كەيىپكەرىمىز بەكىم اكىموۆ بار كەرەگى تابىلاتىن، جۇمىسى ءجۇرىپ، ويعا العانى وڭىنان ورالىپ، تاسى ورگە دومالاپ تۇرعان قالادا دا جۇرە بەرەر ەدى. تەك ارا-تۇرا ات ءىزىن سالعاندا كورەتىن، كورگەن سايىن كوڭىلى قۇلازىپ قالاتىن اۋىلىنىڭ كەشەگى بەينەسى ەسىنەن شىقپاي قويعانى. كۇننەن-كۇنگە توزىپ بارا جاتقانداي ما، قالاي؟ اي ارالاتىپ، اپتا ارالاتىپ كوزكورگەن ادامداردىڭ كوش جولىنا ءتۇسىپ، تۋعان جەرىنەن قيماي-قيماي اتتانىپ بارا جاتقانى جۇرەگىنە سالماق تۇسىرەتىن. ازامات بولىپ تۋعانى راس بولسا، اۋىلدىڭ ەڭسەسىن كوتەرۋ ءلازىم. ال ول شارۋانى ءوزى ىشىندە بولىپ، باسى-قاسىندا جۇرمەسە، قالاي جولعا قويماقشى؟ قابىرعاسىمەن كەڭەسە كەلە، ات باسىن اۋىلعا بۇرماقشى بولدى. 2014 جىلى كوشىپ كەلدى. بىردەن شاكەي مەن كۇنشالعان اۋىلدارىنىڭ ورتاسىنداعى جولدى جوندەۋگە كىرىسكەن. ۇزاق جىلداردان بەرى جوندەۋ كورمەگەن جول ابدەن سىلىكپەسى شىعىپ، توزىپ كەتىپتى. قازان شۇڭقىردىڭ ىشىندە وپىرىلىپ تۇسكەن تاعى ءبىر شۇڭقىر بار. ءتىپتى قارعا ادىم جەر جول ءجۇرۋدىڭ ءوزى – قىپ-قىزىل بەينەت، بەلىڭدى ۇزەردەي ازاپ. ال جول – تىرشىلىكتىڭ كۇرەتامىرى. ماڭايداعى اۋىلدار دا جول ازابىن كورگەن سوڭ كوشە باستاعان. ەلدىڭ ىقىلىم زاماننان بەرى ورنىعىپ وتىرعان قۇتتى قونىسىنان ۇدەرە كوشۋىنىڭ ءبىر سەبەبى دە وسى جول قاتىناسىنا ءجوندى كوڭىل بولىنبەگەندىگىنەن. ءوزى باس بولىپ بار تەحنيكاسىن اكەلىپ، اۋپىرىمدەپ جوندەپ شىقتى. اۋىلداستارىنىڭ العىسىنا يە بولدى. كوكىرەگىندەگى كورىكتى ويدىڭ كوپ-كورىم جۇزەگە اسقانىنا ءوزى دە شەكسىز قۋانىشتى ەدى. تۋعان جەرىنىڭ ءبىر كادەسىنە جارادى. ودان ارتىق نە كەرەك؟

– قايىرىمدىلىق – اتا-بابامىزدان قانىمىزعا سىڭگەن قاسيەت. كونە تاريحتىڭ كومبەسىن اقتارىپ قاراساڭىز، بوساعاسىنا ىرىس بىتكەن باي-باعلاننىڭ ءبارى توڭىرەگىنە قارايلاسقان ەكەن. كەشەگى كەڭەس زامانىنداعى يدەولوگيا باي بىتكەندى قۇبىجىق ەتىپ كورسەت­تى عوي. ايتپەسە داۋلەت بىتكەن ادامنىڭ ەت جاقىن تۋعان-تۋىسى بىلاي تۇرسىن، ات تۇياعى جەتەتىن جەردەگى ادامعا شاراپاتى تيمە­گەنى جوق. بالكىم ءبىزدىڭ ىرىسىمىزدى ءسال مولداۋ قىلىپ بەرسە، وندا اۋىلداستىڭ دا ۇلەسى بار شىعار. ەگەر ءبىر اۋىلدا ءتۇتىن تۇتە­تىپ، ءبىر تەرىنىڭ پۇشپاعىن يلەسكەن اعا­يىن قوڭتورعاي وتىرسا، تاماعىڭنان اس وتە مە؟ سوندىقتان بارلىق شارۋانى جۇرەك قالاۋىمەن، اق ادال پەيىلىمنىڭ مەيىرمەن ساباقتاسۋىنان جاساپ جاتىرمىن، – دەيدى بەكىم.

