ۇلتتىق بانكتىڭ اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيالار دەپارتامەنتى ينفلياتسياعا اسەر ەتكەن فاكتورلار تۋرالى ءبىزدىڭ ساۋالىمىزعا:

– 2020 جىلدىڭ باسىنداعى الەمدىك ەكو­نوميكاداعى جاعدايدى كۇرت وزگەرىستەرگە تولى بولدى دەپ سيپاتتاۋعا نەگىز بار. COVID-19 ۆيرۋسىنىڭ تارالۋ گەوگرافياسىنىڭ كەڭەي­­گەنى قىتاي مەن ەۋروپالىق وداق سياق­تى قازاقستاندىق ەكسپورتتىڭ نەگىزگى تۇتىنۋ­شى­لارىن قوسا ال­عاندا، كوپتەگەن ەلدەردىڭ ەكو­­نوميكالىق دامۋ پەرسپەكتيۆالارى نا­شارلاۋىنىڭ باستى فاكتورىنا اينالدى. مۇناي ءوندىرۋدى قىسقارتۋ بويىنشا وپەك+ كەلىسىمدەرىنە قول جەتكىزە الماعاندىقتان، جاعداي كۇردەلەنە ءتۇستى، بۇل مۇناي باعاسىنىڭ ايتارلىقتاي تومەندەۋىنە تۇرتكى بولدى ء(بىر كۇن ىشىندە 30%-عا دەيىن). تەرىس ستسەناريدى ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە ينفلياتسيا 2019 جىلعى ناۋ­رىزدان باستاپ نىسانالى ءدالىزدىڭ جوعارعى شەكاراسىنان (جىلدىق ماندە 6،4%) شىقتى، – دەپ جاۋاپ بەردى.

ۇلتتىق بانك حابارلاعانداي، وسىعان بايلانىستى 2020 جىلى مەملەكەت باسشىسىنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2020 جىلعى 1 شىلدەدەگى كەڭەستىڭ قورىتىندىسى بو­يىنشا بەرگەن تاپسىرماسىنا سايكەس ۇلتتىق بانك جىل قورىتىندىسى بويىنشا ينفلياتسيا دەڭگەيىن 8-8،5 % شەگىندە ۇستاپ تۇرۋ جونىندە شارالار قابىلدادى.

پاندەمياعا بايلانىستى كارانتين شارالا­رارىنىڭ كۇشەيتىلۋى مەن توتەنشە جاعداي جا­ريالانعان ۋاقىت وتكەن جىلدىڭ ناۋرىز ايىمەن تۇسپا-تۇس كەلگەن بولاتىن. سول سەبەپتى ۇلتتىق بانك توراعاسى ەربولات دوساەۆ «جىل سوڭىنا قاراي ينفلياتسيا 6-8 پايىزدى قۇراۋى مۇمكىن» ەكەنىن ايتقانى ەسىمىزدە. بۇل بولجام جىل سوڭىندا ورىندالدى ما؟

– 2020 جىلعى ناۋرىزدان باستاپ جىلدىق ين­فلياتسيا بەلگىلەنگەن ماقساتتى دالىزدەن 4-6%-دان استى. 2020 جىلدىڭ سوڭىندا 7،5% دەڭگەيىندە قالىپتاستى. بۇل بۇرىن جاريا­لانعان 6-8% دەڭگەيىنە سايكەس كەلەدى. ينفليا­تسيالىق پروتسەستەر قازاقستاندا جانە ءبىزدىڭ ساۋ­دا سەرىكتەستەرىمىز بولىپ تابىلاتىن ەلدەردە كارانتيندىك شارالاردىڭ اسەرىنەن، تەڭ­گەنىڭ ال­سىرەۋىنەن، سونداي-اق ءالسىز بەكىتىلگەن ين­فليا­تسيالىق كۇتۋلەر ناتيجەسىندە قالىپتاستى. 2020 جىلى ينفلياتسياعا ۇلەس قوسقان نەگىزگى سەبەپ – ازىق-ت ۇلىك تاۋارلارى باعاسىنىڭ ءوسۋى، – دەپ حابارلادى باس بانكتىڭ اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيالار دەپارتامەنتى.

