 تيەگىش، 27 كو متز تراكتورى، 1 «اركتيكا» قار تيە­گىشى، 4 بىرلىك زيل شاناعى، 10 كاماز شاناعى، 5 «گاز 53»، 5 كو-206 قار تيەگىشى، 1 ك-701، 1 «دت-75» تراكتورى، 4 بىر­لىك ۆاكۋم­دىق اۆتوماشينا بار. بۇعان قوسا مۇز وياتىن 5 ءموبيلدى بريگادا ۇيىمداس­تىرىل­عان.

جيىندا قالاعا قاراستى زاچاگانسك كەنتىندە بۇگىنگە دەيىن 19 704 تەكشەمەتر قار شىعارىلعانى، جالپى ۇزىندىعى 50 شاقىرىمدىق تروتۋاردىڭ 75 پايىزى تازارتىلعانى ايتىلدى. كەنت اۋماعىندا كۇندەلىكتى 45 ادامنان قۇرالعان 3 بريگادا 20 تەحنيكانىڭ كومەگىمەن 2 اۋىسىمدا جۇمىس ىستەپ جاتىر ەكەن. كرۋگلووزەرنىي كەنتىندە دە «جايىق تازا قالا» مەكەمەسىنىڭ 2 بريگاداسى ەلدى مەكەن اۋماعىنداعى 62 كوشەنىڭ 41،9 شاقىرىم جولىن تولىق تازالاعان. دەركول كەنتىندە ۇزىندىعى 15 شاقىرىم بولاتىن جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولىنىڭ 60%-ى تازارتىلعان. جەلاەۆ اۋىلىندا دا بۇگىنگە دەيىن 2500 تەكشەمەتر قار شىعارىلىپتى. جالپى قالا بويىنشا 263 363 تەكشە مەترگە جۋىق قار قالا اۋماعىنان اۋلاققا اكەتىلگەن.

پوليگون – الىس

«جايىق تازا قالا» مەكەمەسىنىڭ باسشىلىعى قالانى قاردان تازارتۋ بارىسىندا كەزدەسەتىن كەيبىر قيىندىقتى ورتاعا سالدى. سونىڭ ءبىرى – كوشەدەن جينالعان قاردى توگەتىن ارناۋلى پوليگوننىڭ قاشىقتىعى.

– بۇرىن ءبىز قاردى تەلەورتالىق ماڭىن­داعى سايعا توگەتىنبىز. ول قالا ورتالىعىنا جاقىن بولعاندىقتان، جۇك كولىكتەرىمىز از ۋاقىتتا كوپ رەيس جاسايتىن، ءسويتىپ جۇمىس قارقىنى ارتاتىن. قازىر كولىكتەردىڭ ءبىر اينالىمى ءۇشىن 49 مينۋت كەتەدى. قار تازارتۋ جۇمىسىنىڭ كەشەۋىلدەۋ سەبەبىنىڭ ءبىرى وسى، – دەدى ول.

بۇگىندە تازارتىلعان قاردى «اسان» كارە­رىنە جانە زاچاگانسك كەنتى، بالاۋسا شاعىن اۋدانىنداعى ارناۋلى پوليگوندارعا شىعارۋ رۇقسات ەتىلگەن. قوسىمشا شولو­حوۆ اۋدانىندا قار شىعارۋعا ارنال­عان پوليگون قاراستىرىلۋدا. ال تەلەور­تا­لىق­تاعى بۇرىنعى پوليگون ورنى شاعان وزە­نىنە جاقىن بولعاندىقتان، ەكولوگيا باس­­قارماسى ونى پايدالانۋعا تىيىم سالعان.

– ينتەرنەتتەگى اشىق مالىمەتتەردەن الەم­­دەگى قالالاردى قاردان تازارتۋ جۇيە­سىن قاراپ شىقتىق. بارلىق جەردە قار توگە­تىن پو­ليگوندار اشىق سۋ كوزدەرىنە جاقىن، ءتىپتى تەڭىز جاعاسىندا ورنالاسقان. جينال­عان قار كوكتەمدە ەرىپ، سۋعا قوسىلۋى مۇمكىن، بىراق قار قۇرامىنداعى زياندى زات­تار، قوقىس-قالدىقتار پوليگون ورنىندا قالادى، ول جەردى ءبىز تازالاپ وتىرامىز، – دەيدى «جايىق تازا قالا» باسشىسى.

اتالعان مەكەمەدە بۇگىندە جالپى سانى 158-گە جۋىق كوممۋنالدىق جانە جول تەحنيكاسى بار. سونىڭ 58-ءى سوڭعى ەكى جىلدا ساتىپ الىنعان. بۇگىندە 300 توننا قىستىق ديزەل وتىنى، 17 توننا جازعى ديزەل، 14 مىڭ توننا ينەرتتى ماتەريال، ياعني جولعا شاشاتىن قۇم بار ەكەن.

كەيبىر تۇرعىندار «قار جاۋا باستاعاندا نەگە بىردەن تازارتىلمايدى؟»، دەپ جاتادى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، كوشە قارىن بىردەن سىپىرىپ، كۇرەۋگە بولمايدى ەكەن. ونداي جاعدايدا مۇز جابىنى – كوكتايعاق پايدا بولىپ، جول اپاتى قاۋپى كۇشەيمەك. سوندىقتان اۋەلى قارعا تۇز ارالاسقان قۇم سەبىلىپ، ودان كەيىن 2-3 ساعاتتان كەيىن عانا تازالاۋ جۇمىسى باستالۋى ءتيىس كورىنەدى.

