ءوزارا ارىپتەستىكتى ارتتىراتىن قۇجات

جوعارعى پالاتا دەپۋتاتتارى سەنات وتىرىسىندا اناستاسيا ششەگورتسوۆانى ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى ەتىپ تاعايىندادى. بۇ­دان كەيىن «قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن ۋك­راي­نا اراسىنداعى ەكستراديتسيالاۋ تۋرالى شارت­تى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى قارالدى.

«بۇگىندە ۋكراينامەن ارادا قىلمىستىق قۋدالاۋ سالاسىندا ءوزارا سەنىم قالىپتاسقان. سوڭعى ءۇش جىلدا ۋكراينا بىزگە 6 قىلمىسكەردى ۇستاپ بەردى. قازىر اتالعان ەلدە جاسىرىنىپ جۇرگەن 6 ادام بار. ولاردى قايتارۋ قارالىپ جاتىر. بۇل شارت سول قارىم-قاتىناستى جوعارى دارەجەدە بەكىتىپ، ىنتىماقتاسۋدىڭ جالعاسى بولماق»، دەدى باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارى مارات احمەتجانوۆ.

ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، بۇل شارت قىلمىستىق جاۋاپقا تارتۋ جانە سوت ۇكىمىن ورىنداۋ ءۇشىن ادامداردى ۇستاپ بەرۋ ماسەلەسىن شەشەدى. شارت بويىنشا جاسالعان قىلمىس ءۇشىن ەكى ەلدە دە كەمىندە ءبىر جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ كوزدەلگەن بولسا نەمەسە سوتتالعان ادامنىڭ وتەلمەگەن مەرزىمى 6 ايدان كوپ بولسا ول ۇستاپ بەرىلەدى. ارينە، ادامدى بەرۋدەن باس تارتۋ نەگىزدەرى دە كوزدەلگەن. مىسالى، ءبىر تاراپتا قىلمىس دەپ سانالاتىن ارەكەت ەكىنشى جاقتا ولاي بولماسا نەمەسە قۋدالاۋ مەرزىمى ءوتىپ كەتسە، سۇرالىپ وتىرعان ارەكەت اسكەري قىلمىسقا جاتسا، ۇستاپ بەرۋ ەگەمەندىككە، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە نۇقسان كەلتىرەتىن بولسا، سونداي-اق قازاقستاننىڭ زاڭناماسىنا نەمەسە حالىقارالىق مىندەتتەمەلەرگە قايشى كەلسە، وندا ادامدى بەرۋ-بەرمەۋدى ءار مەملەكەت ءوزى شەشەدى. «بۇگىندە ەكى ەل اراسىندا بۇل ماسەلە مينسك كونۆەنتسياسىمەن رەتتەلۋدە. كونۆەنتسيا ەكىجاقتى شارت جاساۋعا تىيىم سالمايدى»، – دەدى م.احمەتجانوۆ.

سەناتور اندرەي لۋكين ءوز كەزەگىندە: «شارت­تى راتيفيكاتسيالاۋ ەكى ەلدىڭ قىلمىسقا قارسى كۇرەستەگى ىنتىماقتاستىقتىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرا­دى. شارتتىڭ نەگىزگى ماقساتى – قىلمىس­تىق قۋدالاۋدى جۇزەگە اسىرۋ نەمەسە ۇستاپ بە­رۋگە تۋرا كەلەتىن قىلمىستار بويىنشا سوت ۇكى­مىن ورىنداۋ ءۇشىن ولاردىڭ اۋماعىنان ىزدەۋ سالىنعان ادامداردى ەكستراديتسيالاۋ سالاسىندا ىنتىماقتاستىقتى جۇزەگە اسىرۋ»، – دەپ اتاپ ءوتتى.

