قازاقى اس: ءداستۇر مەن ءدام

ەلوردادا تۇساۋكەسەرى وت­كەن «قازاقى اس: ءداستۇر مەن ءدام» كىتابى تاعامتانۋ سا­لا­سىنىڭ ماماندارى مەن تەح­نولوگتارعا، ەتنوگرافتارعا، سو­نىمەن قاتار جالپى ۇلتتىق تا­عامعا قىزىعۋشىلىق تانىت­قان وقىرمان قاۋىمعا ارنالىپ وتىر. اتالعان كىتاپتا قازاق تا­عامدارى تۋرالى عا­سىر­لار بويعى قورشاعان ور­تاعا بەيىمدەلۋ تا­جىريبەسى جي­ناقتالىپ، سالت-ءداس­تۇر ەرەك­شەلىگى رەتىندە كو­رىنىس تاپ­قان. وڭىرلەرگە زەرت­­تەۋ ەكس­پە­دي­تسياسىن جو­نەل­­تە وتىرىپ، ۇمىتىلۋعا شاق قالعان، ايتسە دە ءالى دە قول­دانىستان تۇس­پەگەن 200-دەن اس­تام تاعام تۋرا­لى مالىمەت ەل اۋى­زىنان جازىپ الىنعان.

كىتاپ اۆتورى – ەتنوگراف، ۇلت­تىق مۋزەيدىڭ «حالىق قا­زىناسى» عىلىمي-زەرتتەۋ ينس­تيتۋتىنىڭ ماتەريالدىق ەمەس مۇرالارىنىڭ جەتەكشىسى ءارى QazaqGeography، رەس­پۋب­­لي­كالىق قوعامدىق بىر­لەس­تىگىنىڭ مۇشەسى ايگەرىم مۇسا­عاجينوۆا، ال فوتوسۋرەتكە تۇ­سىرگەن – دينارا ءجۇنىسوۆا. سونداي-اق كىتاپتىڭ جارىق كو­رۋىنە سەپتىگىن تيگىزگەن ءارى ەكس­پەديتسيالىق جۇمىستاردى وتكىزۋگە، كىتاپتىڭ باسىلىپ شى­عۋىنا Integra construction kz جشس، «ERG كومەك» قو­رى، سونىمەن بىرگە راشيد كۇ­زەم­باەۆ، دياس سۇلەيمەنوۆ، بو­لات سماعۇلوۆ، جاراس ىزعۇ­لوۆ، جارقىنبەك بەكباۋوۆ، اباي ءجۇنىسوۆ سىندى ازاماتتار ۇل­كەن ىقپال ەتكەن.

– ايگەرىم ءوزىنىڭ كومانداسىمەن بىرگە قازاقستاننىڭ اي­ماق­تارىن تۇگەل ارالاپ شىقتى. قازاق اسحاناسى دەسە كوز ال­دىمىزعا ەت پەن قۋىرداقتى عانا ەلەستەتەمىز. وسى تۇرعىدا باي مادەنيەتىمىزدى ۇلتتىق تا­عامدارىمىز ارقىلى كورسەتۋگە تاماشا مۇمكىندىك تۋدى. كە­زىندە اتالعان جوبانىڭ باس­تاماشىسى بولعان «قازاق تۋريزم» ۇلتتىق كومپانيا­سىنا العىسىمىز زور. وسى جول­دا جوبانى قولداپ، قا­زاق ما­دەنيەتىنىڭ ناسيحاتى­نا بەيجاي قارامايتىن بىر­قاتار جاناشىر ازاماتپەن تانىستىق، – دەگەن QazaqGeography رەسپۋب­لي­­­كا­لىق قوعامدىق بىرلەس­تى­­گى­نىڭ توراعاسى جاننا مۇ­حامەدجانقىزى جارتى جىل­دان استام ۋاقىت ىسكە اسى­رىلعان ەكسپەديتسيا مەن كى­تاپتى دايارلاۋ جۇمىستارىنا اتسالىسقان جاندارعا العىس ءبىلدىردى.

