ىزگىلىك يىرىمدەرى

رۋحانيات • 17 قاراشا، 2020

ىزگىلىك يىرىمدەرى

133 رەت كورسەتىلدى

مىنا اڭگىمەنى جاقىندا بەلگىلى جۋرناليست قۋانىش نۇرسادىقوۆتان ەستىدىك. سوناۋ ەل ىشىندە دۇربەلەڭ تۋدىرعان 1937-1938 جىلدارى اۋىل بەلسەندىسى اتانىپ جۇرگەن اتاسى نۇرسادىق «جاپون تىڭشىسى» دەگەن جالامەن جازىقسىز سوتتالىپ، يركۋتسك وبلىسىنداعى كانسك دەگەن قالاعا جەر اۋدارىلادى.

سۇڭعات ءالىپباي

جالعىز ەمەس، قاسىندا اعاسى ءمۇسىرالى مەن تۋعان جەرى كاتونقاراعاي اۋدانىنان تاعى ونشاقتى ادام بولعان. بۇلار ءسىبىردىڭ قالىڭ ورمانىنىڭ ىشىندە اعاش كەسۋمەن اينالىسادى. قارىندارى اش، ۇستىنە كيگەن كيىمدەرى دە وڭىپ تۇرعان جوق، تەك توقتاۋسىز قىزۋ ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا قىستىڭ سۋىعىنا توتەپ بەرىپ جۇرەدى.

بۇلار جۇمىس ىستەگەن جەردەن 4-5 شاقىرىمدىق قاشىقتىقتا ءبىر ورىس سەلوسى بار ەكەن. سول سەلودان كۇن سايىن جاسى 9-10 شاماسىنداعى ورىس بالاسى قولىنا تۇيىنشەك ۇستاپ كەلەدى. ول تۇيىنشەگىن كەسىلگەن تومار ۇستىنە قويىپ، اسىقپاي جازعاندا ىشىنەن بىرنەشە پىسكەن كارتوپ، كەپكەن بالىق، تۇزدالعان قيار، پياز جانە قارا نان شىعادى. العاشقى كۇندەرى تۇتقىندارعا تاماق اكەلگەن بالاعا وسقىرىنا قاراعان كونۆوي سولداتتار دا بۇل جاعدايعا ەت ۇيرەتىپ، تۇتقىنداردىڭ تاماق جەۋىنە قارسى بولمايدى. وسى جاعداي كۇن سايىن قايتالانادى.

كوزىنە مۇڭ تۇنعان سەكپىل بەت ورىس بالاسى كوپ سويلەمەيدى ەكەن. سۇراستىرىپ بىلسە، بالانىڭ اكەسى دە گۋلاگ لاگەرلەرىنىڭ بىرىندە وتىرعان كورىنەدى. بۇلارعا كۇندەلىكتى تاماق اكەلىپ تۇرۋىنا وسى جاعداي دا تۇرتكى بولعان سەكىلدى. تۇتقىنداردىڭ ءبارى، ءتىپتى ولاردى اڭديتىن سولداتتار دا جاڭاعى بالانى جاقسى كورىپ كەتەدى. قولدارىنا تۇسكەن قانتتارىن سول بالاعا ساقتاپ بەرىپ جۇرەدى. «سەن بىزگە كوپ كەلە بەرمە، مىنا قالىڭ ورمان ىشىندە يت-قۇسقا جەم بولارسىڭ» دەگەندەي اقىلدارىن دا ايتادى. بىراق بالا بۇلارعا كۇندەلىكتى كەلۋىن دوعارمايدى.

دەگەنمەن بالا ءبىر كۇنى تۇتقىندارعا كەلۋىن توقتاتادى. ءبىر كۇن، ەكى كۇن وتەدى، ءبىر اپتاداي ۋاقىت وتەدى. بالا كەلمەيدى. تۇتقىندار قاتتى مازاسىزدانادى. وزدەرىن كۇزەتەتىن كونۆويلاردان «بالانى ىزدەپ شىعايىق، ول بىردەڭەگە ۇشىراعان بولار» دەپ سۇراي بەرگەن سوڭ، كونۆويلار دا بۇلاردىڭ ىعىنا جىعىلىپ، اقىرى ىزدەپ شىعادى.

