ۆەتەلكي اۋىلىندا 100-گە تارتا ءۇي بار. ول ورال قالاسى اكىمدىگىنە قارايتىن دەركول كەنتتىك وكرۋگىنە جاتادى. وبلىس ورتالىعىنان 20 شاقىرىمداي قاشىقتا ورنالاسقان وسى ەلدىمەكەن تۇرعىندارىنىڭ ۇيىمشىلدىعىن بۇرىن دا ەستىگەنبىز. بىلتىر قىستا قارلى بوراندا اۋىل مەن قالانى جالعايتىن جولدىڭ قار باسقان تۇستارىن قالادان تراكتور كەلگەنشە اۋىل حالقى جۇمىلىپ كۇرەكپەن ارشىپ تاستاعان ەكەن. «اۋىلدا ات جاراتىپ، تازى جۇگىرتەتىن قازاقى جىگىتتەر كوپ» دەگەن اڭگىمە دە راس بولىپ شىقتى. بيىل اتاپ وتىلەتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 30 جىلدىعى مەرەكەسىنە الدىمەن ەلەڭدەپ، ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنەن اۋىل بىرىنشىلىگىن ۇيىمداستىرۋعا ۇسىنىس بەرىپتى.

- ۆەتەلكي اۋىلىنداعى «بولاشاق» اتتى بالالار اۋلا كلۋبى 2005 جىلى قۇرىلعان. مۇنداعى كوڭىلدى تاپقىشتار كلۋبى، كوركەمسوز جانە سپورتتىق ۇيىرمەلەرگە 60-تاي بالا تۇراقتى قاتىسادى. پاندەمياعا بايلانىستى قازىر كوپ جۇمىسىمىز ونلاين رەجىمگە كوشتى عوي. دەگەنمەن، اشىق اسپان استىنداعى ۇلتتىق ويىندارعا نە جەتسىن؟! اۋىل ازاماتتارى وسىنداي شارا ۇيىمداستىرۋعا ءوتىنىش بىلدىرگەن كەزدە بارىنشا قولدادىق، - دەيدى ورال قالالىق مادەنيەت جانە تىلدەردى دامىتۋ بولىمىنە قارايتىن مادەني اعارتۋ بىرلەستىنىڭ باسشىسى سەرىك توقمامبەتوۆ.

شارا وتەتىن كۇنى ءبىز دە ۆەتەلكي اۋىلىن بەتكە الدىق. اۋىلعا جاقىن ماڭنان قاردى تازالاپ، اشابار الاڭ جاسالعان ەكەن. قىستىڭ كۇنى بولعانىنا قاراماستان حالىق قاراسى اجەپتاۋىر. اتتىلى ادامنىڭ ءوزى ءبىر شوعىر. سىلاڭداعان تازىلار دا جيىننىڭ كوركى كورىندى. ولار دا ءجاي كەلمەپتى: بۇگىن تاي جارىس، قۇنان بايگىمەن قاتار، تازىلار سايىسى دا وتەدى ەكەن. اۋدارىسپاق، قىز قۋ سەكىلدى سايىستارعا دا جۇلدە تىگىلگەن. اساۋ ۇيرەتۋ سىنىنا ارناپ ەكى-ءۇش قۇنان-تايدى ارقانداپ قويىپتى. ولار دا پىسقىرىنىپ، ءبىر قاۋىپتى سەزگەندەي ەلەگىزىپ تۇر ەكەن.

ورال قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى باقىتجان نارىمبەتوۆ جارىستى اشقان قۇتتىقتاۋ سوزىندە پاندەمياعا قاراماستان وسى شارانى وتكىزۋگە اۋىل تۇرعىندارىنان ەرەكشە ءوتىنىش كوپ تۇسكەنىن ايتتى.

