ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ۆيتسە-ءمينيسترى جانەل كۇ­شىكوۆانىڭ ايتۋىنشا، وداق­قا ورتاق نارىقتىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن بىرنەشە فاك­­تور بار. بۇل رەتتە، ەڭ الدى­­مەن ءوزارا ساۋداداعى كەدەر­گىلەر ويعا ورالادى. 

– البەتتە، ەكونوميكالىق وداققا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ ءبارى ەڭ الدىمەن رەسەي نارى­عىنا شىعۋدى جوسپارلايدى. سوندىقتان ءبىز سول ەلدەگى قۇ­قىقتىق كەدەرگىلەردى انىقتاۋعا تىرىسامىز. ال انىقتالعان ماسەلەلەر حالىقارالىق الاڭدا تالقىلانادى. ونى جويۋدىڭ جولدارى قاراستىرىلادى، – دەدى ۆيتسە-مينيستر ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە وتكەن بريفينگتە.

بەلگىلى بولعانداي، كەيبىر ەل­دەر ەاەو اياسىندا قابىل­دان­عان مىندەتتەمەلەردى دۇرىس ورىندامايدى. دەسە دە، ولار­دىڭ ءبارى كەڭىنەن تالقىلانىپ، كوپ جاعدايدا وڭ شەشىلەدى.

– ماسەلەن، مەملەكەتتىك سا­تىپ الۋلار نارىعىنا كىرۋ قۇ­قى­عىنا قاتىستى ماسەلەنى الايىق. بۇعان دەيىن جەكەلەگەن سەرىكتەس ەلدەردىڭ مەملەكەت­تىك ساتىپ الۋلارىنىڭ قول جەتىم­دى ەمەس ەكەنىن ايتقانبىز. شەكتەۋلەر بار. بۇعان كەيبىر مەملەكەتتەردە ەلەكتروندى فورماتتىڭ جولعا قويىل­ماۋى دا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر. بۇدان بولەك مەملەكەتتەردىڭ تاعى ءبىر بولىگى جوعارى تالاپ قويىپ، سۋبەكتيۆتى سەبەپتەردى تۋىن­داتادى. تيىسىنشە ءبىزدىڭ تاۋارلار باسەكەگە ساي بولماي، اتالعان تەندەرلەرگە قاتىسا الماي جاتادى، – دەدى ج.كۇشىكوۆا.

بۇل رەتتە، ۆيتسە-مينيستر قازاقستان ەۋرازيالىق ەكونو­ميكالىق كوميسسياعا قاتىسۋ قۇقىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن ءتيىستى حاتتاما ازىرلەنگەنىن اتاپ ءوتتى. وعان ەكونوميكالىق وداققا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ باسشىلارى قول قويماق.

– اتالعان حاتتاماعا كوميسسيا قىزمەتكەرلەرىن بەكىتۋدە بىلىكتىلىك بويىنشا مىندەتتى ىرىك­تەۋ ەنگىزۋ، ول ءۇشىن اتتەستات­تاۋ وتكىزۋ نورمالارىن، شۇ­عىل كەلىسىمشارتتار بويىنشا تالاپتار ەنگىزدىك. ءبىز كوميسسياعا جۇمىس ىستەۋگە باراتىن قىز­مەتكەرلەردى بىلىكتىلىك بويىنشا ىرىكتەۋدەن وتكىزەمىز، – دەپ ناقتىلادى ج.كۇشىكوۆا.

ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قۇرىلعالى بەرى قازاق­ستان­نىڭ سەرىكتەس مەملەكەت­تەر­مەن اراداعى ءوزارا ساۋداسى 33 پايىزعا وسكەن. قا­زاق­ستاندىق ەكسپورتتىڭ ناقتى كولەمى 4 پايىزعا ۇلعاي­عان. بۇل رەتتە ەكسپورت قۇ­رى­لى­مىندا وڭدەلگەن ءونىم­نىڭ ۇلەسى ارتىپ كەلەدى. بۇگىن­دە ول 58 پايىزعا تەڭ. سون­داي-اق ەلدىڭ ەكسپورتتىق قور­جى­نى­نىڭ اسسورتيمەنتى 2 ەسەگە كوبەيدى. ەاەو ەلدەرى ينۆەس­تي­تسيا­لارىنىڭ ۇلەسى تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيالاردىڭ جالپى كولەمىنىڭ 6 پايىزى­نا دەيىن ءوستى. مۇشە مەم­لەكەت­تەر­دىڭ قاتىسۋىمەن كاسىپ­ورىندار سانى دا 2 ەسە ارتتى.

– قازاقستان ءۇشىن ەاەو-نىڭ بىرنەشە ارتىقشىلىعى بار. بىرىنشىدەن، بۇل دەگەنى­مىز – 184 ملن ادامدى قۇراي­تىن اۋقىمدى تۇتىنۋ نارى­عى. بۇل بىزگە تاۋارلار مەن قىزمەتتەر ەكسپورتىن ۇلعاي­تۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەكىن­شى­دەن، ەاەو-عا مۇشە مەملەكەت­تەردە ەڭبەك قىزمەتىن جۇزەگە اسىرۋ كەزىندە ءبىلىم قۇجاتتارى ءوزارا مويىندالادى. ەلگە كەلگەن كۇننەن باستاپ 30 تاۋلىك بويى تىركەۋسىز ءجۇرۋ مەرزىمى بەلگىلەنگەن. سونداي-اق جۇ­مىسقا ورنالاستىرۋدا شەكتەۋ جوق. وسى ورايدا 53 سەكتوردا بىرىڭعاي قىزمەت كورسەتۋ نارىعىنىڭ جۇمىسى بويىنشا ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزىلدى، – دەدى ۆيتسە-مينيستر.

