رۋحانيات • 21 مامىر, 2023

ولجاباي باتىر

359 رەت كورسەتىلدى

ەل باسىنا كۇن تۋىپ, قازاق جۇرتى بولشەكتەلىپ, تاريح ساحناسىنان مۇلدە ىسىرىلىپ قالۋ قاۋپى تۋعان ابىلاي حان زامانىندا ۇلتىمىزدىڭ ۇرانىنا اينالعان تۇلعالار از بولماعان. اۋەلى قۇداي, سودان كەيىن وسى ارىستاردىڭ ارقاسىندا الگى اتى جامان قاۋىپ-قاتەردىڭ بەتى قايتتى...

ولجاباي باتىر

ابىلاي حاننىڭ جانىنا توپتاسىپ, ەلىمىز ءۇشىن ەرلىگىن ەسەلەپ جاساعان, كوزسىز باتىرلىعىن كورسەتكەن ەرلەردىڭ قاي-قايسىسى بولسا دا ەرەكشە قۇرمەتكە لايىق. وسىناۋ الىپتاردىڭ ەسىمدەرىن ۇلىقتاۋ ىسىندە از جۇمىس ات­قا­رىلعان جوق. ەلى ءۇشىن جا­ۋىنا نايزاسى تيگەن سونداي تۇلعالاردى دارىپتەۋ, داڭقىن اسىرۋ ماقساتىندا ىسكە اسىرىلعان شارۋالاردىڭ ناتيجەسىندە قازىرگى كەزدە بۇگىنگى قازاقتىڭ رۋحى كوتەرىلىپ, تاريحي ساناسىنىڭ ويانۋىنا وزىندىك ىقپالىن تيگىزىپ وتىر. دەسەك تە, اتتەگەنايلار دا جوق ەمەس.

راس, سانداعان عاسىر بودان­دىق­تىڭ قۇرساۋىندا بولعان, توتا­ليتارلىق جۇيەنىڭ قىس­پا­عىندا جانسەبىل ءومىر سۇرگەن, اۆتوريتارلىق رەجىمگە جال­تاق­تاعان كەز كەلگەن ۇلت تاۋەل­سىزدىگىن العان بەتتە جالماجان تابيعي تۇردە ءوز تاريحىن, ءوز تۇلعالارىن تۇگەلدەۋگە كىرىسەدى. الايدا وسىنداي يگى ءىستى اتقارۋ بارىسىندا كەدەرگىلەر از بولمايدى. سونداي كەسىر-كەدەرگىلەردىڭ ەڭ باستىسى عاسىرلار بويى جات يدەولوگيانىڭ ساناعا سىڭىرگەن ۋى. ودان بىردەن ارىلا سالۋ مۇمكىن دە ەمەس. مىنە, وسىدان كەلىپ ءبىز جوعارىدا ءسوز ەتكەن اتتەگەنايلار بولىپ جاتادى. ال الگىندەي كەدەرگىنىڭ تاعى ءبىرى – شامادان تىس جايباسارلىق, ورتاق ىسكە كەلگەندە اۋىزبىرشىلىك تانىتا الماۋ.

مىنە, وسىنداي كەلەڭ­س­ىز­­­دىك­تەردەن ورىن العان كوپ اتتەگەن-ايدىڭ ءبىر مىسالى رەتىندە مەملەكەت, قوعام تاراپىنان ولجاباي باتىردىڭ لايىقتى قۇرمەتتەلمەي وتىرعانىن ايتۋعا بولادى...

باسقاسىن ايتپاعاندا, اتاقتى باتىرعا تۋعان جەرى – ەرتىس-بايان وڭىرىندە وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىر ەسكەرتكىش قويىلماپتى...

بۇكىل قازاققا ورتاق ءىرى تۇل­عا­عا تۋعان ولكەسىندە لايىقتى قۇر­مەت كورسەتىلمەۋى ونىڭ بۇكىل ۇلتىمىزعا, وزگە دە وڭىرلەردە كەڭ اۋقىمدا دارىپتەلۋىنە كەدەرگى كەلتىرمەۋگە ءتيىس ەكەنىن ەسكەرە سويلەسەك, باتىر بابامىزدى ۇلىقتاۋ ءىسى بارشا حالقىمىز اتقارار شارۋا.

