جەتىمدى جەبەيتىن باعدارلاما

بىلتىر بالالار جىلى اياسىندا ىسكە اسقان باياندى باستامالار كوپ. جاس وسكىن­دەر بۋىنى قاتايىپ، وڭ-سولىن تانىعانشا قاۋىپسىز، جايلى ورتادا جەتىلۋىنە، بالالىق شاعىن باقىتتى وتكىزۋىنە ۇكىمەت بەيجاي قارامايتىنىن بىلدىك. سوندىقتان بالا­لاردىڭ يگىلىگى جولىندا باستالعان ۇيلە­سىمدى جوبالار جالعاسادى. مىسالى، «بالاجان» جوباسى بىرنەشە جىلدىڭ شەڭبەرىندە وقۋ اعارتۋ مينيسترلىگى، اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمدىگى جانە «انا ءۇيى» قوعامدىق قورىنىڭ قولداۋىمەن ىسكە اسىپ كەلەدى. جۋىردا ۆەدومستۆو، مەكەمە جانە ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى ينتەرنات تۇرىندەگى بالالار مەكەمەلەرىن ترانسفورماتسيالاۋ ماسەلەسى بويىنشا كەڭەس وتكىزدى. كەڭەس وتىرىسىندا اقمولا وبلىسىنىڭ اقكول قالاسىنداعى بالالار ءۇيىن بالالارعا قولداۋ كورسەتۋ ورتالىعىنا اۋىستىرۋ بو­يىنشا قولعا الىنعان شارۋانىڭ ارالىق قورىتىندىسى قارالدى.

بىلتىر اقمولا وبلىسى اقكول قالا­سىن­داعى بالالار ءۇيىنىڭ رەسمي اتاۋى وزگەرىپ، ومىرلىك قيىن جاعدايداعى بالالار­دى قولداۋ ورتالىعى بولىپ قايتا قۇرىل­دى. وسى جاڭاشىلدىق تا بالالاردى وتباسىمەن قاۋىشۋعا جاردەمدەسەدى. وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنىڭ بالالار قۇقىعىن قور­عاۋ كوميتەتىنىڭ باس ساراپشىسى جاننا سار­سەن­باەۆا باعدارلامانىڭ بالالارعا جايلى ورتا قالىپتاستىرۋعا نەگىزدەلگەنىن ايتتى.

– باعدارلامادا بالالاردى وتباسىلىق ومىرگە بەيىمدەۋگە باسىمدىق بەرىلگەن. بالانى ءوزىنىڭ وتباسىنا، تۋىستارىنا نەمەسە بالا اسىراپ الۋدى جوسپارلاعان وتباسىلاردىڭ تاربيەسىنە بەرۋگە ىقپالداسۋ ماڭىزدى. ناق قازىر ەلدە 23 ومىرلىك قيىن جاعدايداعى بالالاردى قولداۋ ورتالىعى ­­بار. وندا 3 مىڭنان اسا بالا تاربيەلەنەدى. «بالاجان» جوباسىنىڭ ءبىر باعىتى – بالالاردىڭ ورتاسىن بارىنشا وتباسىلىق ومىرگە نەگىزدەۋ. ياعني ورتالىقتاعى بالالار ەلدەگى كانىگى قاراپايىم وتباسىنداعى تىرشىلىكتى كورىپ، ءبىلىپ وسەدى. ورتالىقتا تاربيەشىلەر انانىڭ قىزمەتىن اتقارادى. ءار ۇيدە اس بولمە، ويىن بولمەسى جانە جاتىن ورنى جابدىقتالعان ءارى بولەك ورنالاسقان. سونىمەن قاتار ءبىر انادان تۋعان باۋىرلار اجىراماي، بىرگە ءومىر سۇرەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بالالار وتباسىلىق ءومىردى كورىپ، سەزىنىپ، تۇيسىنەدى. ءبىر ءۇيدىڭ بالالارى بىرىنە-ءبىرى جاردەمدەسىپ، قارايلاسادى، – دەيدى ساراپشى.

ماماندار باعدارلامانىڭ تيىمدى­لىگى بايقالعانىن، بالالاردىڭ پسيحو-ەموتسيونالدىق جاعدايى ەداۋىر جاقسار­عانىن العا تارتادى. وعان، راسىندا، بال­عىن­داردىڭ بالالار ۇيىندە ەمەس، ءوز وتبا­سىن­داعىداي جايلى، جىلى ورتادا ءومىر ءسۇرۋى اسەر ەتسە كەرەك. مينيسترلىك حابارلاعانداي، ەلدە 20 مىڭنان اسا جەتىم بالا بار بولسا، ونىڭ 80 پايىزى وتباسىندا تاربيەلەنىپ جاتىر. ءتۇرلى سەبەپپەن ورتالىققا جاقىندا كەلگەن بالالار وزدەرى وسىعان دەيىن ءبىلىم العان مەكتەبىنە بارادى. ويتكەنى جاس وسكىن ورتالىققا كەلگەندە قينالماۋى كەرەك.

