جيىرماسىنشى عاسىردىڭ وسىناۋ باس­تى وقيعاسىنا بۇيرەگى بۇراتىندار، قاتا­رىنىڭ مولدىعىن مالدانىپ، مارقاياتىن ق ۇلىقتارىن بايقاتپاي قويمادى. بۇگىنگى اعا ۇرپاق قاتارىنا قوسىلاتىن قالىڭ قاۋىم اراسىنان كەڭەس وداعى تاربيەسىن الىپ، شاراپات شۋاعىنا بولەنگەنىن تىلگە تيەك ەتىپ، اڭسارى سول زامانعا اۋا بەرەتىنىن جاسىرماي جالعانعا جاريا قىلاتىن وتانداستار جەتكىلىكتى. ماس­كەۋ تەلەديدارى مەن باسپاسوزىنەن ءوز وكى­لىمىز­دىڭ اجار-كەلبەتىن ۇشىراتا قالساق ءبىتتى، مەرەيىمىز ءوسىپ، مەيىرىمىمىز قاناتىن ءحالدى باستان تالاي وتكەرگەنىمىزدى جادىدان شىعارىپ جىبەرۋگە ءتيىسپىز بە، ءتيىس ەمەسپىز بە؟ ونى زەرتتەپ، قازىلىق كەسىمىن اقي-تاقي جاريالاعان قورىتىندىنى ءال-ازىرگە ۇشىراتپاساق تا، ەڭ باستى ىرىسىمىز بۇيىرعان تاۋەلسىزدىك ەكەنىن سەزىنۋدىڭ وزىنە ەداۋىر ەرىك-جىگەر كەرەك ءتارىزدى. وتكەن عاسىردىڭ سەكسەنىنشى جىلدارىنىڭ ورتا شەنىنەن بىلاي قاراي قاربالاسقا تولى قاپىلىس سوڭى ويرانعا ۇلاساتىنىن كەڭەس وداعى بيلىگىنىڭ بولجاي الماۋ سالدارىن وزەگى ورتەنە ەسكە قانشا السا دا، ەندى قايتىپ ورالمايتىن داۋرەندى جوقتاۋدىڭ تۇپكىلىكتى سەبەبىن بارىپ-بارىپ اڭعاراتىنىمىز قىزىق. ماسكەۋ ساراپشىلارىنا جەلتوقسان كوتەرىلىسى بەينە بولماعانداي، قاساقانا اتاپ وتپەيتىن داعدىسىن قاراۋلىققا بالاۋ جەتىمسىزدىك جاسايتىن سياقتى. كەشە عانا قور سانالعان جۇرت وكىلى جاستارىنىڭ الىپ يمپەريا قۇلاۋىنىڭ باستاۋىنداعى اشىق قارسىلىعى ءالى كۇنگە دەيىن قاتتى شامداندىراتىنىن اڭدايسىڭ. 

كەڭەس وداعىنىڭ ىدىراۋ قارساڭىن­داعى ورىس ادەبيەتى وكىلدەرىنىڭ قولتاڭ­بالا­رىن تالداعان تانىمال شولۋشى تۇل­عالار توقتامدارى كوكەيگە قانشا قونىمدى كورىنسە دە، بەت-الپەتتەرىنەن اڭقىعان تاكاپپار كەيىپتەرى ادامدى سۇمدىق جابىرقاتاتىنىن نەسىنە جاسىرامىز. ورىستىڭ اسا تالانتتى اقىنى يۋري كۋزنەتسوۆ ابايدى اۋدارۋعا كىرىسىپ، «ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي باۋىرىم دەپتى» كەزىكتىرگەندە تاڭ-تاماشا بولعانى سونشا، «مۇنداي تۇجىرىمدى پۋشكين مەن لەرمونتوۆتىڭ وزىنەن كەزىكتىرە المايسىڭ» دەسە كەرەك قوي. كوپ جىلدار ماسكەۋدە تۇرعان ادام اۋزى­نان ەستىگەن بۇل اڭگىمەنىڭ وزەگىندە. ادامگەرشىلىككە ساياتىن ىزگىلىك بارىن اڭدايسىڭ. «اللا شەكسىز، ادام ولشەۋلى» دەگەن اباي قاراسوزىنەن كەزىگەتىن تۇجى­رىمدى لەۆ تولستوي كۇندەلىگىنەن ۇشىرات­قان ۋاقىتتا ويشىلدىقتىڭ ۇندەسۋ نۇك­تەسىنە تاڭدانباسقا امالىڭ قايسى. ءبىرىنىڭ ويىن ءبىرى ءىلىپ اكەتىپ، تارپا باس سالىپ مەنشىكتەپ الا جونەلەتىن قازىرگى زاماننىڭ رۋحاني بارىمتاسى مەن سىرىمتاسى ولار ءۇشىن مۇلدە جات.

