وقۋشى تاربيەسى – ورتاق جاۋاپكەرشىلىك

ەڭبەكتىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭى­زى جاي­لى قانشا ايتساق تا، ونىمىز بۇگىنگى قوعام­نىڭ كەلبەتىمەن قابىسپاي تۇرعا­نىن جاسىرۋدىڭ قاجەتى جوق. الەۋمەتتىك جەلىدە جارناماسى جارقىلداعان جەڭىل ءومىر ەلەسى جاستاردى «اۋىردىڭ ۇس­تىمەن، جەڭىلدىڭ استىمەن» جۇرۋگە ەلىكتىرىپ كەتىپ-اق تۇر. ال ءومىردىڭ بارلىق سالاسىندا ەڭبەكقور، شىعارماشىلىق ءىس-ارەكەتتەرگە قابىلەتتى، ەركىن ۇرپاق تاربيەلەيمىز دەسەك، وتباسى، مەكتەپ، قوعام جانە جۇرتشىلىقتىڭ تاربيەسى كىرىكتىرىلۋى كەرەك.

مەملەكەت جانە قوعام قايرات­كەرى مۇرات باقتيار ۇلى 20-30 جىلدىڭ كولەمىندە ۇر­پاق تاربيە­سىنە قاتىستى كوپ ولقىلىق جىبەرىپ العانىمىزدى ايتتى. «بالاپان باسىنا، تۇرىمتاي تۇسىنا» كەت­كەن سول ۋاقىتتا ءبىلىم مەن تار­بيەدە جىبەرگەن كەمشىلىكتىڭ بۇگىن­گى كورىنىسى ءبىر-بىرىنەن الشاق الەۋ­مەتتىك توپتار مەن جىك-جىككە ءبولى­نىپ، جاعا جىرتىسۋ بولىپ تۇر.

– ءبىلىم سالاسىنداعى تاعى ءبىر ماسەلە – مەكتەپتەر اراسىنداعى الشاقتىق. مىسالى، ەلىمىزدەگى وقۋشىلاردىڭ 44 پايىزى اۋىل­داعى مەكتەپ پارتاسىندا وتىر. بۇل بالا­لارعا زياتكەرلىك مەكتەپتە ءبىلىم الاتىن قاتارلاسىنىڭ دەڭگەيىنە جەتۋ ءۇشىن كەمىن­دە التى جىل ۋاقىت قاجەت ەكەن. وسى وراي­دا قولعا الىنىپ جاتقان «جايلى مەكتەپ» جوباسى بويىن­شا قالا مەن اۋىل مەكتەپتەرىنىڭ ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيىن سايكەستەندىرۋدىڭ ماڭىزى وتە زور، – دەيدى مۇرات باق­تيار ۇلى. 

جيىندا وبلىستىق پوليتسيا دە­پار­تامەنتى ماماندارى كامە­لەتكە تولماعاندار ارا­­سىندا قىلمىس پەن قۇ­قىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋ شارالارى تۋرالى حابار­­لا­­ما جاسادى. بىرلەسىپ اتقار­­عان پروفيلاكتيكالىق جۇمىس­تار ناتي­­جە­سىندە 6 415 قۇقىق­بۇزۋ­شى­لىق انىق­تالسا، قاڭ­عىباستىق پەن كەزبەلىككە سا­لىنعان 305 ءجاس­وس­پىرىم بەيىم­دەۋ ورتالىعىنا ورنالاس­تىرىلىپتى. وسىعان بايلانىستى 5 مىڭنان استام ءجاس­وسپى­رىمنىڭ اتا-اناسى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان.

كەڭەستە وبلىستىق ءبىلىم باس­قار­ماسىنىڭ باسشىسى مەي­رام­بەك شەرماعانبەت بايانداما جاساپ، بالا تاربيەسىندەگى بىر­قاتار ماسەلەنى اتاپ ءوتتى. «وسى­عان دەيىن بالاعا بەرىلەتىن ءبى­لىم­نىڭ قۇرىلىمى مەن مازمۇ­نى باستى ورىندا بولىپ كەلسە، الدا مەكتەپتەگى تاربيە جۇمى­سىن جاڭارتۋ، ونى زامان تالابىنا لايىقتاۋعا مىندەتتىمىز. قازىر الەمدىك پەداگوگيكانىڭ وزىندە تاربيە ءبىلىمنىڭ الدىنا شىققانىن كورىپ وتىرمىز»، دەدى باسقارما باسشىسى.

قازىر كامەلەتكە تولماعان­دار ارا­سىنداعى قىلمىس پەن قۇقىق بۇزۋ، توپتىق توبەلەس، قىز بالالار اراسىنداعى الىم­­­­جەتتىك، بۋللينگ، كيبەربۋل­لينگ­­تىڭ كوبەيىپ تۇرعا­نى مەكتەپ قابىرعاسىندا ءبىلىم بە­رۋ­مەن قاتار، ۇلتتىق تار­بيە­گە دەن قويىپ، وسى باعىت­تاعى جۇمىستى كۇشەي­تۋ قاجەت­تىگىن اڭعارتادى. باسقارما باس­شىسىنىڭ حابارلاماسىندا كامەلەتكە تولماعاندارعا قاتىستى قىلمىس پەن قۇقىق بۇزۋ 36،7 پايىزعا، توپتاسىپ جاسال­عان قىلمىستار 30،8 پايىزعا تومەندەگەنى ايتىلدى. بىراق بالا ءتارتىبىن قاداعالاۋدا بوساڭسۋعا بولمايتىنىن ەستەن شىعارماعان ءجون. كامەلەتكە تولماعاندار جاساعان قىلمىس­تاردىڭ بارلىعى دا ساباقتان تىس ۋاقىتتا بولعان. دەمەك اتا-اتا «بالاما مەكتەپ جاۋاپ بەرەدى» دەگەن ويدان الىس بولۋى كەرەك.