- ەلباسىمىزدىڭ « ۇلى دالانىڭ 7 قىرى» ماقالاسىندا، پرەزيدەنتىمىزدىڭ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» ماقالاسىندا ات سپورتىن، ۇلتتىق ويىنداردى دامىتۋ، حالىقتىق باستامالاردى قولداۋ جونىندە ايتىلعان. ءار حالىقتىڭ مىقتىلىعى مەن تەكتىلىگىن، مادەنيەتى مەن مىنەزىن تانىتاتىن ۇلتتىق ويىندارى بولادى. سوندىقتان بۇگىنگى شارانى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ – ۇلتتىق سپورت جاناشىرلارىنىڭ تىلەگىن قىزۋ قولدادىق. پاندەميادان قۇتىلساق، مۇنداي سايىستى رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە وتكىزەمىز دەگەن ويىمىز بار، - دەدى باقىتجان حابەر ۇلى.

سونىمەن، العاشقى 3 شاقىرىمدىق تاي جارىسىنا ازامات قاراقويشيەۆتىڭ «سامعاۋى» (№6، ەرماحان) مەن «ەلەسقوڭىرى» (№13، رانەل)، سامات مولداشەۆتىڭ «سۇڭقارى» (№8، باقىتجان قازيەۆ)، ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ «قويانقاسقاسى» (№17، بيسۇلتان) مەن «شايتانقاراسى» (№18، ەرماحان قوناەۆ)، مەركەن بيساليەۆتىڭ «لەكسۋسى» (№37، اڭسار) قاتىستى. تايدىڭ اتى – تاي عوي، ومىرىندەگى العاشقى سايىس، دۋلى ءنوپىر ولارعا دا وڭاي بولماسا كەرەك. باقىتجان ەسىمدى شاباندوز شاپقان «سۇڭقار» العاشقى ەكى اينالىم الدىمەن كەلسە دە، ءدال مارەگە جەتەر ساتىندە اياڭداي ءتۇسىپ، «ەلەسقوڭىر» مەن «لەكسۋستى» العا جىبەرىپ الدى. بۇل ەكى تايعا اعايىندى رانيل مەن اڭسار كاريپۋللوۆتار شاپقان ەدى.

كەلەسى قۇنان جارىسقا بيسۇلتان دارەنوۆ «الپامىس»، رافحات يسپاەۆ «ازارتنىي» جانە «لاسكا»، ماحامبەت وتەمىس ۇلى «قويتانقارا»، قايىربولات الاباسوۆ «بايتەرەك»، التىنبەك دارەنوۆ ء«اليسارى»، ارتۋر يسلامعاليەۆ «شۋسترىي»، ءمادي مەدەتوۆ «كەنجە» ەسىمدى جۇيرىكتەرىن قوستى. 5 شاقىرىمدىق بايگەدەن بيسۇلتاننىڭ «الپامىسى» قارا ءۇزىپ كەلدى. ءبىر قىزىعى، قۇنان جارىستان ەكىنشى-ءۇشىنشى ورىن العان قايىربولاتتىڭ «بايتەرەگى» مەن رافحاتتىڭ «لاسكاسىن» تاعى دا اعايىندى رانيل مەن اڭسار كاريپۋللوۆ تىزگىندەگەن ەكەن.

تارتىستى سايىستىڭ ءبىرى – تازى جارىسى بولدى. اتاۋى اۋىل بىرىنشىلىگى بولعانىمەن، بۇل شاراعا ۆەتەلكيدەن بولەك زاشاعان، كرۋگلووزەرنىي، جەلاەۆ كەنتىنەن كەلىپ جۇيرىك قوسقاندار كەزدەستى. قارشاناعا ءىلىپ الىپ قۇيعىتقان قوياننىڭ سوڭىنان 14 تازى قۇيىنداي ۇشتى. بۇعان دەيىن ات بايگەسىنە تاي-قۇنانىن قوسقانىمەن جۇلدەسىز قالعان ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ «راكەتا» جانە «سترەلكا» اتتى ەكى تازىسى ءبىرىنشى جانە ەكىنشى كەلدى. ءۇشىنشى كەلگەن – عارىشكەر حاميتوۆتىڭ «عارىشكەرى». ۇيىمداستىرۋشىلار سايىس سوڭىندا «راكەتانىڭ» اۋزىنان قوياندى ارەڭ اجىراتىپ الدى.

