توپ جارعان ءۇش عالىم

ستەنفورد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ساراپشىلارى بيبليومەتريالىق زەرت­تەۋ نەگىزىندە جىل سايىن الەم­دە­گى ۇزدىك عالىمداردىڭ رەيتينگىن شىعارادى. ءبىرىنشى رەيتينگتە مانسابىندا عىلىمي جۇمىستارىنا ەڭ كوپ سىلتەمە جاسالعان عالىمدار بەلگىلى بولسا، ەكىنشىسىندە كەيىن­گى جىلداعى ەڭبەكتەرىنە ەڭ كوپ سىل­تە­مە جاسالعان عالىمدار ۇسى­نىل­­عان. ياعني Scopus بازاسىندا جاريا­لانعان ماتەريالدار بو­يىن­شا كوش باستاعان عالىمدار ىرىك­تەل­دى.

سونىمەن 2021 جىلى جۇمىس­تا­رىنا ەڭ كوپ سىلتەمە جاسالعان اۆتورلاردىڭ جانە مانسابىندا ەڭبەكتەرىنە ەڭ كوپ سىلتەمە جا­سالعان عالىمداردىڭ تىزىمىنە ۇلت­تىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكا­دەميگى، فيزيكا-ماتەماتيكا عى­لىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ءراتباي مىرزاقۇلوۆ ەندى. ونىڭ استروفيزيكا، گراۆيتاتسيا، كوسمولوگيا جانە سوليتون تەورياسى بويىنشا عىلىمي ەڭبەكتەرىنە كوپ سىلتەمە جاسالعان. وسى تۇستا ۇزدىك عالىمدار رەيتينگىندەگى «بو­لا­شاق» باعدارلاماسىنىڭ ەكى تۇلەگى نۇرلان ورازالين مەن سارسەنبەك مون­تاەۆتاردى دا ەرەكشە اتاپ وتۋ­گە بولادى.

«بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ ستيپەندياتى، جاڭگىر حان اتىنداعى باتىس قازاقستان اگرارلىق-تەحني­كا­لىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى سارسەنبەك مونتاەۆ قۇرىلىس ماتەريالدارى وندىرىسىندەگى جاڭا تەحنولوگيالاردى ازىرلەۋمەن اينا­لىسادى. ول جاپونيادا «نانو­تەح­نو­لوگيا» ماماندىعى بويىنشا عىلىمي تاعىلىمدامادان وتكەن.

سونىمەن قاتار «بولاشاق» باع­­دارلاماسىنىڭ تۇلەگى، عالىم نۇرلان ءورازاليننىڭ ەڭبەكتەرى دە جوعا­رى باعالانىپ وتىر.

«مەنى الەمدەگى ەڭ كوپ سىلتەمە جا­سالعان عالىمداردىڭ 2%-ىنا قوس­­قانىن بىل­گەندە قۋان­دىم.­ بۇل كوپ­جىلدىق ەڭبەكتىڭ جانە ­جۇ­يە­­لى جۇمىستىڭ ناتيجەسى دەپ بىلە­­مىن. عىلىمي ماتەريال­دا­رىم­نىڭ تاقىرىپتارى – كورپو­را­تيۆ­­تىك باسقارۋ، تۇراقتى دامۋ، كور­پو­را­تيۆ­تىك الەۋمەتتىك جاۋاپ­كەر­­شىلىك، بۋحگالتەرلىك ەسەپ پەن قار­­جىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى توڭى­رە­­گىندە. الەم عالىمدارى مەنىڭ عى­لى­مي جاريالانىمدارىما سىلتەمە جاساعانى، ارينە، قۋان­تادى»، دەيدى كيمەپ ۋنيۆەر­سي­تە­تىنىڭ بۋح­گال­تەر­لىك ەسەپ جانە قار­جى اسسيستەنت-پروفەسسورى ن.ورازالين.

جىل سايىن عىلىمنىڭ دامۋى­نا مەملەكەتتەن ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ، قولداۋ كورسەتىلىپ جاتقانى قۋان­تادى. مىسالى، قازىر «500 عالىم» جوباسى بويىنشا شەتەلدە تاعىلىمدامادان وتەتىن عالىم­داردى ىرىكتەۋ جالعاسىپ جاتىر. بۇل باعدارلاما پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ تاپسىر­ما­­سىنا سايكەس، جىل سايىن 500 عا­لىمنىڭ الەمنىڭ جەتەكشى عىلى­مي ورتالىقتارىندا كاسىبي قۇزى­رەت­تىلىگىن دامىتۋ ماقساتىندا بەكى­تىلگەن. ياعني جەتەكشى مامان­دار مەملەكەت ەسەبىنەن تاعىلىم­دا­مادان ءوتىپ، الەمنىڭ ۇزدىك جوعا­رى وقۋ ورىندارىندا، عىلىمي ورتا­لىق­تار مەن سالالىق ۇيىم­دار­دا زەرتتەۋ جۇرگىزەدى.

«حالىقارالىق باعدارلامالار ورتالىعى وتىنىشتەردى قابىلداپ، عالىمداردى ىرىكتەيدى. بىلتىر ءبىز عالىمداردى ىرىكتەۋدىڭ جاڭا ەرە­جە­لەرىن ازىرلەدىك. وسىنىڭ ناتي­جە­سىندە ەندى كوميسسيا قۇرا­مى­­نا ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق، مەديتسي­نالىق، گۋمانيتارلىق جانە جاراتىلىستانۋ عىلىمدارىنىڭ دوك­تورلارى ەنەدى»، دەيدى «حالىق­ارا­لىق باعدارلامالار ورتالىعى» اق باس­قار­ما توراعاسى ءانۋار جانعوزين.

تاعىلىمدامادان وتۋگە ارنال­عان ۇيىمداردىڭ تىزىمىندە حالىق­ارا­لىق اكادەميالىق رەيتينگتەردىڭ توپ-250 پوزيتسياسىنا كىرەتىن 416 شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورنى، عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعى مەن سالالىق ۇيىمدار بار. مىسالى، وسى تىزىمدە پرينستون، يەل، توكيو ۋنيۆەرسيتەتى، لوندون يمپەريالىق كوللەدجى، كورەي وزىق تەحنولوگيا­لار ينستيتۋتى، سينگاپۋر في­زي­كا­لىق-حيميالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى، سونداي-اق مايكروسوفت، ەپپل ينك، تويوتا گرۋپپ، سامسۋنگ سەكىلدى ءىرى كورپوراتسيالار، جەتەكشى جوو مەن زەرتتەۋ ورتالىعى بار. مەملەكەت تاعىلىمدامادان وتۋگە ىرىكتەلگەن عىلىمداردىڭ شىعىنىن وتەپ، اي سايىن ستيپەنديا تولەيدى. ەسكە سالساق، وتىنىمدەردى قابىلداۋ 15 ناۋرىزعا دەيىن جالعاسادى.