ءيا، 2020 جىلدىڭ سوڭىنداعى ەسەپ بويىنشا باعا  11،3%-عا ءوستى. ازىق-ت ۇلىك ينفلياتسياسىنىڭ ۇدەۋىنە جەكەلەگەن تاۋارلارعا دەگەن سۇرانىستىڭ ارتۋىمەن قاتار، توتەنشە جاعداي مەن كاران­تيندىك شارالار جاعدايىندا شيكىزات پەن ونىم­دەر تىزبەگىنىڭ توقتاۋىنان تۋىنداعان شەك­تەۋ­لى ۇسى­نىس تا اسەر ەتتى.

ازىق-ت ۇلىكتىڭ قىمباتتاۋىمەن قاتار، تۇتى­نۋشىلاردىڭ تومەن سۇرانىسى اياسىندا سونداي-اق كارانتيندىك شارالار مەن بولشەك ساۋدا وبەكتىلەرىنىڭ جۇمىسىنا شەكتەۋلەردىڭ ساق­تالۋى اياسىندا ورىن العان ازىق-ت ۇلىك ەمەس جانە قىزمەت كومپونەنتتەرىنىڭ تۇراقتى ديناميكاسى ينفلياتسيانىڭ ودان ءارى ءوسۋىن تەجەدى. ازىق-ت ۇلىك ەمەس تاۋارلار مەن قىزمەتتەر باعالارىنىڭ جىل­دىق ءوسىمى 2020 جىلى جەلتوقساندا سايكە­سىنشە 5،5% جانە 4،2%-دى قۇرادى.

ال ينفلياتسيانى بىرتىندەپ تىزگىندەۋگە نەن­دەي فاكتورلاردىڭ اسەرى ءتيدى؟ ۇلتتىق بانك حابارلاعانداي، ينفلياتسياعا قىسىمنىڭ تومەن­دەۋى قاشىقتان جۇمىس ىستەۋ جانە وقۋ جولعا قويىلۋىنا وراي جانار-جاعارماي ماتەريالدارىنا سۇرانىس قارقىنىنىڭ باياۋلاۋى اسەر ەتتى. ءسويتىپ 2020 جىلعى ناۋرىزداعى 3،8%-دان جەلتوقساندا 1،6%-عا دەيىن تومەندەدى.

قىزمەت ينفلياتسياسىنىڭ قالىپتى ءوسۋى­نىڭ نەگىزگى فاكتورى توتەنشە جاعداي كەزەڭىن­دە رەتتەلەتىن كوممۋنالدىق قىزمەتتەر تاريف­تەرىنىڭ ۋاقىتشا تومەندەۋى، سونداي-اق اۋە كولىگى مەن تۋريستىك قىزمەتتەر باعالارىنىڭ تومەندەۋى بولدى.

سونىمەن قاتار ۇكىمەتتىڭ قابىلداعان شارالارى كوروناۆيرۋستىق داعدارىس كەزىندە ازىق-ت ۇلىك باعاسىنىڭ ءوسۋىن تەجەۋگە كومەكتەستى. ونىڭ ىشىندە توتەنشە جاعداي كەزەڭىندە كەيبىر تاۋار­­لىق زاتتاردىڭ ەكسپورتىن شەكتەۋ، بىر­قاتار الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-ت ۇلىك تاۋار­لارىنىڭ شەكتى باعالارىن بەلگىلەۋ جانە وسى تاۋارلار توبىنا قوسىمشا قۇن سالىعىن ۋاقىتشا تومەندەتۋ سياقتى شارالاردى ەرەكشە اتاپ وت­كەن ءلازىم.

دەگەنمەن، جىل سوڭىنا قاراي تەڭگەنىڭ نىعايا تۇسكەنى بايقالدى. ونى ۇلتتىق بانك:

– تەڭگە باعامىنىڭ ديناميكاسى سىرتقى جانە ىشكى نارىقتاعى ۇردىستەردى كورسەتەدى. 2020 جىلعى قاراشا-جەلتوقسان ايلارىنداعى كوروناۆيرۋستىق ۆاكتسينانىڭ ءساتتى سىناقتارى تۋرالى جاڭالىقتار الەمدىك نارىقتاردا ينۆەستورلاردىڭ تابەتىن اشىپ، كوپتەگەن دامۋشى ەلدىڭ ۆاليۋتالارىنا، سونىڭ ىشىندە تەڭگەگە وڭ اسەرىن تيگىزدى. مۇناي باعاسىنىڭ وسۋىنە ۆاكتسينانى قولدانۋدىڭ كۇتىمى مەن كومىرسۋتەكتەرگە دەگەن سۇرانىستىڭ ءوسۋى اسەر ەتتى، بۇل تەڭگەنى نىعايتتى.