سونداي-اق سەناتور سارسەنباي ەڭسەگەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، شارت ەگەمەندىكتى جانە تەڭدىكتى ءوزارا قۇرمەتتەۋگە نەگىزدەلە وتىرىپ جاسالعان. ول قىلمىستىلىققا قارسى ءىس-ارەكەتتى جۇ­زە­گە اسىرۋدىڭ ءتيىمدى قۇقىقتىق نەگىزىن قالاي­دى. داۋىس بەرۋ ناتيجەسىندە قازاقستان رەسپۋب­ليكاسى مەن ۋكراينا اراسىنداعى ەكستراديتسيا­لاۋ تۋرالى شارت راتيفيكاتسيالاندى.

 كەدەن زاڭناماسىن بۇزۋ تاۋەكەلدەرىن ازايتادى

وتىرىس بارىسىندا «1994 جىلعى 15 ساۋىر­دەگى كەدەن ىستەرىندەگى ىنتىماقتاستىق جانە ءوزارا كومەك تۋرالى كەلىسىمگە وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى حاتتامانى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرا­لى» زاڭ جوباسى تالقىلانىپ، سوڭىندا اتال­عان قۇجات راتيفيكاتسيالاندى. زاڭ جوباسىن قارجى ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ب.شولپانقۇلوۆ تانىستىردى. مەملەكەتتەردىڭ ورتالىق كەدەن ورگاندارىنىڭ اراسىندا ءارى مەملەكەتتەردىڭ اۋماقتىق كەدەن ورگاندارى اراسىندا تىكەلەي جۇزەگە اساتىن تاراپتاردىڭ سۇراۋ سالۋلارمەن الماسۋى قۇجاتتاعى جاڭا­لىق­تاردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. بۇل كەدەن زاڭناماسى تالاپتارىنىڭ بۇزىلۋىن كورسەتەتىن دەرەكتەردى نەمەسە ءمان-جايلاردى انىقتاۋ ءۇشىن ءتيىمدى ىنتىماقتاستىققا ىقپال ەتەتىن بولادى.

حاتتاما تمد-عا قاتىسۋشى مەملەكەتتەردىڭ ۇكى­مەتتەرى اراسىندا ىنتىماقتاستىقتى كەڭەي­تۋگە جانە تەرەڭدەتۋگە، جاردەمدەسۋگە ءارى ءوزارا كومەك كورسەتۋگە باعىتتالعان. «اتالعان كەلىسىم تمد مەملەكەتتەرى كەدەن قىزمەتتەرىنىڭ ءوزارا ءىس-قيمىل ءتارتىبىن رەتتەيتىن نەگىزگى حالىقارالىق شارت بولىپ سانالادى. كەلىسىمگە قول قويىلعاننان بەرى جيىرما جىلدان استام ۋاقىت ءوتتى. وسىعان بايلانىستى اتالعان قۇ­جات نورمالارىن ءتيىستى وزگەرىستەر ەنگىزۋ جولىمەن جەتىلدىرۋ قاجەت. حاتتاما كەدەن سالا­سىنداعى تمد نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازاسىنا جۇرگىزىلگەن تۇگەندەۋ قورىتىندىسى بويىنشا تمد ەلدەرىمەن بىرلەسىپ ازىرلەندى»، – دەدى ب.شولپانقۇلوۆ. ونىڭ ايتۋىنشا، مالى­مەتتەردى بەرۋ، ساۋالداردىڭ مازمۇنى، ساۋال­دى ورىنداۋ، الىنعان اقپاراتتى پايدالانۋ ماسەلەلەرىنە قاتىستى بىرقاتار نەگىزگى باپتار­عا وزگەرىستەر ەنگىزۋ ۇسىنىلادى. «زاڭ جوباسىن قابىلداۋ كەدەندىك شەكارالار ارقىلى وتكى­زىلە­تىن تاۋارلار مەن كولىك قۇرالدارىنا كەدەن باقىلاۋىن قامتاماسىز ەتۋگە، تمد ەلدەرى كەدەن ورگاندارىنىڭ قىزمەتىن ۇيلەستىرۋ مەن ءتيىمدى ءوزارا ءىس-قيمىلىن قامتاماسىز ەتۋگە، كەدەن زاڭناماسىن بۇزۋ تاۋەكەلدەرىن بارىنشا ازايتۋعا، سونداي-اق كەدەن وپەراتسيالارىن جاساۋدى جەتىلدىرۋگە ىقپال ەتەدى.

