مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنىڭ ءتيىمدى تۇسى مەديتسينالىق كومەكتىڭ ساپالى ءارى قولجەتىمدى بولۋىندا ەدى. ارينە, بۇرىن اقىلى بولعان مرت, كت سىندى باسقا دا دياگنوستيكالىق زەرتتەۋلەر ەندىگى ساقتاندىرۋ پاكەتىندە قامتىلعان سوڭ, وڭ وزگەرىسكە كوپشىلىك ريزا بولىستى. سوعان قاراماستان ەمحانادا كەزەگىن كۇتىپ, ساپالى مەديتسينالىق كومەككە قولى جەتپەي وتىرعان ەل-جۇرتتىڭ ءۋاجىن ارا-تۇرا ەستيتىنىمىز بار. سالاداعى قايشىلىقتاردى باسى اۋىرىپ, بالتىرى سىزداعان سوڭ دارىگەرگە جۇگىنۋدى ويلاعان جۇرت ايتۋىنداي ايتىپ-اق جاتىر. ارينە, ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندەگى اۋرۋحانانى باقىلاۋ وڭاي شارۋا ەمەس. بىراق كەيبىر جايتتاردى ەمحانا باسشىلارى قاپەرگە الىپ, قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن رەتتەۋگە, جۇيەلەۋگە باسىمدىق بەرۋگە بولاتىن شىعار. بۇل – ءبىزدىڭ ەمەس, وڭىرلەردە قولجەتىمدى مەديتسينالىق كومەكتىڭ شاراپاتىن كورمەي وتىرعان تۇرعىندار كوكەيىندەگى وي.
وسى تاقىرىپتى قوزعاۋىمىزعا قاراعاندى قالاسى ءا.بوكەيحان اۋدانىنداعى №1 كوپسالالى اۋرۋحاناعا تىركەلگەن جانايدار مايكەن ەسىمدى ازاماتتىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسى تۇرتكى بولدى. قالا تۇرعىنى ەمحاناعا قايىرىلماسا دا «Damumed» قوسىمشاسىنان دارىگەرگە قارالعانى تۋرالى حابارلاما كەلىپتى. ول از دەسەڭىز, ايەلى, بالاسىنا دا اۋىق-اۋىق وسىنداي ماتىندە حابارلاما ءتۇسىپ تۇرادى ەكەن.
– بيۋروكراتيا. ەسەپ ءۇشىن جاسالىپ جاتقان جۇمىستار كورىنىپ تۇر. ارنايى بارساڭ, ايلاپ قابىلداي المايدى. كەيىن, سىرتىڭنان ەمدەپ جازا سالادى. اۋرۋ ايتىپ كەلمەيدى ەمەس پە؟ بىلايعى كۇندەرى اۋىرىپ قالساڭ, تەراپەۆتكە اپتا بۇرىن جازىلۋعا تۋرا كەلەدى. ءبىرىنشى جالپى پراكتيكا دارىگەرىنە قارالاسىڭ, ول كەيىن تەراپەۆت, نەۆروپاتولوگ, وكۋليست سىندى تاعىسىن-تاعى بەيىندى دارىگەرلەرگە نۇسقايدى. ونى ايلاپ كۇتەسىڭ. ول دارىگەر مرت, كت نەمەسە باسقا دا دياگنوستيكالىق زەرتتەۋلەرگە جولدايدى. مرت-عا پورتالعا تىركەلىپ, تاعى كۇتەسىڭ. سوندا دارىگەرگە ءجىتى قارالۋ ءۇشىن بىرنەشە اي وتەدى. قارنىڭ اشاتىن تاعى ءبىر جاعداي, جايشىلىقتا, دارىگەرگە قارالماي جۇرگەن كۇننىڭ وزىندە «Damumed»-تەن حابارلاندىرۋ كەلىپ تۇرادى ەمەس پە؟ ونى باقىلاپ وتىرساق, دارىگەرلەر وتباسىمىزدى تۇگەل قابىلداۋدا بولدى دەپ قاز-قاتار تىركەي بەرگەن. شىن مانىسىندە ءبىز دارىگەرگە قارالماق تۇگىل ءوتىنىش تە تاستاماعانبىز. قىزىعى, بۇل تەك مەنىڭ باسىمنان وتكەن جاعداي ەمەس ەكەن. بارلىق وڭىردە كەزدەسەتىنىن ءبىلدىم. ءبىز سوندا نە ءۇشىن مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنا اقى تولەيمىز؟ تىم بولماسا, قوردىڭ اقىسىن جەكەمەنشىك ەمحانالارعا بەرسە, سوندا ەمدەلەر ەدىك, دەيدى قالا تۇرعىنى.