«جايىق تازا قالا» مەكەمەسىندە ۇزىن سانى 750 ادام قىزمەت ەتەدى. شتات سانى تاعى ۇلعايماق، ويتكەنى قالا اۋماعى ۇل­كەيىپ كەلەدى. وسى جەردە ءبىر ماسەلە – جۇمىس­­شىلاردىڭ كوبى ەگدە تارتقان، ورتاشا 50 جاس­تى قۇرايدى. «ويتكەنى جاستار از، ولار اۋىر جۇمىس ىستەگىسى كەلمەيدى»، دەيدى باس­شىلار.

ەندى «ايىپپۇل تىلىندە» سويلەسەدى

ورال قالاسىندا 1 238 كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇي بار. وعان 108 پيك قىزمەت كورسەتەدى. كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيلەردىڭ ىرگە­لەس اۋماقتارىنىڭ تازالىعىنا پيك قىزمەتكەرلەرى جاۋاپ بەرەدى.

– قالا كوشەلەرىندە توبەدەن ءتونىپ، قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعان مۇزداردى الدىرتۋ جانە جاياۋ جۇرگىنشى جولدارىن تازالاۋ ءۇشىن قالاداعى مونيتورينگ توپتارى ءتيىستى مەكەمەلەر مەن پيك باسشىلارىنا، كاسىپكەرلەرگە ەسكەرتۋ پاراقتارىن تاراتۋدا. ءتارتىپ بويىنشا كوشە بويىندا، تۇرعىن ۇيلەردە ورنالاسقان دۇكەندەر، شاعىن كاسىپكەرلىك نىساندارى ءوز عيماراتتارى الدىنداعى جۇرگىنشى جولدارىن تازارتۋى ءتيىس، – دەيدى قالا اكىمى.

جوعارىداعى تالاپتى بۇزعان كاسىپورىن مەن مەكەمە باسشىلارىنا، كاسىپكەرلىك نىساندارىنا اكىمشىلىك جازا قاراستىرىلعان. جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ قىز­مەتكەرلەرى جەرگىلىكتى پوليتسيامەن بىرگە بەل­گىلەن­بەگەن ورىنداردا قوقىس تاس­تاۋ، قاردى جيناۋ بويىنشا رەيدتىك ءىس-شارا­لاردى جۇيەلى وتكىزەدى.

2020 جىلى ورال قالاسىنىڭ جەرگىلىكتى پوليتسيا باسقارماسى وسىنداي 1856 قۇقىق بۇزۋشىلىقتى انىقتاعان. ونىڭ ىشىندە 1839 قۇقىق بۇزۋشىعا ەسكەرتۋ جاساپ، جالپى كولەمى 786 650 تەڭگە كولەمىندە ايىپ­پۇل سالعان 17 قاۋلى شىعارعان. وسىنىڭ 709 310 تەڭگەسى ءوندىرىپ الىنعان.

– 2021 جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باس­تاپ قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ 17 فاكتىسى انىقتالىپ، ەسكەرتۋ تۇرىندە اكىمشىلىك جا­زا قول­دانىلدى. سونىمەن قاتار قالا كاسىپ­كەرلەرى مەن بيزنەس وبەكتىلەردىڭ يەلە­رىنە مەنشىك نىسانىنا قاراماستان، ىرگەلەس اۋماقتى تازالاۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى Push-حابارلاما جىبەرۋ جوسپارلانۋدا، – دەيدى ا.شىنىبەكوۆ. مۇنداي حابارلاما العان كاسىپكەر تەز ارادا ارەكەت ەتپەسە، ايىپپۇلعا تارتۋ قاراستىرىلعان.

وبلىس اكىمى ع.ەسقاليەۆ وبلىستىق ءماس­ليحات شەشىمىمەن بەكىتىلگەن اباتتان­دىرۋ قاعيدالارى قاتاڭ ساقتالۋى قاجەت­تىگىن ەسكە سالدى. بۇل ەرەجەدە بارلىق ۇيىم­دىق-قۇقىق­تىق نىساندار مەنشى­گىندەگى اۋماقتى بەس مەتر شەگىندە ءوز قارا­جاتى ەسەبىنەن كۇتىپ ۇستاۋعا، تازالىعىن قاداعالۋعا مىندەتتى دەلىنگەن.

– اباتتاندىرۋ ەرەجەلەرىنە سايكەس قار مەن مۇزدى ۋاقتىلى تازالاماعان بيزنەس نىساندارى، پيك-تەر، ءۇي يەلەرى ايىپپۇل تولەيدى. الايدا بۇل تارتىپتەن كوپتەگەن كاسىپكەرلىك نىساندارى حابارسىز. سوندىقتان ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جانداندىرۋ كەرەك. تۇسكەن قاردىڭ كولەمىنە باي­لانىستى ونى تازالاۋدىڭ ۋاقىت مول­شەرى، ناقتى ستاندارتى جاسالسىن. تالاپتى ورىنداماعاندارمەن «ايىپپۇل تىلىندە» سويلەسۋ كەرەك، – دەدى ءوڭىر باسشىسى.

باتىس قازاقستان وبلىسى