القا اياسىندا ەلدەگى ەكولوگيالىق جاعداي تۋرالى نەگىزگى ماسەلەلەر تالقىلانىپ، ەكولوگيا ۆيتسە-مينيسترلەرىنىڭ ەسەپتەرى تىڭدالدى. القا جۇمىسىنا مينيسترلىكتىڭ، ونىڭ ىشىندە ايماقتىق بولىمشەلەردىڭ بارلىق باسشىلارى، سونداي-اق قوعام قايراتكەرلەرى قاتىستى.     

القادا سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ مەن يرريگاتسيالىق جانە اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنە، سونداي-اق ەلدىڭ اۋا باسسەينىنىڭ جاي-كۇيىنە، جوسپارلانباعان قوقىستار مەن قالدىقتاردى وڭدەۋدىڭ جاعدايىنا ەرەكشە نازار اۋدارىلدى.

ماسەلەن، ۆيتسە-مينيستر سەرگەي گروموۆبۇگىنگى تاڭدا رەسپۋبليكادا تۇتاستاي العاندا ەرتىس، توبىل، ەسىل، نۇرا وزەندەرىنىڭ باسسەيندەرىندە سۋدىڭ ورتاشا مولشەرى، جايىق، ىلە، سىرداريا، شۋ، تالاس وزەندەرىنىڭ باسسەيندەرىندە سۋدىڭ تومەندىگى بايقالاتىنىن اتاپ ءوتتى. “اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 2020 جىلى 14 جوبانى ىسكە اسىرۋعا 7،1 ملرد. تەڭگە قاراستىرىلعان. ونىڭ ىشىندە بيىل 5 جوبانى اياقتاپ، 1 جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتامانى ازىرلەۋ جوسپارلانعان»، - دەپ مالىمدەدى س. گروموۆ. 

اتاپ وتسەك، گيدروقۇرىلعىلاردى قايتا قۇرۋ جانە سالۋ بولىگىندە بيىل 9 جوبانى ىسكە اسىرۋعا 6،8 ملرد. تەڭگە قاراستىرىلعان. سونىمەن قاتار 7 جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاما ازىرلەنۋدە. ونىڭ ناتيجەسىندە 132،8 مىڭ گا كەپىلدى سۋمەن قامتاماسىز ەتىلەدى. سۋارمالى جەرلەر مەن 31 مىڭنان استام تۇرعىنى بار 7 ەلدى مەكەندى سۋ باسۋ قاۋپى جويىلدى. وسى 9 جوبانىڭ 4-ءىن بيىل تاپسىرۋ جوسپارلانعان.

ماعزۇم مىرزاعاليەۆ ءوز كەزەگىندە مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ دايىن جوباسىن ازىرلەۋدى جەدەلدەتۋ كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى.

سونىمەن قاتار، مەملەكەت باسشىسىنىڭ قاراعاندى وبلىسىنداعى جەزقازعان جانە ساتباەۆ قالالارىن اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا مينيستر بۇل جوبانى ۋاقتىلى جۇزەگە اسىرۋ قاجەتتىلىگى جونىندە دە توقتالدى.

سونىمەن قاتار، م.مىرزاعاليەۆ سۋارمالى جەرلەردى سۋارمالى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بىرقاتار وڭىرلەردە جۇمىستاردى جەدەلدەتۋ قاجەتتىلىگىنە نازار اۋداردى. “وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، بۇعان دەيىن مەملەكەت باسشىسى سۋارمالى جەرلەردى 3،0 ميلليون گەكتارعا جەتكىزۋدى تاپسىرعان بولاتىن. العاشقى كەزەڭدە 492 مىڭ گەكتار جاڭا سۋارمالى جەر پايدالانۋعا بەرىلەدى دەپ جوسپارلانۋدا. بۇل جۇمىس 2022 جىلى اياقتالۋى كەرەك”، دەدى مينيستر.

ماعزۇم مىرزاعاليەۆ سۋ كودەكسىنىڭ جاڭا نۇسقاسىن ازىرلەۋ قاجەتتىگىنە دە توقتالدى.

مينيستر شارۋا قوجالىقتارىن سۋارمالى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋگە ەرەكشە نازار اۋداردى.