قايىرىمدى كاسىپكەر كوپ شارۋاسىن ءتىپ­تى ەسىنە دە تۇسىرە المادى. اۋەلى اۋىلداعى كوپتەن توزىپ، كوزگە قوراش بولىپ تۇراتىن مادەنيەت ءۇيىن جوندەگەن. اۋىل جاستارىنىڭ تۋعان جەردە تۇراقتاپ قالۋى ءۇشىن رۋحاني قازىنانىڭ وشاعى قالتقىسىز جۇمىس ىستەپ تۇرۋى كەرەك. جاستار كوشىپ كەتسە، شوق جۇلدىزداي شاعىن اۋىلدىڭ بولاشاعى نە بولماق؟ بەكىم سەرىك ۇلى ءدال وسىلاي ويلاعان. ەل ىشىندەگى قولىنان ءىس كەلەتىن ازاماتتاردى جيناپ، 3 ملن 700 مىڭ تەڭگەگە قۇلاعالى تۇرعان مادەنيەت ءۇيىن قۇرىلىسشىنىڭ قالاعىنان جاڭا شىققانداي ەتىپ جوندەپ بەردى. سول-اق ەكەن، اۋىلداعى مادەنيەت وشا­عىنىڭ جۇمىسى جاندانىپ سالا بەردى. شارۋادان قولى بوساپ، كوز بايلانعاننان كەيىن كوڭىل كوتەرەتىن جەر تاپپاي، رۋحاني جۇدەپ جۇرگەن اۋىل جاستارى ءماندى شاراسى ءجيى وتكىزىلەتىن مادەنيەت ءۇيىنىڭ بوساعاسىن بوساتپايتىن بولدى. ايتپاقشى، وسى مادەنيەت ءۇيى 2016 جىلى وبلىستاعى ءوزى تەكتەس مەكەمەلەردىڭ اراسىندا ءبىرىنشى ورىن الىپ، ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعاردى.

اۋىل مەكتەبى دە جۇدەۋ ەدى. وعان دا كومەك قولىن سوزدى. اسىرەسە جاڭا وقۋ جىلى قار­ساڭىن­داعى «مەكتەپكە جول» اكتسياسىنا بەلسەنە قاتىسىپ، اۋىلداعى الەۋمەتتىك جاعى­نان از قام­تىلعان وتباسىلاردىڭ بالالارىن شىرتتاي جاڭا كيىندىرىپ، سومكەلەرىنە وقۋ­لىق­تارىن سالىپ بەرىپ، سپورتتىق كيىمدەرىن جاڭالا­دى. بىلتىر ەركىنشىلىك، ولجاباي، تويباي اۋىلدارىنا قاتىنايتىن كۇرە جولداردى، اۋىل ىشىندەگى كوشەلەردى قاردان تازالادى. ەرەيمەنتاۋ قالاسىنىڭ ون شاقتى كوشەسىن قاسات قاردان ارشىپ تۇرۋدى موينىنا الدى. جامان تۇماۋ جايلاعان كەز­دە قامسىز وتىرعان حالىق ماسكا تاپپاي قينالعان. ەلىنىڭ اماندىعىن ويلاعان بەكىم ونى دا اكەلىپ بەرىپ، تەگىن تاراتتى. جەرگىلىكتى اكىمدىكتەن كومەككە ءزارۋ ادامداردىڭ ءتىزىمىن الىپ، كۇندەلىكتى قاجەتتى ازىق-ت ۇلىگىن تەگىن تاراتتى.