مۇنى اقپاراتتىق جۇيەنىڭ اقاۋى دەپ قابىلدايىن دەسەك, وسىعان ۇقساس جاعدايلار باسقا وڭىرلەردە دە تىركەلىپ وتىر. دارىگەرلەردىڭ توقساندىق, ايلىق ەسەبىن تۇگەندەگەنىنە قاراعاندا, سول ەڭبەگىنە ءمامس-تەن قاراجات تۇسەتىن بولسا كەرەك. «جۇرە بەرسەڭ – كورە بەرەسىڭ» دەگەن. جانايدار مايكەننىڭ جازباسىنان وسى قاراعاندىدان Aيان شاكەن ەسىمدى جەلى قولدانۋشىسىنىڭ پىكىرىن وقىپ, توسىلىپ قالدىق. شىنىندا ەر ازاماتقا گينەكولوگ دارىگەرگە قارالعانى تۋرالى حابار كەلگەنى اقىلعا سىيمايدى. ءبىر عانا جازبانىڭ استىنا مەديتسينا سالاسىنا قاتىستى وسى تاقىلەتتەس سىن-پىكىر تولىپ قالعان. مۇنداي جايتتار باسقا وڭىرلەردە دە كەزدەسەتىنىن ەسكەرسەك, ونىڭ قايسىبىرىن جازىپ, تۇگەندەپ ۇلگەرەمىز؟ سوندىقتان ءبىز مەديتسينالىق كومەكتىڭ ساپاسى جونىندەگى ساۋالدى دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنا ەمەس, دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە جولداۋدى قۇپ كوردىك. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋدى ۇيلەستىرۋ دەپارتامەنتىنىڭ حابارلاۋىنشا, مەديتسينالىق قىزمەتتەر پاكەتى ساقتاندىرىلعان ءاربىر ازاماتتىڭ جارنا مولشەرىنە قاراماستان تەڭدەي قولجەتىمدى. ياعني پاتسيەنتتەردىڭ جارناسى مەديتسينالىق كومەكتىڭ كولەمى مەن قۇنىن شەكتەمەيدى. ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جانە رەفورمالار اگەنتتىگىنىڭ پىكىرىنشە, مەديتسينالىق مەكەمەلەردىڭ باسشىلىعى پاتسيەنتتەردىڭ قاراجاتىن جانە «اينالىمىن» بارىنشا يگەرۋگە مۇددەلى.
«دەنساۋلىق ساقتاۋ سۋبەكتىلەرى تاراپىنان شارتتىق مىندەتتەمەلەردى بۇزۋعا جول بەرۋ جانە مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ (تىركەۋ) تۋرالى جالعان مالىمەتتەردى ۇسىنۋ فاكتىلەرى بار. ءمامس شەڭبەرىندە حالىققا مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن ارتتىرۋ بويىنشا جۇمىس جىل سايىن كۇشەيىپ كەلەدى. ە-دەنساۋلىق بازاسىنداعى بىرىڭعاي IT-پلاتفورما بازاسىنداعى كلينيكالىق حاتتامالاردى تسيفرلاندىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. مىسالى, QR-كودتاۋ, push-حابارلامالاردى قولدانا وتىرىپ تۇرعىندار دارىگەرگە قارالعانىن راستاي الادى. سونىمەن قاتار مەديتسينالىق قىزمەتتى كۇتۋ مەرزىمى بويىنشا تۋىنداعان ماسەلەلەر ءبىر ەمەس, بىرنەشە فاكتورعا بايلانىستى بولىپ وتىر. دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە بەيىندى مامانداردىڭ تاپشىلىعى بايقالادى. بەيىندى مامانداردى دايارلاۋعا ارنالعان مەملەكەتتىك گرانتتاردىڭ ۇلعايۋىنا, وڭىرلىك بيلىك ورىندارىنىڭ جاس دارىگەرلەردى الەۋمەتتىك قولداۋىنا, دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ مەملەكەتتىك سەكتورىندا جالاقىنىڭ ۇلعايۋىنا قاراماستان بۇل ماسەلە ءالى تولىق شەشىمىن تاپپادى», دەگەن ماتىندە جاۋاپ الدىق.
پاتسيەنتتەردى بەيىندى ماماندارعا جولداۋ كەزىندەگى كەلەڭسىزدىكتەرگە جالپى پراكتيكا دارىگەرلەرىنىڭ بىلىكتىلىگى دە اسەر ەتەتىنى بەلگىلى بولىپ وتىر. ياعني پاتسيەنتتى ءبىرىنشى قابىلداعان دارىگەر دەرتىنە شيپا ىزدەپ كەلگەن ناۋقاسقا دۇرىس جول سىلتەپ, ساپالى قىزمەت كورسەتۋگە ءتيىس. پراكتيكا دارىگەرى ءوز دەڭگەيىندە دياگنوز قويىپ, پاتسيەنتتەردى جالپى اۋرۋلار تىزىمىنە سايكەس ەمدەۋى كەرەك. وسى ەرەجە-تالاپ مۇلتىكسىز ورىندالار بولسا, بەيىندى ماماندارعا جۇكتەمە ازايادى. دياگنوستيكالىق قىزمەتتەردەگى كۇتۋ ۋاقىتىن ازايتۋ ءۇشىن مەديتسينالىق ۇيىم مرت-گە كەزەك از بولاتىن باسقا كلينيكاعا جولداي الادى. بۇل مەحانيزمنىڭ ەنگىزىلگەنىنە كوپ بولماپتى. سونداي-اق تسيفرلىق مەديتسينا جەدەلدەپ, كەيبىر قىزمەتتەر قاشىقتان جانە تەلەمەديتسينا ارقىلى كورسەتىلىپ جاتىر. مۇنىڭ بارلىعى – سايىپ كەلگەندە مەديتسينالىق كومەكتىڭ مۇمكىندىگىن مولايتۋ ماقساتىندا قولعا الىنعان جوسپارلى ءىس-شارالار. سوندىقتان قولجەتىمدى مەديتسينانىڭ ساپاسى كەزەڭ-كەزەڭىمەن ارتادى دەپ سەنەمىز.