«بۇل وتە ماڭىزدى ماسەلە. ءبىز شارۋالارىمىزدىڭ سۋسىز قالۋىنا جول بەرمەۋىمىز كەرەك. باسسەيندىك ينسپەكتسيالار مەن «كازۆودحوز» رمك فيليالدارىنىڭ باسشىلارى ءار فەرمەرمەن قولمەن جۇمىس جاساۋى كەرەك»، - دەپ اتاپ ءوتتى م.مىرزاعاليەۆ القادا.

ەكولوگيالىق كودەكس تۋرالى قر ەگترم ۆيتسە-ءمينيسترى احمەتجان پىرىمقۇلوۆ بايانداما جاسادى. ول ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا ەكولوگيالىق كودەكستىڭ جاڭا رەداكتسياسىن تالقىلاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ، قىركۇيەكتەن باستاپ بۇل جۇمىس جالعاساتىنىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، كودەكس كوپشىلىكتىڭ جانە ءىرى بيزنەستىڭ   زور قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرىپ، ونى تالقىلاۋعا بەلسەندى قاتىستىرۋى ءتيىس.

اتموسفەرالىق اۋا ساپاسى ەكولوگيالىق پروبلەمالاردىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى، دەدى ۆيتسە-مينيستر. بۇگىنگى تاڭدا شىعىس قازاقستان، جامبىل، پاۆلودار جانە قاراعاندى   وبلىستارىندا شىعارىندىلاردىڭ ءوسۋى بايقالادى. ەكولوگيالىق مونيتورينگ ناتيجەلەرى بويىنشا اقتوبە، اتىراۋ، نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت، وسكەمەن، قاراعاندى، تەمىرتاۋ، بالقاش، جەزقازعان قالالارى اتموسفەرالىق اۋانىڭ لاستانۋىنىڭ جوعارى دەڭگەيى بايقالدى، دەدى ا.پىرىمقۇلوۆ.

مەملەكەت باسشىسى 10 شىلدەدە وتكىزىلگەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا اتاپ وتكەن ستيحيالىق قوقىستارعا قاتىستى جاعدايعا كەلەتىن بولساق، ولاردىڭ ەڭ كوپ سانى اقمولا (1576)، قاراعاندى   (1081)، الماتى (876) جانە اقتوبە (747) وبلىستارىندا تىركەلگەن، دەپ اتاپ ءوتتى ۆيتسە-مينيستر. ماسەلەن، نۇر-سۇلتان قالاسىندا 400-دەن استام ستيحيالىق قوقىس انىقتالعان.

«اقمولا وبلىسىنىڭ كوپتەگەن ستيحيالىق ۇيىندىلەرى - بۇل قالانىڭ شەكارالاس اۋماعى ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، تابيعي رەسۋرستار باسقارماسى قالا ءىىد-مەن بىرلەسە وتىرىپ،قتق، قۇرىلىس قالدىقتارىن تاسىمالدايتىن جۇك اۆتوكولىكتەرىنىڭ قالادان شىعۋىنا تىيىم سالۋ مەحانيزمىن ازىرلەۋ جانە بارلىق اۆتوكولىكتەردى ءموز-گە باعىتتاۋ قاجەت دەپ سانايمىن”، - دەدى ا.پىرىمقۇلوۆ. – «نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى قوقىس وڭدەيتىن زاۋىتقا بارعان كەزدە تابيعي رەسۋرستار باسقارماسىنىڭ، اكىمدىكتىڭ وكىلدەرىمەن بىرلەسىپ، قۇرىلىس قالدىقتارىن پوليگونعا اپارىپ جىبەرمەي، اپاتتى ۇيىندىلەرگە تاستايتىنى انىقتالدى. بۇل پوليگوندا قالدىقتاردى كومۋدىڭ قىمبات باعاسى، ياعني قۇرىلىس قالدىقتارى بار ماشينا 70-تەن 100 مىڭ تەڭگەگە دەيىن تولەۋى ءتيىس. اكىمدىك پوليگوننىڭ قۇنىن تومەندەتۋ نەمەسە ونى تەگىن جاساۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋ قاجەت دەپ سانايمىن. سونىمەن قاتار، مەنىڭ ويىمشا، قۇرىلىس قالدىقتارىن كادەگە جاراتۋ جوباسىن جۇزەگە اسىرماي-اق، قوقىس وڭدەيتىن زاۋىتقا قارجى سالىپ، اسىرەسە قۇرىلىس قالدىقتارى رەتىندە تولتىرما قتق ءۇشىن پوليگون پايدالاناتىن جاقسى ۇساقتاۋ قۇرىلعىسىن ورناتۋ قاجەت".