- تازىنى 2017 جىلدان بەرى ۇستايمىن. وسى اۋىلعا تازىنى العاش اكەلگەن مەن ەدىم، قازىر كوبەيدىك. قىزىعى مەن قيىندىعىن قاتار كورىپ، ۇلتتىق قازىنامىز – قازاقى تازىنى ساقتاۋعا، كوبەيتۋگە ۇلەس قوسىپ كەلەمىز. ءبىزدىڭ ۆەتەلكي – ۇلتتىق سپورتقا جاقىن اۋىل. جىلقى ۇستايتىندار دا كوپ. ءوزىم قازىر اۋىلدىڭ جىلقىسىن باعىپ ءجۇرمىن، - دەيدى اتى-ءجونى ەرەكشە ماحامبەت وتەمىس ۇلى.

جىگىتتىڭ بىلەك كۇشى مەن ءادىس-ايلاسىن سىنايتىن اۋدارىسپاققا قاتىسقاندار كوپ بولدى. بۇل كەزدە مادەني اعارتۋ بىرلەستىنىڭ باسشىسى سەرىك توقمامبەتوۆتىڭ ءوزى جارىستىڭ تىزگىنىن قولعا الىپ، تورەشىلىك جۇمىسقا قىزۋ كىرىسىپ كەتكەن. بارلىق سايىس ەرەجەگە ساي قاتاڭ باقىلاندى. ءبىر ساعاتقا سوزىلعان اۋدارىسپاق بايقاۋىندا اعايىندى كاريپۋللوۆ نۇرسۇلتان مەن بەيبارىس فينالعا شىعىپ، ءىنىسى اعاسىن جىعىپ كەتتى. ءۇشىنشى جۇلدە ەرجان الاباسوۆقا بۇيىردى. اساۋ ۇيرەتۋ سايىسىندا دا اعايىندى كاريپۋللوۆتارعا تەڭدەسەر ەشكىم بولمادى. قىز قۋ كەزىندە وسى ۆەتەلكي اۋىلىنىڭ اتىنان شىققان بويجەتكەن ادەمى مولداشەۆا قاشقاندا جەتكىزبەي، قۋعاندا جىگىتتىڭ جونىنان «تاسپا ءتىلدى».

سونىمەن، شاعىن عانا اۋىلدا وتكەن شارا وتە قىزىقتى بولدى. جۇلدەگەرلەردىڭ ءبارى ارنايى ماقتاۋ قاعازىمەن، اقشالاي سىيلىقپەن ماراپاتتالدى. ازاماتتار كوكپار سايىسىنان دا كورىنىس كورسەتۋى ءۇشىن اۋىل تۇرعىنىنىڭ ءبىرى الا سەركەسىن الىپ ۇرىپتى. الاقانداي اۋىل حالقىنىڭ ۇيىمشىلدىعىنا، قازاقىلىعىنا قاتتى ريزا بولدىق. ورال قالاسىنىڭ توڭىرەگىندەگى ەلدىمەكەندەر كەڭەس كەزىندە ءورىستىلدى، ورىس تاربيەلى بولعانى راس ەدى. ۆەتەلكيدىڭ اتى وزگەرمەگەنىمەن، زاتى وزگەرگەن ەكەن. تۇرعىندار قازىر اقىلداسىپ، اۋىل اتاۋىن وزگەرتكەلى جاتقانىن ەستىپ قۋاندىق.

- وسى شارانى ءبىز «بولاشاق» بالالار اۋلا كلۋبىنىڭ اتىنان ۇيىمداستىردىق. ورال قالاسىندا ءدال وسىنداي 22 اۋلا كلۋبى جۇمىس ىستەيدى. قالالىق مادەني-اعارتۋ بىرلەستىگىنىڭ نەگىزگى جۇمىسى – حالىقتى مادەني-اعارتۋ قىزمەتىمەن كەڭ كولەمدە قامتۋ، كاسىبي جانە كوركەمونەرپازدىق شىعارماشىلىقتى دامىتۋ ءۇشىن قاجەتتى جاعدايلار تۋعىزۋ، حالىقتىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي ءار ءتۇرلى شىعارماشىلىق قابىلەتىن ايقىنداۋ، ولاردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋعا باعىتتالعان، - دەيدى سەرىك توقمامبەتوۆ.

