وسى ماقسات ءۇشىن پايدالانىلاتىن ماگيسترالدى گاز قۇبىرلارىنىڭ جالپى ۇزىندىعى – 21 مىڭ شاقىرىمعا, ال گاز تاراتۋ جەلىلەرى – 63 مىڭ شاقىرىمعا جەتىپ, حالىقتى گازداندىرۋ كورسەتكىشى 59 پايىزدى قۇراپ وتىر. جاقىندا اتىراۋ وبلىسىنداعى «ماقات – سولتۇستىك كاۆكاز» ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنىڭ ەكىنشى تارماعى ىسكە قوسىلدى. ول ماقات اۋدانىنان باستاۋ الىپ, ماحامبەت اۋدانىنداعى تالدىكول اۋىلىنا دەيىنگى 130 شاقىرىمعا تارتىلدى. «QazaqGaz» ۇك» اق باسقارما توراعاسى سانجار جاركەشوۆتىڭ ايتۋىنشا, بۇل – مۇنايلى ءوڭىر ءۇشىن ماڭىزدى الەۋمەتتىك جانە ستراتەگيالىق جوبا. وعان سالىنعان ينۆەستيتسيانىڭ جالپى قۇنى – شامامەن 86 ملرد تەڭگە.
– مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن ۇلتتىق كومپانيانىڭ «سامۇرىق-قازىنا» قورىمەن بىرلەسە قولعا العان ينۆەستيتسيالىق جوباسىنىڭ بىرنەشە ستراتەگيالىق ماڭىزى بار. ويتكەنى بۇل جوبا اتىراۋ وبلىسىنىڭ ەكونوميكاسىن وركەندەتۋگە ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەدى. بىرىنشىدەن, ءوڭىردىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالىپ وتىر. ەكىنشىدەن, گازبەن جابدىقتاۋدى سەنىمدى جانە ۇزدىكسىز قامتاماسىز ەتۋگە, وندىرىستىك نىساندار مەن شارۋاشىلىق جۇرگىزۋشى سۋبەكتىلەردى وتىننىڭ ەكولوگيالىق تۇرىنە – تابيعي گازعا كوشىرۋدى ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك تۋعىزادى. ۇشىنشىدەن, تۇرعىنداردىڭ ءومىر ساپاسىن ارتتىرۋ, ەڭبەك جانە تۇرمىستىق جاعدايىن جاقسارتۋ ءۇشىن قولعا الىنىپ وتىر. تورتىنشىدەن, ءبىر جەلىلىك گاز قۇبىرىن جوندەۋگە توقتاتۋعا بايلانىستى توتەنشە جاعدايلاردى بولدىرماۋ ماقساتى كوزدەلدى. بەسىنشىدەن, اتىراۋ وبلىسىنداعى «ۇلتتىق يندۋستريالىق مۇناي-حيميا تەحنوپاركى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىن گازبەن ۇزدىكسىز قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى, – دەدى سانجار جاركەشوۆ.
قوسىمشا جەلىنىڭ تەحنولوگيالىق سىزباسىنا سايكەس جوبالىق قىسىمى – 7,4 مپا, تۇربانىڭ ديامەترى – 1000 مم. جاڭا جەلىنىڭ جوبالىق قۋاتى جىلىنا 13,147 ملرد تەكشە مەتردى قۇرايدى.
– «ماقات – سولتۇستىك كاۆكاز» ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنىڭ ىسكە قوسىلعانىنا 30 جىلدان استى. جەر استىنداعى قۇبىردا تەحنيكالىق ماسەلەلەر تۋىنداپ, اقاۋلار تابىلدى. ەگەر ماگيسترالدى گاز قۇبىرى ىستەن شىعاتىن بولسا, وندا وبلىستىڭ تۇرعىندارى مەن ءىرى كاسىپورىندارى, اسىرەسە بالاباقشا, مەكتەپ, اۋرۋحانا سەكىلدى الەۋمەتتىك نىساندار گازسىز قالۋى مۇمكىن. سول سەبەپتەن, ءبىزدىڭ وبلىس ءۇشىن جوبانىڭ ماڭىزىن ەسكەرسەك, «QazaqGaz» كومپانياسى ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنىڭ ەكىنشى تارماعىن دەر كەزىندە ىسكە قوستى. بۇل – اتىراۋ وبلىسى ءۇشىن الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ينۆەستيتسيالىق جوبا, – دەگەن پىكىرىن ءبىلدىردى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى قايرات نۇرتاەۆ.
ماقات جەلىلىك ءوندىرىستىڭ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ماناربەك تۇرسيەۆتىڭ ايتۋىنشا, ماگيسترالدى گاز قۇبىرى 1987 جىلى ىسكە قوسىلعان. باستاپقىداعى گاز تاسىمالداۋ قۋاتى تاۋلىگىنە 75 ملن تەكشە مەتردى قۇراعان. قازىر سولتۇستىك كاۆكاز باعىتىنا تاۋلىگىنە 43 ملن تەكشە مەتر, ال «ورتا ازيا – ورتالىق» قۇبىرىمەن ساراتوۆ باعىتىنا 42 ملن تەكشە مەتر گاز تاسىمالدانادى.