ايتا كەتەيىك، ەكولوگيا مءينيسترىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا قازاقستاندا call-ورتالىق قۇرىلادى، وعان قالدىقتاردى زاڭسىز تاستايتىن تۇلعالار تۋرالى اقپارات، سونداي-اق اپاتتى قوقىس تاستايتىن جەرلەر تۋرالى اقپارات تۇسەدى. اقپارات جاو، ءىىد جانە ەكولوگيا دەپارتامەنتتەرىنە ۋاقتىلى جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن بەرىلەتىن بولادى.

قازىر ەكولوگيا مينيسترلىگى جەرگىلىكتى اكىمدىكتەرمەن بىرلەسىپ اپاتتى قوقىستاردى جويۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە.

سونداي-اق، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا نۇر-سۇلتان جانە الماتى قالالارىنىڭ ەكولوگيالىق پروبلەمالارىن كەشەندى شەشۋ جونىندەگى جول كارتاسى ازىرلەندى، ول جىلۋ-ەنەرگەتيكالىق وڭدەۋ كاسىپورىندارىنىڭ، جەكە سەكتوردىڭ، اۆتوكولىكتەردىڭ شىعارىندىلارىن ازايتۋ جانە اۋماقتاردى كوگالداندىرۋ جونىندەگى ءىس-شارالاردى كوزدەيدى. بۇل اتموسفەرالىق اۋانىڭ ساپاسى مەن قالدىقتارمەن جۇمىس ىستەۋ پروبلەمالارىن شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. وسىنداي جول كارتاسى ءار ءوڭىر بويىنشا پىسىقتالۋدا.

سونىمەن قاتار، وسى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى قالدىقتاردى ەنەرگەتيكالىق كادەگە جاراتۋ تۋرالى زاڭ جوباسىن قولدادى. بۇگىنگى تاڭدا زاڭعا تاۋەلدى اكتىلەر ازىرلەنۋدە.

ۆيتسە-مينيستر ەرلان نىسانباەۆسونداي-اق القادا ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى سالاسىنداعى جۇمىس ناتيجەلەرى تۋرالى بايانداما جاسادى.

اتاپ ايتقاندا، ول ەرەكشە قورعالاتىن تابيعي اۋماقتار جەلىسىن كەڭەيتۋ ماقساتىندا بيىل بۋراباي ۇلتتىق پاركىنىڭ اۋماعىن 3،1 مىڭ گەكتارعا جانە بارساكەلمەس قورىعىنىڭ اۋماعىن 2،3 مىڭ گەكتارعا ۇلعايتۋ شارالارى قولعا الىنعانىن ايتتى. سونداي-اق، باتىس قازاقستان وبلىسىندا 343 مىڭ گا الاڭمەن «بوكەي ورداسى» جاڭا رەزەرۆاتىن قۇرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. سونداي-اق، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارىن ورىنداۋ ماقساتىندا ۇلىتاۋ ۇلتتىق پاركىن قۇرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە (جوبالىق اۋدانى 64،0 مىڭ گا)، - دەدى ە.نىسانباەۆ.

ۆيتسە-مينيستر سونداي-اق ەلدەگى براكونەرلىك جاعدايعا ەرەكشە نازار اۋداردى. سونىمەن، ونىڭ ايتۋىنشا، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتىڭ قاتايعانىنا قاراماستان، براكونەرلىك جاعدايلارى توقتاماۋدا. اقبوكەندەردى اۋلاۋعا ماماندانعان ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپتاردىڭ ءىس-ارەكەتىن توقتاتۋ ماقساتىندا، اعىمداعى جىلعى اقپان ايىندا ەكولوگيا مينيسترلىگى، ىشكى ىستەر مينيسترلىگى مەن ۇقك بىرلەسكەن بۇيرىعىمەن «كيىك» تابيعاتتى قورعاۋ اكتسياسىن وتكىزۋ جوسپارى بەكىتىلدى. جىل باسىنان بەرى 39 براكونەرلىك فاكتىسى انىقتالىپ، 1571 ءمۇيىز بەن 513 اقبوكەننىڭ تۇتاس ەتى الىندى. 