مۇناي باعاسىنان باسقا، 2020 جىلدىڭ اياعىندا تەڭگەنىڭ نىعايعانداعى قوسىمشا فاكتورى سالىق كەزەڭى بولدى، وندا ءىرى ەكسپورتتاۋ­شىلار سالىق مىندەتتەمەلەرىن تولەۋ ءۇشىن شەتەل ۆاليۋتاسىن ساتتى. جوعارىدا اتالعان فاك­تور­لاردىڭ ۇيلەسۋى – تەڭگە باعامىنىڭ ديناميكاسىنا جانە ونىڭ 2020 جىلدىڭ اياعىندا نىعايۋىنا وڭ اسەرىن تيگىزدى، – دەپ ءتۇسىندىردى.

2021 جىلعا ينفلياتسيا دالىزىنە قاتىستى بولجام قانداي؟ باس بانكتىڭ بولجامى بويىنشا 2021 جىلى جىلدىق ينفلياتسيا 4-6% نىسانالى دياپازوننىڭ جوعارعى شەگىنە قاراي بىرتىندەپ باياۋلاپ، ودان ءارى وسى دالىزدە قالىپتاسادى.

– ينفلياتسيالىق سەرپىننىڭ باياۋلاۋىنا 2020 جىلى ازىق-ت ۇلىك تاۋارلارى، ونىڭ ىشىندە ەت، نان-توقاش ونىمدەرى، كۇنباعىس مايى، قانت، جۇ­مىرتقا، قاراقۇمىق جارماسىنىڭ باعا­سى­نىڭ وسكەنىنە بايلانىستى قالىپتاسقان ينف­ليا­تسيا­نىڭ جوعارى ستاتيستيكالىق كەزەڭى كەتكەنى اسەر ەتەدى دەپ كۇتىلۋدە.  قىتاي مەن ەۋروپالىق وداق­­تاعى ينفلياتسيالىق بولجامدار ناتيجەسىندە بو­لا­­تىن ءالسىز سىرتقى ينفلياتسيالىق قىسىم دا بىز­­گە وڭ اسەر ەتەدى، – دەپ حابارلادى ۇلتتىق بانك.

سوڭعى ايلاردا بايقالعان جەكەلەگەن تاماق ونىمدەرى قىمباتتاعاننان كەيىن الەمدىك ازىق-ت ۇلىك باعاسى بىرتىندەپ تومەندەيدى دەگەن بولجام بار. ازىق-ت ۇلىكتىڭ الەمدىك باعاسىنىڭ قالىپتى بولۋىنا استىق قورلارىنىڭ وسكەنى، ۇسىنىستىڭ ارتقانى وڭ ىقپالىن تيگىزۋگە ءتيىس.

ەپيدەميالىق جاعداي جاقسارىپ، ەكونو­ميكالىق بەلسەندىلىك قالپىنا كەلگەن سايىن­ تۇتىنۋشىلىق سۇرانىستىڭ كەڭەيىپ كەلە جات­قانى بايقالادى. بۇل دەزينفلياتسيالىق قى­سىمدى رەت-رەتىمەن السىرەتە تۇسەدى. سونىمەن بىرگە، ينفلياتسيانىڭ ازىق-ت ۇلىككە جاتپايتىن كومپونەنتىنە ناقتى اقشالاي كىرىس تومەندەگەن كەزدە تۇتىنۋشىلىق تالعامنىڭ ارزان يمپورتتىق تاۋارلارعا اۋىسۋى دا سەپ بولادى.

قورىتا كەلگەندە، ينفلياتسيا اقىلى قىز­مەتتەر باعاسىنا، كوبىنەسە رەتتەلەتىن قىزمەت­تەردىڭ قازىرگى باعاسى ساقتالۋىنا، سونداي-اق كارانتيندىك شەكتەۋلەردىڭ الىنىپ تاستالۋىنا قاراي رەتتەلمەيتىن قىزمەتتەردىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىنە باعانىڭ وسۋىنە بايلانىستى بولادى.