راس, ولجاباي باتىر اتىندا اۋىل, كوشەلەر بار. باتىردىڭ سۇيەگى جاتقان جەرگە مەموريالدىق كەشەنى تۇرعىزىلدى. ءار جىلداردا باتىردىڭ ەسىمىن جاڭعىرتۋ ماقساتىندا باسقوسۋلار ءوتىپ تۇرادى. دەسەك تە, بۇل جۇمىستار از, اۋقىم-دەڭگەيى جاعىنان كوڭىل كونشىتپەيدى. قالاي دەگەندە دە ولجاباي باتىر ارۋاعىنا ارناپ رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە اس بەرىلىپ, ات شاپتىرىلىپ القالى جيىن وتكىزۋ سۇرانىپ-اق تۇر. ماسەلەن, كەلەر جىلى باتىردىڭ تۋعانىنا 315 جىل تولادى... كەزىندە ابىلاي حان «ەر ولجاباي» دەپ اتاپ, «ولجاباي ەسەن بولسا, ەل امان» دەپ ريزا بولعان, ابىلمامبەت حان ەرەكشە قۇرمەت تۇتقان ولجاباي باتىرعا ەل بولىپ مويىن بۇرار كەز كەلدى.

ءبىز جوعارىدا ەرتىس-بايان وڭىرىندە باتىرعا ارناپ لايىقتى ءبىر ەسكەرتكىش تۇرعىزىلماعانىن ايتىپ وتتىك. باسقاسى باسقا, پاۆلودار قالاسىنىڭ تورىندە تۇرعان مالايسارى, بايان باتىرلار, اباي, شوقان مەن پوتانين, سۇلتانماحمۇت, ءانشى ەستاي, ق.ساتباەۆ, ق.بەكحوجين سىندى تۇلعالاردىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشتەرى قاتارىندا قازاقتىڭ قورعانى بولعان ولجاباي باتىردىڭ دا تۇلعاسى مەنمۇندالاپ تۇرسا ارتىقتىق ەتپەس ەدى-اۋ! ءتىپتى ولجاباي باتىرعا استانانىڭ قاق تورىنەن الىپ ەسكەرتكىش ورناتىلسا, حالىق سۇيسىنگەن ءىس بولار ەدى.

ارينە, مۇنىڭ بارلىعى ولجاباي تولىباي ۇلىنا تۇك­­كە دە قاجەت ەمەس. بۇل ەل بىر­لى­گىن نىعايتۋ, جاس ۇرپاقتى وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ, ۇلت رۋحىن كوتەرۋ ءۇشىن, دالىرەگى بۇگىنگىگە قاجەت. ۇلتىمىز ەرلىك پەن ەلدىكتىڭ سيمۆولىنا اينالعان وسىناۋ الىپ باتىرىمىزدى ارداقتاۋ ارقىلى وتكەنگە شولۋ جاساپ, كوڭىلى مارقايسا بولاشاققا دەگەن سەنىم دە كۇشەيە تۇسەدى ەمەس پە؟

جالپى, باتىردىڭ قاي­رات­كەر­لىك قىرىنا, ەرلىكتى جولىنا, ەل باسىنا كۇن تۋعاندا قازاقتىڭ رۋحىن كوتەرىپ, دۇشپانعا قارسى جۇمىلدىرۋداعى ەڭبەگىنە تاريحي تۇرعىدان باعا بەرگەن – عالىم الكەي مارعۇلان. وسى ارادا ايتا كەتەيىك, جاقىندا ءا.مارعۇلاننىڭ «ولجاباي باتىر» اتتى كىتابى جارىق كوردى. بۇعان ءبىر مارقايىپ قالدىق. ويتكەنى ولجاباي باتىردىڭ شوپشەگى بولىپ كەلەتىن ءا.مارعۇلان قازاق حاندارى مەن باتىرلارىنا قاتىستى زەرتتەۋ ەڭبەكتەردى جارىققا شىعارۋعا تىيىم سالىنعان كەڭەستىك كەزەڭدە باباسى تۋرالى تاريحي دەرەكتەرگە ايىرىقشا ءمان بەرىپ, ولاردى جەكە ارحيۆىنە جيناقتاي بەرگەن ەكەن. مىنە, عالىمنىڭ سول مالىمەتتەرى «ولجاباي باتىر» اتتى كىتاپ بولىپ شىعىپ وتىر. «عالىمنىڭ حاتى ولمەيدى» دەگەن وسى. ەندى, وسى ەڭبەكتە باتىر تۋرالى باياندالعان دەرەكتەر بۇگىنگى ۇرپاققا قولجەتىمدى بولۋى ءتيىس. ويتكەنى ولجابايدىڭ ءومىر جولى – ونەگە جولى.