جاريالىلىق ءداۋىرى كۇشىنە كىرگەننەن بىلاي ماسكەۋدىڭ ورتالىق ازياعا دەگەن قاس-قاباعى جاراسپاي، ەندىگىنىڭ تىلىمەن ايتقاندا، بۇكىل كۇرمەت باسىمدىعى بال­تىق جاعالاۋى ەلدەرى مەن ەۋروپادا قونىس­تانعان اعايىندارىنا قاراي اۋىپ، حان تاڭىرىنەن پاميرگە دەيىنگى ارالىققا كوپە-كورىنەۋ تانىتقان وگەيلىگى كۇنى بۇگىنگە دەيىن جادىدا. سونىسىمەن قويماي ءارتۇرلى اتاۋداعى ىستەردى قوزعاپ، ەڭسەنى ەزىپ، رۋحتى جانشي باستاعان قادامدارىندا كەمسىتۋشى پيعىل اپ-انىق سەزىلەتىن. قازاقستان باسشىلىعى اۋىسىپ، ورنىنا قونجيعان بەيتانىس كىسىگە دەگەن قارسىلىق ءدۇر كوتەرىلگەن ازەلگى كەزدەگى جەلپىنىپ، جەلىگە تۇسكەن ءحالىمىزدى ايتپاڭىز. كەڭەس وداعى بيلىگىنە قىر كورسەتىپ، بۇكىل حالىقتان كەشىرىم سۇراتاتىنداي ورەكپۋ ەكپىنى ەكى سوتكە اراسىندا ساپ باسىلدى. مىنە، سودان كەيىنگى اۋىر احۋالدى كوپتىڭ كوپتىگىنىڭ ارقاسىندا وتكەردىك-اۋ... 

جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ تابىن سۋىت­پاس­تان باس كوتەرگەن ءارتۇرلى وقيعا­لار جاريالىلىقتى ۇلتتىق مۇددەگە قاراي ۇلاستىرىپ، تاۋەلسىزدىك دەگەن تۇجىرىم بەل الا باستادى. كەڭەس وداعى ىرگەسى شايقالا باستاعان ۋاقىتتا تەك ورتالىق ازيا عانا قالقان بولاتىنىنا كوزى جەتكەن گورباچەۆ ايەلى ەكەۋىنىڭ تاشكەنتكە جاساعان ساپارىنىڭ ەسكە تۇسە بەرەتىن سەبەبى – وزبەك كەيۋاناسىنىڭ اتتانعالى تۇرعان ەكەۋىنە تاندىردىڭ كۇلشەسىن اكەلىپ قولدارىنا ۇستاتقانى ەدى. الماتىعا دا جولى ءتۇسىپ، تەلەديدار ارقىلى سويلەگەن كەزدە قوناەۆتىڭ ءوز ورنىنا ۇسىناتىن ەشكىم جوق دەپ ايتقانىن اتاپ كورسەتىپ، تۇنىعىمىزدى شايقاپ، بىلىقتىرىپ كەتكەنىنەن بىلاي – بۇلار دا حالىق-اۋ دەپ ساناسپاعان مەنمەندىگىنەن سول جولى جۇرناق تا قالماعانىن كوزىمىز كوردى. جەلتوقساننىڭ قاندى وقيعاسىنىڭ تىكەلەي سەبەپكەرى قازاق تەلەديدارى ارقىلى الگىندەي مالىمدەمە جاساۋى كوڭىلگە البەتتە سى­يىمسىز. كەڭەس وداعى قۇلاۋىنىڭ قار­ساڭىندا قازاقستان تەرريتورياسىنىڭ تۇ­تاستىعىنا قاساقانا كوز الارتقان سوزى­نەن كوڭىل قالىپ، تۇڭىلۋدەن بۇرىن، قازاق­تى قۇدايى انىق قاققان حالىق-اۋ دەپ ەرىكسىز ويلايسىڭ. 

ۇلى دەگەن مەملەكەتتىڭ ءبىرىنشى باس­شىلارىنىڭ تۇرقى وسىنداي، قالعان­دارىنىڭ سۇرقى ايتپاسا دا بەلگىلى ەمەس پە؟! 

جۇماباي شاشتاي ۇلى،
«ەگەمەن قازاقستان»