بۇدان بولەك، ەاەو ءۇشىنشى ەلدەرمەن وتكىزۋ نارىعىن كەڭەيتۋگە جول اشادى.

– ەاەو ارقىلى ءبىز وزگە نا­رىقتارعا ايتارلىقتاي تار­تىمدى بولا باستادىق. ۆەتنام، سەربيا، يران، سينگاپۋر ەلدەرىمەن ەركىن ساۋدا تۋرالى كەلىسىمدەر جاسالدى. بۇل ءبىزدىڭ ونىمدەرگە باجسىز نەمەسە كەدەندىك باجداردىڭ تومەندەتىلگەن مولشەرلەمەلەرى بويىنشا قولجەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، – دەدى ج.كۇشىكوۆا.

يندۋستريا جانە ينفرا­قۇرى­لىمدىق دامۋ ۆيتسە-ءمي­نيسترى دينارا ششەگلوۆا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا ەنگەلى بەرى قازاقستان مەن رەسەيدىڭ بازالىق كورسەت­كىشتەرىنە توقتالدى. 2016-2019 جىلدارى رەسەيدىڭ وڭدەۋشى ونەركاسىبىندەگى جالپى يم­پورتىنداعى قازاقستاننىڭ ۇلەسى 60 پايىزعا دەيىن ۇل­عايىپ، 1،5 ملرد دوللاردان 2،5 ملرد دوللارعا جەتكەن.

– اتالعان كەزەڭدە رەسەي قازاقستاننىڭ وڭدەۋ ونەركاسى­بى يمپورتى قۇرىلىمىنداعى ۇلەستى 65 پايىزدان 70 پايىز­عا دەيىن ارتتىردى. اقشاعا شاق­ساق، 6 ملرد دوللاردان 10 ملرد دوللارعا دەيىن ۇلعايدى، – دەدى ول.

اۋىل شارۋاشىلىعى ۆيتسە-ءمينيسترى نۇربەك دايىر­بەكوۆ­تىڭ مالىمەتىنشە، 5 جىل ىشىندە قازاقستان ەاەو-عا مۇشە مەملەكەتتەر نارىعىنا كوكونىس ەكسپورتىنىڭ كولەمىن – 9 ەسە، جەمىس ەكسپورتىن – 4،5 ەسە، ءسۇت ونىمدەرى ەكسپورتىن 2 ەسە ۇلعايتتى جانە مۇنىمەن توقتاماق ەمەس. ويتكەنى، ەلىمىز اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن، تەرەڭ وڭدەلگەن ونىمدەردى ەكسپورتتاۋ كولەمىن ۇلعايتۋ بو­يىنشا ۇلكەن الەۋەتكە يە.

– الايدا قالىپتاسقان وڭ ۇردىسكە قاراماستان، ءىس جۇزىندە قازاقستاندىق تاۋارلاردىڭ ەركىن قوزعالىسىنا قاتىستى پروبلەمالار ءالى دە تۋىنداۋدا. قازىرگى ۋاقىتتا اگرارلىق سەكتوردىڭ دامۋىنا تەرىس اسەر ەتەتىن 20-دان استام كەدەر­گى بار. بۇل كەدەرگىلەر نەگىزى­نەن فيتو­سانيتارلىق جانە ۆەتە­ري­نارلىق-ساني­تار­لىق باقى­لاۋ، سونداي-اق تەحني­كالىق رەت­تەۋ سالالارىنا قاتىستى، – دەدى ول.

قارجى ۆيتسە-ءمينيسترى قانات باەدىلوۆ ەاەو ەلدەرى ترانزيتتىك جۇك تاسىمالىن تولىعىمەن ەلەكتروندى فور­ماتقا كوشىرۋدى كوزدەپ وتىر­عانىن جەتكىزدى.

– ترانزيتتىك جۇكتەرگە ونلاين رەجىمدە مونيتورينگ جۇرگىزۋ ماقساتىندا ناۆيگاتسيالىق پلومبالاردى پايدالانۋ جوسپارلانىپ وتىر. جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانۋ ارقىلى بىرىڭ­عاي ترانزيتتىك جۇيەنى دۇرىس قۇرا وتىرىپ، ءبىز قازاق­ستان­دىق تاسىمالداۋشىلارعا ەكونوميكالىق وداقتىڭ بۇكىل اۋماعى بويىنشا ترانزيت ەركىندىگىن قامتاماسىز ەتەمىز. ولار ساناۋلى كۇننىڭ ىشىندە تاۋارىن ەش كەدەرگىسىز جەتكىزۋگە مۇمكىندىك الادى، – دەدى ق.باەدىلوۆ.