تالقىلاۋ بارىسىندا سەنات توراعاسى مەم­لە­كەتتىك شەكاراداعى وتكىزۋ بەكەتتەرىن جاڭعىر­تۋ جونىندەگى بىرلەسكەن جوسپاردى ازىرلەۋ قاجەتتىگىنە جاۋاپتى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ نازارىن اۋداردى.

 حالىق اۋرە-سارساڭعا تۇسپەۋى ءتيىس

كەلەسى كەزەكتە پارلامەنت ءماجىلىسى ماقۇل­داعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە مەملەكەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى ەكى وقىلىمدا قارالىپ، ناتيجەسىندە اتالعان قۇجات قابىلداندى. قۇجاتتىڭ نەگىزگى مازمۇنىن ءماجىلىس دەپۋتاتى مايرا ايسينا تانىستىردى. وتىرىستا بەلگىلى بولعانداي، زاڭ جوباسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتتەر سالاسىنداعى زاڭناماسىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا ازىرلەنگەن. وسى ورايدا قىزمەتتەردى الۋدى جەڭىلدەتۋ، ونىڭ ىشىندە قىزمەت الۋشىعا سۇراۋ سالىنىپ، ۇيالى بايلانىستىڭ ابونەنتتىك قۇرىلعىسى ارقىلى قىزمەت كورسەتۋشىنىڭ باستاماسى بويىنشا ۇسىنىلاتىن قىزمەت كورسەتۋدىڭ پرواكتيۆتى ءتاسىلىن ەنگىزۋ جولىمەن جەڭىلدەتۋ كوزدەلەدى. زاڭ جوباسىمەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جاڭا مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى ەلەكتروندى فورماتتا كورسەتۋ جونىندەگى قۇزىرەتى تولىقتىرىلعان. اتاپ ايتقاندا، مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك جاردەماقىلاردى تاعايىنداۋ كەزىندەگى مەملەكەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ راسىمدەرى ناقتىلاندى. سونىمەن قاتار ازاماتتىق حال اكتىلەرىن مەملەكەتتىك تىركەۋ، زاڭدى تۇلعالاردى تىركەۋ جانە فيليالدار مەن وكىلدىكتەردى ەسەپتىك تىركەۋ قىزمەتتەرى وڭتايلاندىرىلادى. م.ايسينانىڭ سوزىنە قاراعاندا، كومپوزيت ناقتى ومىرلىك جاعداي تۋىنداعان كەزدە ادامنىڭ ءبىر ءوتىنىش ارقىلى بىرنەشە ءوزارا بايلانىستى قىزمەتتەردى الۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. وسىعان بايلانىستى، زەينەتكەرلەرگە ءوز زەينەتاقىسىن الۋ ءۇشىن ءارتۇرلى مەكەمەلەرگە بارىپ، ارقايسىسى 3-7 جانە ودان دا كوپ قۇجاتتان تۇراتىن ءۇش بولەك قۇجاتتار پاكەتىن دايىنداۋ قاجەتتىگىنە جول بەرىلمەيدى. ەندى ەلەكتروندى وتىنىشتەن كەيىن جەكە كاسىپكەرلىكتى تىركەۋ ءبىر ساعاتتا ىسكە اسىرىلادى. بۇل سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن بولعىزبايدى جانە بيزنەسكە قولايلى جاعداي جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسى ورايدا ەلەكترون­دى فورماتقا كوشىرۋ ءارى قۇجاتتار تىزبەسىن وڭتايلاندىرۋ كوزدەلگەن. ناتيجەسىندە، جەكە كا­سىپكەرلىكتى تىركەۋ ەلەكتروندى ءوتىنىش بەرىل­گەن كەزدەن باستاپ قازىرگىدەي ءبىر كۇن ەمەس، ءبىر ساعاتتىڭ ىشىندە جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى.