وسى كومەك شارۋاشىلىعىنىڭ تابىسى ەسەبىنەن جۇمسالىپ وتىر. ءسوز اراسىندا 20 اۋىلداسىن تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعانىن ايتا كەتسەك تە ارتىق بولماس. ولاردىڭ اي سايىنعى ەڭبەكاقىسى ۋاقىتىندا تولەنەدى. قوسىمشا شارۋاشىلىقتارىنداعى مالىنا قاجەتتى ءشوپ، سابان، جەم تەگىن بەرىلەدى. جۇمىسشىلارىن كۇنىنە ءبىر رەت ىس­تىق تاماقپەن قامتاماسىز ەتەدى. بۇل وڭىر­دە قىسقا قاجەتتى وتىن-كومىر تابۋ – وتە وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى. ەل جايى ەسىنەن شىق­پايتىن ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز ءوز جۇمىس­شى­لارىنىڭ وتىن-كومىرىن تاسىپ بەرەدى. قازىر شارۋاشىلىق 200-دەن اسا قارا مال، 10 ءۇيىر جىلقى باعىپ وتىر، مىڭ گەكتار جەرگە ەگىن ەگەدى. اتتەڭ جايىلىمنىڭ تارلىعى قول­بايلاۋ، ايتپەسە ءتورت ت ۇلىكتىڭ باسىن بۇدان دا كوبەيتۋگە جاعدايلارى جەتىپ تۇر. ەگەر مال باسى كوبەيسە، اۋىلداعى ادامعا تۇراقتى تابىس تاباتىن جۇمىس كوزى بولار ەدى.

ەلگە جاساعان قايىرىمدىلىعى اتالماي قالعان جوق. 2020 جىلدىڭ 14 تامىز كۇنى اۋدان­دا ۇيىمداستىرىلعان بايقاۋدا «تۋعان ولكە» اتالىمى بويىنشا «جومارت جۇرەك» سىيلىعىنىڭ يەگەرى اتاندى.

– اۋىلدىڭ وركەندەۋىنە، كەڭىنەن قانات جايۋىنا ءوز ۇلەسىمىزدى قوسىپ جاتساق، ول اتا-بابامىزدىڭ اماناتى ءتارىزدى كورىنەدى. مەن ەشقاشان جاساعان جاقسىلىعىمدى دابىرالاپ، جۇرتقا جايىپ ايتقىم كەلمەيدى. تۋعان جەردى تۇلەتۋ – ءار پەرزەنتتىڭ ماڭدايىنا جازىل­عان قاسيەتتى پارىزى. قالادا جۇرگەندە دە پەشەنەمىزگە بۇيىرعان ىرىزدىعىمىز بول­دى. سولاي جۇرە بەرۋگە دە بولاتىن ەدى، بىراق تۋعان اۋىلىڭ توز-توز بولىپ جاتسا، ءوز ءبۇيىرىڭنىڭ بىتەۋ بولعانى كىمگە كەرەك؟! وسى جەردى ەلىم دەپ، جەرىم دەپ كەلگەن سوڭ قارا باستىڭ قامىن عانا ويلاماي، قاراشا ەلدىڭ مۇ­ڭىن مۇڭداساڭ عانا الدىڭا قويعان اسقارالى ماقساتىڭ ورىندالادى، – دەيدى ب.اكىموۆ.

قازىر كۇنشالعان اۋىلىنىڭ كۇمبەزىن ارايلى كۇن شالىپ تۇر. بولاشاققا دەگەن سەنىم مىقتى. بەرەكە ۇيىرەر بىرلىك بار. قاۋمالاسا، قاربانىپ باياندى بولاشاققا بەت العان اتاقونىستىڭ ءتۇتىنىنىڭ ءتۇزۋ ۇشۋىنا ەلىن سۇيگەن، جۇرتىن قادىرلەگەن بەكىم سەرىك ۇلى ءتارىزدى ءبىتىمى بولەك ازاماتتاردىڭ جاناشىرلىعى سەپ بولىپ تۇر.

اقمولا وبلىسى،

ەرەيمەنتاۋ اۋدانى