مۇندا 2001 جىلدان بەرى قۇبىر مەن كومپرەسسورلىق ستانساداعى نەگىزگى جانە قوسالقى جابدىقتاردىڭ وتكىزۋ قابىلەتىن ءارى ساپاسىن جاقسارتۋ ءۇشىن جاڭا قوندىرعىلار, ونىڭ ىشىندە اگرەگاتتار مەن باقىلاۋ اۆتوماتيكاسى, ستانسالار ورناتىلعان. سول جىلى ماقات اۋدانىن گازبەن قامتۋ ءۇشىن دوسسور كەنتىندە «ساراتوۆ – 10» ارنالى گاز تاراتۋ ستانساسى ىسكە قوسىلعان. ءدال وسىنداي ستانسا 2010 جىلى ميالى اۋىلىندا دا پايدالانۋعا بەرىلگەن. ماقسات – قىزىلقوعا اۋدانىن گازبەن قامتۋ.
ءار جىلدارى بىرنەشە تۋربوكومپرەسسور تسەحى سالىندى. سونداي تسەحتىڭ ءبىرى 2013 جىلى اقش-تاعى «Solar turbines» كومپانياسىنىڭ زاماناۋي 7 اگرەگاتىمەن جابدىقتالعان. جىل سايىن دەرلىك قۇبىرمەن «كوگىلدىر وتىن» تاسىمالىن توقتاتپاۋ ءۇشىن گاز ايداۋ اگرەگاتتارى اۋىستىرىلىپ, كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. گاز قۇبىرلارىنىڭ ىشكى بەتى دەفەكتوسكوپيالىق تەكسەرۋدەن وتكىزىلەدى.
ارينە, مۇنداي جۇمىستاردى بىلىكتى ماماندارسىز ىسكە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس. قازىر ماقات جەلىلىك وندىرىستىك باسقارماسىندا 147 مامان ورتاق ىسكە ۇيىمشىلدىقپەن جۇمىلىپ, گاز تاسىمالىنىڭ ۇزىلمەۋىن ءمىنسىز قامتاماسىز ەتىپ وتىر. ونىڭ ىشىندە جەلىلىك بولىمشەلەردە – 136, «قاشاعان» سىعىمداۋ كومپرەسسورلىق ستانساسىندا 11 مامان جۇمىس ىستەيدى. ينجەنەرلىك تەحنيكالىق قۇرامدا 26 قىزمەتكەر بار. ءبارى دە ءوز ءىسىن جەتىك بىلەدى. ولاردىڭ اراسىندا «ۇزدىك مامان», «جىل ۇزدىگى», «ۇزدىك وندىرىستىك سالا قىزمەتكەرى» اتاعىن يەلەنگەندەر بار.
– بىزدە, ەڭ الدىمەن, ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋعا باسا ءمان بەرىلەدى. ماماندارىمىز جۇمىستا قاتەلەسۋگە بولمايتىنىن بىلەدى. سول سەبەپتەن, قىزمەتكەرلەرىمىزدى سالالىق كونكۋرستارعا ءجيى قاتىستىرىپ, كاسىبي بىلىكتىلىكتەرىن ارتتىرۋ جولعا قويىلدى, – دەيدى باسقارما باسشىسى ماناربەك تۇرسيەۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا, وسى كەزگە دەيىن قۇبىردىڭ نەگىزگى تارماعىندا جوسپارلى كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزىلگەندە, گاز بەرۋ ۋاقىتشا توقتاتىلاتىن ەدى. سونداي كەزدە تۇتىنۋشىلار ءبىر اپتا, ءتىپتى 10 كۇنگە دەيىن گازسىز وتىراتىن-دى. ەندى ەكىنشى تارماقتىڭ ىسكە قوسىلۋى گاز تاسىمالداۋ كەزىندە مۇنداي ءۇزىلىستى بولدىرمايدى. ويتكەنى نەگىزگى قۇبىردا جوندەۋ جۇرگىزۋ قولعا الىنسا, گاز تۇتىنۋشىعا ەكىنشى تارماقپەن جەتكىزىلە بەرەدى.
گاز تاسىمالداۋ سالاسىندا 46 جىل جۇمىس ىستەگەن ارداگەر تاڭباي ناۋشيەۆ ەڭبەك جولىن ماقات جەلىلىك وندىرىستىك باسقارماسىندا باستاعان. باستاپقىدا تەحنولوگيالىق كومپرەسسوردىڭ ءماشينيسى بولعان. كەيىن 90-جىلدارى قۇرىلعان «قازاقگاز» حولدينگىنە باسشىلىق جاساعان ارداگەردىڭ ايتۋىنشا, بۇرىن «ماقات – سولتۇستىك كاۆكاز» ماگيسترالدى گاز قۇبىرىمەن تاۋلىگىنە 190-195 ملن تەكشە مەترگە دەيىن گاز تاسىمالدانعان. قىرىق جىلعا جۋىق قولدانىستا بولعان قۇبىر بۇگىندە توزىپ تۇر.
– قازىرگى كەزدە بۇل قۇبىرمەن «تەڭىز», «قاشاعان», «قاراشىعاناق» كەن ورىندارىنىڭ گازى تاسىمالدانادى. ەكولوگيالىق تازا وتىن ءتۇرى رەتىندە قولدانىلاتىن گازدىڭ ءبىر تەكشە مەترىن دە جوعالتۋعا بولمايدى. سەبەبى گازدى تۇتىنۋ كولەمى جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلەدى. تۇتىنۋشى كوبەيگەن كەزدە گازدى توزعان قۇبىرمەن تاسىمالداي بەرەتىن بولساق, وندا كومپانيا شىعىنعا باتادى. سوندىقتان قوماقتى ينۆەستيتسيا سالىنعان ەكىنشى تارماقتى ءوزىن اقتايتىن جوبا دەۋگە بولادى. ەڭ باستىسى, بۇل – ەل يگىلىگى ءۇشىن ىسكە اسىرىلعان جوبا, – دەيدى تاڭباي ناۋشيەۆ.
اتىراۋ وبلىسى