– بۇل جەكە ءبىر ادامنىڭ عانا ەمەس، ۇلكەن ۇجىمنىڭ ىن­تىماعىمەن ىسكە اسىرىلعان دۇنيە. قازىرگى كۇنى ۇلتتىق تا­عامدارىمىزدى تانىمال ەتۋ – باستى مىندەت. كۇندەلىكتى كۇي­بەڭمەن جۇرگەندە دە قارا­پايىم ادەتكە اينالدىرىپ، تاعامنىڭ ماڭىزدى ۇلتتىق قۇندىلىق ەكەنىنە نازار اۋدارۋىمىز ءتيىس. ءبىز تەك العاشقى ساتىسىن عانا ىسكە اسىردىق، ونى ءارى قاراي دامىتىپ، كەڭىنەن تاراتۋ كەلەشەكتىڭ ەن­شىسىندە، – دەگەن ەتنوگراف، كىتاپ اۆتورى ايگەرىم مۇسا­عاجينوۆا حالىقارالىق دەڭ­گەيدە تانىمال بولۋى ءۇشىن ۇلتتىق داستارقانىمىزدىڭ الەۋەتى زور دەپ سانايتىنىن جەت­كىزدى. ونىڭ ايتۋىنشا، سول­تۇستىك ءوڭىر مەن ماڭعىستاۋ ايما­عىندا تاعامنىڭ ءوزىن عانا ەمەس، پايدالى قاسيەت­تە­رىن ۇزاق مەرزىمگە ساق­تاي­تىن ءارى اس ازىرلەۋگە قا­تىس­تى ادىستەر ساقتالعان كورى­نەدى. ماسەلەن، سولتۇستىك قازاق­­­ستان ايماعىنان جەتكەن «وك­پە ءسۇت» تاعامى ەرەكشە عۇرىپتىق مانگە يە. رەنىش ساق­تاعان اعايىن-تۋىستىڭ ارا­سىن جاقىنداستىرىپ، تاتۋلاستىرۋ ءۇشىن، ءيا قانداي دا ءبىر وكپە-نازدى تارقاتۋ ماق­ساتىندا جاسى ۇلكەن ايەل ادام ازىرلەيتىن بولعان. اق­ساقالى بار ۇلكەن اۋلەت بەرەكە-بىرلىكتى نىعايتۋ ءۇشىن توڭتەرىس جۇرگەن اعايىندى شاقىرىپ، وسى تاعامدى الدىنا تارتقان. تاعامدى ازىرلەۋ وتە قاراپايىم، ول ءۇشىن وكپەنى وڭەشىمەن الىپ، وڭەش ارقىلى وكپەنى سۇتپەن تولتىرادى. وڭەش­تى بايلاپ، باياۋ وتتا ءبىر ساعاتتاي پىسىرەدى. جال­پى، ءداس­تۇرلى اس-اۋقات حالىق ومى­­رىندە ماڭىزدى ورىن العانى سونشالىق، قوناققا كور­سەتىلەر سىي قۇرمەتتىڭ با­سى عانا ەمەس، اۋىزبىرشىلىك پەن بەرەكە-بىر­لىكتىڭ بەلگىسى سانالعان. «قو­لىنان ءدام تاتۋ»، ء«دام تۇزى جاراسىپ»، «دامنەن ۇلكەن ەمەس» دەگەن سىن­دى تىركەستەر ار­قىلى سالت-جورالارمەن تىعىز استاسىپ جاتقانىن باي­قايمىز. «با­لالىق شاقتاعى ەڭ اياۋلى ەستەلىكتەرىمىز تۋعان ءۇيدىڭ قا­­بىرعاسىندا ازىرلەنگەن تاعام­نىڭ دامىمەن بايلانىس­تى ەكەنى راس. ۇسىنىلعان البوم قيماس شاقتارعا قايتا ورا­لۋعا، ەندى بىرەۋلەرگە تاعام ازىر­لەۋ ىسىندە جاڭاشا وي سالادى دەگەن سەنىمدەمىز»، دەيدى كىتاپ اۆتورى ايگەرىم مۇسا­عاجينوۆا.