سونداي-اق، مينيسترلىكتىڭ جاۋاپتى حاتشىسى ءسابيت نۇرلىباي وتكەن جىلدىڭ قاراشاسىندا قر ەگترم سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ قاتىسۋىمەن ىسكە قوسقان «ادالدىق الاڭى» جوبالىق كەڭسەسى جۇمىسىنىڭ ناتيجەلەرى تۋرالى بايانداما جاسادى. جوبالىق كەڭسەنىڭ جەتەكشىسى - ايگۇل سولوۆەۆا. س.نۇرلىباي، اتاپ ايتقاندا، مينيسترلىكتىڭ وتىنىشتەردى قاراۋ الگوريتمىن بەكىتكەنىن، جوبانى جانە ونىڭ سالالارىن ۇيىمداستىرۋ جانە كادرلىق قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى شەشىلگەنىن، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس شارالارى قابىلدانعانىن اتاپ ءوتتى. جوبالىق بيۋرونىڭ قاتىسۋىمەن مينيسترلىك سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىمەن بىرلەسىپ، 2 كوميتەتتە (قورشاعان ورتانى رەتتەۋ جانە باقىلاۋ، ورمان جانە جابايى تابيعات كوميتەتى) سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىنە سىرتقى تالداۋ جۇرگىزىلدى. انىقتالعان قاتەرلەردى جويۋ بويىنشا شارالار قابىلدانۋدا.

وڭىرلەردەگى مينيسترلىك قىزمەتكەرلەرىن كوشپەلى تەكسەرۋلەر جۇرگىزۋ پراكتيكاسى جالعاساتىن بولادى. ورتالىق اپپارات پەن كوميتەتتەر تارتىپتىك كوميسسيالارىنىڭ وتىرىستارى «ادالدىق الاڭى» وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتەتىن بولادى.

قر ەگترم كوميتەتتەرىنىڭ توراعالارىنا مينيسترلىكتىڭ 2019-2020 جىلدارعا ارنالعان سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل جوسپارىنىڭ جانە پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ اتىنان ازىرلەنگەن سىبايلاس جەمقورلىق قاتەرلەرى كارتاسىنىڭ ورىندالۋىن جەكە باقىلاۋعا الۋ تاپسىرىلدى.

س. نۇرلىباي بيۋدجەت قاراجاتىن يگەرۋ كەزىندە زاڭدىلىقتى ساقتاۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى ەسكە سالدى. سۋ رەسۋرستارى جونىندەگى كوميتەتكە سۋ سالاسىنىڭ جوبالارىن ىسكە اسىرۋ كەزىندە، ونىڭ ىشىندە جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى بويىنشا جوبالاردى ىسكە اسىرۋ كەزىندە تۇراقتى نەگىزدە «ادالدىق الاڭى» جوباسىنىڭ مونيتورينگتىك توبىن ءاربىر وبەكت بويىنشا جوبالاردى ىسكە اسىرۋدىڭ بارلىق ساتىلارىندا كونكۋرستىق جانە قابىلداۋ كوميسسيالارىنا ەنگىزۋ ۇسىنىلدى. كوميتەت توراعالارىنا، «قازگيدرومەت» جانە «كوزۆودحوز» رمك باسشىلارىنا جوبالىق كەڭسەنىڭ مونيتورينگتىك توبىنىڭ مۇشەلەرىن مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ راسىمدەرىن جۇرگىزۋ بويىنشا جۇمىس توپتارىنىڭ قۇرامىنا ەنگىزۋ ۇسىنىلدى.

سونداي-اق، س.نۇرلىباي القا قاتىسۋشىلارىنا ەلدەگى كۇردەلى ەپيدەميولوگيالىق جاعداي تۋرالى ەسكە سالىپ، كارانتين رەجيمىن ساقتاۋدى قامتاماسىز ەتۋگە شاقىردى.

القا سوڭىندا مينيستر ماعزۇم مىرزاعاليەۆ مينيسترلىكتىڭ بارلىق قىزمەتكەرلەرىنىڭ اتالعان نۇسقاۋلىقتاردى بەلگىلەنگەن مەرزىمدە ساپالى ورىنداۋى، سونىمەن قاتار اشىق جانە ايقىن جۇمىستار جۇرگىزۋى قاجەتتىگىنە ەرەكشە نازار اۋداردى.