بۇل كەز جازعا سالىم ۋاقىت ەكەن. قاراقات بۇتاسىنا ءىلىنىپ قالعان بالانىڭ كونەتوز كارتۋزى تۇتقىنداردىڭ كوزىنە وتتاي باسىلادى. سول بۇتانىڭ تۇبىنەن بالانىڭ شاشىلىپ قالعان سۇيەگى تابىلادى. بالا جىرتقىشقا جەم بولعانعا ۇقسايدى. الگى جەردە جىلاماعان جان قالمايدى. بۇلارعا تاماق اكەلىپ جۇرگەن پەرىشتە بالانىڭ ايانىشتى ءولىمى ءبارىنىڭ ساي-سۇيەگىن سىرقىراتادى. دەگەنمەن ىرگەدەگى سەلومەن حابارلاسۋعا بولمايدى. ويتكەنى تۇرمە باسشىلىعىنىڭ رۇقساتىنسىز تەك كونۆويلاردىڭ كەلىسىمىمەن عانا ىزدەۋگە شىعىپ وتىر. الگى جەردە بالانىڭ سۇيەگىن جيناپ الىپ جەرلەپ، كەلگەن ىزدەرىمەن كەرى قايتادى.

مىنە، قانداي قيىن زامانداردا ادامدار ءبىر-بىرىنە سونشاما مەيىرىمدى بولعان. ءبىز «حالىق جاۋلارىنىڭ» رەسەيدەن اكەلىنىپ الجير لاگەرىنە قامالعان ايەلدەرىنە قازاق بالالارىنىڭ دا تاماق تاسىعانىن، قۇرت لاقتىرىپ تاماقتاندىرعانىن بىلەمىز. سول ءبىر اشقۇرساق ازاپتى زاماننىڭ ءبىر اقيقاتى – ادامداردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن مەيىرىمى، قامقورلىعى ەدى عوي. قازىر قايدا سول مەيىرىم؟!

ءبىرىن-ءبىرى جەككورۋ، ۇلتتار اراسىنا وت جاعۋ مەن ناسىلشىلدىك – قازىرگى زاماننىڭ باستى دەرتتەرىنىڭ ءبىرى دەر ەدىك. مۇنىڭ وقىس سالدارى قازىر دۇنيە ءجۇزىنىڭ ءار تۇكپىرىنەن وقتىن-وقتىن بوي كورسەتىپ قالادى. اقش-تا قارا ءناسىلدى دجوردج فلويدتىڭ پوليتسەيلەر قولىنان تۇنشىعىپ ولگەنى ەلدە ۇلكەن تولقۋلار تۋدىردى. تاياۋدا تاۋلى قاراباق ءۇشىن بولعان ۇرىس قيمىلدارىنىڭ دا ءتۇتىنى ءالى سەيىلە قويعان جوق. دۇنيەجۇزىلىك قاۋىمداستىق اقىل ايتىپ، ەكى جاقتى بەيبىتشىلىككە شاقىرعاندارى بولماسا، بۇعان ارالاسقان جوق. سەبەبى، ازەربايجاندار وزدەرىنىڭ باسىپ الىنعان اۋماعىن ازات ەتتى. ەندى وسىنداعى نازار اۋدارتاتىن ءبىر وقىس جاعداي، وزدەرى مەكەندەگەن وڭىردەن كوشىپ كەتىپ جاتقان كەيبىر ازاماتتار وزدەرى تۇرعان ۇيلەردى وزدەرى ورتەپ، ءتىپتى قايتىس بولعان ادامدارىنىڭ مۇردەسىنە دەيىن قازىپ الىپ، وزدەرىمەن اكەتىپ جاتىر ەكەن.

ايتا بەرسەك، وسى تەكتەس ادامنىڭ ويىنا سىيمايتىن ارەكەتتەر كۇن سايىنعى جاڭالىقتار حرونيكاسىندا كورىنىس تابۋدا. حالىقتىڭ باسىنا كۇن تۋعان قيىن كەزەڭدە ءوز باسىن قاتەرگە تىگىپ ءجۇرىپ باسقالارعا كومەك قولىن سوزعان فاكتىلەر كوپ. ال قازىر شە؟! ءبىزدىڭ قوعامدا ىزگىلىك ازايىپ بارا جاتقان جوق پا؟!

كۇننىڭ ماڭىزدى جانە وزەكتى جاڭالىقتارىن «ەگەمەن قازاقستان» تەلەگرام كانالىنان وقىڭىز