جيىندا وبلىستىق دەنساۋ­لىق ساقتاۋ باسقارماسى باس­شىسىنىڭ ورىن­باسارى م.مىر­­زانوۆا مەن بالا­لار قۇ­قىعى ماسەلەلەرى بويىن­شا وڭىر­لىك ۋاكىل ج.ۇزاقباەۆا تاقى­رىپ اياسىن­دا بايانداما جاسادى. س.تولى­بەكوۆ اتىنداعى №3 IT مەكتەپ-ليتسەيىن­­دەگى اتا-انالار كوميتەتىنىڭ تور­اعاسى ا.قو­سانوۆا ءبىلىم وشاعىن­دا­عى «اتا-انا­لار كوميتەتى»، «اجە­لەر مەكتەبى»، «اكە­لەر كەڭەسى» جانە «انا­لار اكادە­مياسىنىڭ» جۇمىسى وڭ ناتيجە بەرىپ وتىرعا­نىن اتاپ ءوتتى.

ال بۇل كەزدەسۋگە وبلىس اكىمى عانا ەمەس، اكە رەتىندە اشىق پىكىرلەسۋ ءۇشىن كەلگەنىن ايتقان ايماق باسشىسى نۇر­لىبەك نالى­باەۆ وڭىردە بالالار ءۇشىن اتقارىل­عان جۇمىستاردى باياندادى.

– مەملەكەت باسشىسى­نىڭ باس­تاماسىمەن وتكەن جىل «بالا­لار جى­لى» دەپ جاريالانىپ، دەمەۋ­شىلەر قولداۋىمەن ايماقتا قۇنى 1،6 ملرد تەڭگە بولاتىن 80 سپورت-ويىن الاڭ­ىن پايدالانۋعا بەردىك. بۇ­رىن مۇنداي يگىلىكتى تەك قالا ورتالىعىنداعى بالالار كورىپ كەلسە، بۇل جولى شەت­كەرى ايماقتاردىڭ دا جەت­كىن­شەك­تەرىن قۋانتۋعا تى­رىس­تىق. وتكەن جىلى 19 بالا­باق­شا اشىلىپ، 6 مەكتەپتى تاپسىردىق، جاعدايى اپاتتى دەپ تانىلعان ەكى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىنىڭ ماسەلەسى شەشىمىن تاپتى. جالاعاش اۋدانىندا 250 ورىندىق زاماناۋي وقۋشىلار ءۇيى ەل يگىلىگىنە بەرىلدى. ۇكىمەت باسشىسىنىڭ وبلىسقا ساپارى بارىسىندا 400 ورىندىق فيزيكا-ماتەماتيكا باعىتىنداعى مەكتەپ-ينتەرنات، كوپسالالى سپورت كەشەنىن سالۋ جوباسى قول­­داۋ تاپتى، – دەدى وبلىس اكىمى.

ءبىلىم سالاسىنداعى باستا­مالارعا جەرگىلىكتى ءىرى كومپانيا­لار دا دەمەۋ­شىلىك تانى­­تىپ وتىر. وسى جىلى «قازگەر­مۇناي» مەكەمەسى زاماناۋي وقۋشىلار سارايىنىڭ قۇرى­لىسىن باستايدى. الداعى جاڭا وقۋ جىلى قارساڭىندا 150 ورىن­دىق مامانداندىرىلعان ەكى مەكت­ەپ دارىندى بالالاردى قابىل­داماق. وبلىستا ءۇش جىلدا 64 بالاباقشا اشۋ جوسپارلانىپ وتىر. وسىلايشا، 11 مىڭعا جۋىق بالدىرعان مەكتەپكە دەيىنگى تار­بيەمەن قامتىلادى. بيىل جاڭا­قورعان، شيەلى، قازالى، ارال اۋداندارىندا 940 ورىندىق 4 مەكتەپ پايدالانۋعا بەرىلمەك. مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستاماسىمەن «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا 15 100 ورىنعا ارنالعان 21 ءبىلىم وشاعى سالىنادى. ايماقتا جەكە مەك­­تەپتەردىڭ دە ۇلەسى ارتىپ كەلەدى. قازىر­دىڭ وزىندە وڭىردە وسىنداي 21 ءبىلىم وشاعى جۇمىس ىستەسە، الداعى ءۇش جىلدا ينۆەستورلار 12 مەكتەپ سالۋعا نيەت ءبىلدىرىپ وتىر.

وڭىردەگى جەتىستىكتەردى سا­را­لا­عان ايماق باسشىسى قوعامدا بەلەڭ العان ينتەر­نەتكە تاۋەلدىلىك، قۇمار ويىن­عا سالىنۋ، وقۋشىلار ارا­سىن­­داعى الىمجەتتىك جانە وزگە دە ماسە­لەلەردىڭ الدىن الۋدا ءتيىستى باس­قار­ما باسشىلارى مەن قالا، اۋدان اكىم­دەرىنە بالالاردىڭ بوس ۋاقى­تىن ءتيىم­دى وتكىزۋى ءۇشىن ءىس-شارالار كە­شە­نىن قولعا الۋدى تاپسىردى. جيىن­ قورىتىندىسىندا وتباسى قۇندى­لىعىن نىعايتىپ، جاس ۇرپاق تار­بيە­سىن جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋگە باعىت­تالعان ۇندەۋ قابىلداندى.

قىزىلوردا وبلىسى