وسى تۇستا اقكول قالاسى ومىرلىك قيىن جاعدايداعى بالالاردى قولداۋ ورتا­لىعىنىڭ ديرەكتورى بوتاگوز قازبەكو­ۆا باعدارلامانىڭ تيىمدىلىگى جايىندا تارقاتىپ ايتىپ بەردى.

– بىلتىر شىلدەدە اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمدىگىنىڭ قاۋلىسىمەن بالالار ءۇيىنىڭ اتاۋى بالالاردى قولداۋ ورتالىعى بولىپ اۋىستى. ال «بالاجان» جوباسىن 2018 جىلدان بەرى «انا ءۇيى» ىسكە اسىرىپ كەلەدى. بۇرىن بىزگە جەتىم بالالار مەن اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان بالالار ورنالاساتىن. ال قولداۋ ورتالىعى بولعالى ءبىز جەتىم بالالاردى، اتا-انا قۇقىعىنان ايىرىلعان وتباسىنداعى بالالاردى جانە ومىرلىك قيىن جاعدايداعى بالالاردى قابىلدايمىز. اتا-اناسى بار بالالاردى دا ۋاقىتشا ورتالىققا ورنالاستىرا الامىز. ەرەجەگە ساي ولار 6 ايعا دەيىن قولداۋ ورتالىعىندا تۇرۋىنا بولادى. سول ۋاقىت ارالىعىندا ءبىز بالانىڭ وتباسىمەن بايلانىس ورناتىپ، اتا-انا مەن بالاعا جان-جاقتى الەۋمەتتىك، قۇقىقتىق قولداۋ كورسەتەمىز. بىزدە الەۋمەتتىك پەداگوگتەر، پەداگوگ-پسيحولوگ، زاڭگەر، دارىگەر، تاربيەشى سىندى ماماندار بىرلەسە ەڭبەك ەتىپ، بالالاردى ەڭ اۋەلى وتباسىنا قوسۋعا جاردەمدەسەدى. ورتالىقتىڭ تاعى ءبىر ماقساتى – جەتىمدىكتىڭ الدىن الۋ. بالا وتباسىنا قوسىلعان سوڭ دا ءبىز ولارعا ءاردايىم قولداۋ كورسەتەمىز. ۇكىمەت قانشا جايلى ورتا قالىپتاستىرىپ، كومەگىن ءۇيىپ-توككەنىمەن، بالعىندار ەڭ ءبىرىنشى ءوزىنىڭ جانۇياسىن ىزدەيدى، اتا-اناسىمەن بىرگە تۇرۋدى ارماندايدى. ورتالىقتاعى مەملەكەتتىك مەكتەپتە وقيتىن بالالاردىڭ 70 پايىزى – وزگە ۇلتتان. ولار قازاق سىنىپتارىندا ءبىلىم الىپ، قازىر قازاق تىلىندە ەركىن سويلەسەدى. ونىڭ ىشىندە ءبىر وتباسىنان كەلگەن ءتورت، ءۇش اعايىندىلار دا بار. ولاردى بىرىنەن-ءبىرىن بولمەيمىز. بالالار ءبىرىن-ءبىرى الالامايدى. كەرىسىنشە، بىرىنە-ءبىرى كومەكتەسىپ، وتباسى قۇندىلىعىن ءتۇيسىنىپ جەتىلىپ جاتىر، – دەيدى ول.

«بالاجان» باعدارلاماسى ورتالىقتاعى بالالاردىڭ وتباسى قۇندىلىعىن تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. كەيىن ورتالىقتاعى بالالار وتباسىنا قوسىلعاندا قينالمايدى. قازىر اقكول قالاسىنداعى وسىنداي ورتالىقتا 8 وتباسى بار ەكەن. ءار وتباسىندا – 8-9 بالادان. ولار قالاداعى ءتورت مەكتەپكە قاتىنايدى. سول سەكىلدى ءۇش بالا قالاداعى بالاباقشاعا بارادى. باعدارلاما باستالعان ۋاقىتتان بەرى ءدال وسى ورتالىقتاعى 104 بالا وتباسىمەن قاۋىشقان. قازىر 73 بالا بار. ال ءتورت جىل بۇرىنعى ەسەپ بويىنشا 125 بالا بولعان. وسى تۇستا ءار جىلدارى ورتالىققا كەلەتىن بالالاردىڭ دا بار ەكەنىن قاپەردەن شىعارماعانىمىز ابزال. وسىنداي وڭ ناتيجەدەن سوڭ «انا ءۇيى» قوعامدىق قورى تاجىريبەنى ەلدەگى وزگە دە وڭىرلەردە ىسكە اسىرۋدى كوزدەپ وتىر. ازىرگە بۇل ماسەلە زاڭ شەڭبەرىندە قارالىپ جاتىر.