تانىسا كەلە بايقاعانىمىزداي، ورال قالاسىندا 1992 جىلى قۇرىلعان مادەني-اعارتۋ بىرلەستىگى كوپتەگەن يگى ءىستىڭ باسى-قاسىندا جۇرەدى ەكەن. ورال قالاسىنىڭ ءار اۋماعىندا ورنالاسقان 14 بالالار اۋلا كلۋبى، 4 كوميۋنيتي ورتالىق، «جاس ۇرپاق» جاسوسپىرىمدەردىڭ الەۋمەتتىك دامۋ ورتالىعىن، گاگارين اتىنداعى بالالار كينوتەاترىن، زاعيپ جانە كوزى ناشار كورەتىندەرگە ارنالعان «بويتۇمار» كلۋبىن، قۇلاعى ەستىمەيتىندەرگە ارنالعان «اقنيەت» كلۋبىن بىرىكتىرگەن بىرلەستىكتە بارلىعى 155 ادام قىزمەت ەتەتىن ۇلكەن ۇجىم ەكەن. جوعارىدا اتالعان ءار كلۋبتىڭ ارقايسىنىڭ ءوز ەرەكشەلىگى بار. ءبىرى سپورتتىق جەتىستىكتەرىمەن تانىمال بولسا، ءبىرى شىعارماشىلىق قىرىمەن ايگىلى. بىرلەستىك قۇرامىنداعى «اجە سالەمى»، «ارۋانالار»، «اعالار اۋەنى» ۆوكالدىق توپتارى كوپجىلعى قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا «حالىقتىق» اتاۋعا يە بولعان. جوعارىدا اتالعان كلۋبتاردا ەرەسەكتەر ءۇشىن - 20 ۇيىرمە، بالالار ءۇشىن – 87 ۇيىرمە جۇمىس ىستەيدى. ولارعا كۇنى بۇگىن بارلىعى – 402 ەرەسەك ادام، 2018 بالا قاتىسادى ەكەن.

- مادەني-اعارتۋ بىرلەستىگىنە قارايتىن بارلىق كلۋبتار ءوز جۇمىسىندا ۇلتتىق ءداستۇردى دامىتۋعا، جاس ۇرپاقتى پاتريوتتىق تاربيەگە باۋلۋعا، شىعارماشىلىعىن ۇشتاۋعا ەرەكشە كوڭىل بولەدى. وتكەن قازان ايىندا «التىن وردا» اتتى قوعامدىق بالالار تەاترى اشىلدى. ۇلى جەڭىستىڭ 75 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان «التىن ساقا» بايقاۋىنا 60-تاي وقۋشى قاتىستى. «قىز جىبەك» كينوفيلمىنىڭ ەكرانعا شىققانىنا 50 جىل تولۋىنا وراي جاستار اراسىندا «قازاق ماحابباتىنىڭ ادال ۇلگىسى» اتتى ونلاين بايقاۋ وتكىزدىك. «شەبەردىڭ قولى التىن» اتتى قامشى ءورۋ بايقاۋى دا كارانتينگە وراي ونلاين ءوتتى. كارانتين دەمەكشى، پاندەميانىڭ العاشقى كەزىندە بەتپەردە تاپشىلىعى بولعاندا، ءبىزدىڭ اۋلا كلۋبتارى مەن كوميۋنيتي ورتالىقتارىنىڭ قولونەر ۇيىرمەلەرى 1944 بەتپەردە تىگىپ، تۇرعىندارعا تەگىن ۇلەستىردى، - دەيدى سەرىك ءانۋار ۇلى.

بۇگىندە باتىس قازاقستان وبلىسىندا كوروناۆيرۋستىڭ ورشۋىنە بايلانىستى «قىزىل ايماق» بولىپ جاريالاندى. دەگەنمەن، ورال قالالىق مادەني-اعارتۋ بىرلەستىگىنە قاراستى بارلىق اۋلا كلۋبتارى قىزمەتىن ونلاين جالعاستىرىپ، ەلگە پايدالى يگىلىكتى ىستەرىن جالعاستىرىپ جاتىر. سونىڭ ءبىر كورىنىسى – ۆەتەلكي اۋىلىندا وتكەن ۇلتتىق سپورتتان اۋل بىرىنشىلىگى دەر ەدىك.

سۋرەتتەردى تۇسىرگەن اۆتور