سەنات باسشىسى زاڭ جوباسىن تالقىلاۋ بارى­سىندا سىبايلاس جەمقورلىق سەبەپتەرىنىڭ العاشقى وندىعى اراسىندا: مامانداردا ەمدەلۋ جانە قابىلداۋىندا بولۋ، جۇمىسقا ورنالاسۋ، جەر ۋچاسكەسىن الۋ جانە رەسىمدەۋ، بالانى بالاباقشاعا ورنالاس­تىرۋ جانە تاعى باسقا ماسەلەلەر بار ەكەنىنە توقتالىپ، تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ابىلايحان وسپانوۆ پەن «ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت» مەملەكەتتىك كورپوراتسياسىنىڭ» باسقارما توراعاسى اسەمگۇل بالتاشەۆادان «بۇل باعىتتا قانداي جۇمىستار اتقارىلۋدا؟ ۇزاققا سوزىلۋ جانە مەرزىمدەرگە بايلانىستى نە بولىپ جاتىر؟ بارلىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندەگى اقپاراتتاندىرۋدى جە­دەل­دەتۋ، ونلاين ءتارتىبى مەن ەلەكتروندى تۇردەگى­دەي ايقىن دا اشىق بولۋى ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟» دەپ سۇرادى.

ا.وسپانوۆ مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى وڭتاي­لاندىرۋ جانە اۆتوماتتاندىرۋ بويىنشا 500-گە جۋىق جول كارتاسى بەكىتىلگەنىن ءتۇسىندىردى. «وندا ءسىز جاڭا عانا اتاپ وتكەن مەملەكەتتىك قىزمەتتەر بار، ولار ەلەكتروندى سيپاتقا كوشكەن سياقتى كورىنەدى، دەگەنمەن ازاماتتار اتالعان مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى الا الماۋدا نەمەسە سىبايلاس جەمقورلىق قاۋىپتەرى قالىپ وتىر»، – دەدى ۆيتسە-مينيستر.

مەملەكەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ مەرزىمىنىڭ سوزىلۋى مەن ساقتالماۋىنا بايلانىستى پروب­لەمالار جونىندەگى ساۋالعا مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى مارات داۋەشوۆ جاۋاپ بەردى. «قولدانىستاعى «مەم­لەكەتتىك قىزمەت» ۇعىمىنا وراي مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ساپاسى تۋرالى تىزىلىمگە ەنگىزىلۋى ءتيىس 300-دەن استام مەملەكەتتىك قىزمەت تىزبەسى جاسالدى. تاجىريبە كورسەتىپ وتىرعانداي، مەملەكەتتىك ورگاندار مۇنداي قىزمەتتەردى كولەڭكەدەن شىعارۋعا مۇددەلى ەمەس. 2015 جىلدان باستاپ تىزىلىمگە 170 جاڭا مەملەكەتتىك قىزمەت ەنگىزىلدى، ونىڭ ىشىندە اگەنتتىكتىڭ باس­تاماسىمەن 77 قىزمەت ۇسىنىلدى»، – دەدى ول.

سەنات باسشىسى تسيفرلاندىرۋدى جەدەلدەتۋ­گە جانە سىبايلاس جەمقورلىق پەن سوزبۇيداعا سا­لۋ­دى جويۋ جونىندە شارالار قولدانۋعا شاقىر­دى.

سەناتورلار مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا زاڭناماعا تۇزەتۋلەردى ەكى وقىلىمدا ەگجەي-تەگجەيلى تالقىلاعاننان كەيىن قابىلدادى.

وتىرىس سوڭىندا بىرقاتار سەناتوردىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالدارى جاريا ەتىلدى.