زاڭنامانى جەتىلدىرۋ تاسىلدەرى

ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمە­تىن­دە وتكەن بريفينگتە ادىلەت ۆيتسە-ءمينيسترى الما مۇقانوۆا اكىمشىلىك زاڭنامانى جەتىلدىرۋ تاسىلدەرى تۋرالى باياندادى. كودەكستە مەملەكەتتىك ورگان­نىڭ شەشىمىنە نەمەسە ارەكەتىنە (ارەكەتسىزدىگىنە)، ونىڭ ىشىندە سوت تارتى­بىمەن داۋلاسۋ ۇدەرىسىندە جەكە تۇلعانىڭ قۇقىقتىق مۇمكىندىكتەرىن تەڭەستىرۋگە مۇم­كىندىك بەرەتىن قۇقىقتىق قۇرالدار كوزدەلگەن.

«كودەكستە ارنايى قاعيداتتار بەلگى­لەن­گەن، ولاردى ساقتاماۋ سيپاتى مەن ما­ڭىزىنا بايلانىستى اكىم­شىلىك ورگان­نىڭ شەشىمىن زاڭسىز دەپ تانۋعا نەگىز بولا الادى، بۇل ونىڭ بار­لىق تۋىن­دايتىن ءمان-جايلارمەن جويىلۋى­نا اكەپ سوعادى. اكىمشىلىك ورگان­دار­دىڭ شە­شىمدەرىنە، ارەكەتتەرىنە (ارە­­كەت­سىز­دى­گىنە) شاعىمدانۋ جونىن­دەگى ىستەردى قا­راي­تىن قۇرىلعان مامان­دان­دى­رىلعان اۋدانارالىق اكىمشىلىك سوتتار وزدەرىنىڭ تيىم­دىلىگىن كورسەتتى. اكىمشىلىك سوت ءىسىن جۇرگىزۋدىڭ ايرىقشا بەلگىلەرىنىڭ ءبىرى – سوتتىڭ بەلسەندى ءرولىنىڭ جاڭا قاعيداتىن ەنگىزۋ. ناتيجەسىندە، سۋدياعا ءىستى دۇرىس جانە ءادىل شەشۋ ءۇشىن بەل­سەندى بولۋعا جانە ءوز باستاماسىمەن قوسىمشا دالەلدەمەلەر جيناۋعا مۇم­كىن­دىك بەرىلەدى. مىسالى، جوعارعى سوت­تىڭ مالىمەتتەرىنە سايكەس، اكىمشىلىك ادى­لەتتىڭ جاڭا فورماتىنىڭ ءبىرىنشى جى­­لىندا اياقتالعان ىستەردىڭ جالپى سا­­نىنان تالاپكەرلەردىڭ تالاپتارى 4 474 ءىس بويىنشا تولىق نەمەسە ءىشىنارا قاناعات­تان­­دىرىلدى (52%)، 4 085 نەمەسە 48 پا­يىزى قاناعاتتاندىرۋدان باس تارتىلدى»، دەيدى ۆيتسە-مينيستر.

بۇل رەتتە ول كودەكس قولدانىسقا ەن­گىزىل­گەنگە دەيىن مەملەكەتتىك ورگانداردا ازاماتتارمەن جانە زاڭدى تۇلعالارمەن داۋلاردا «ۇتىلعان» ىستەردىڭ مۇنداي سىني كورسەتكىشتەرى بولماعانىن اتاپ ءوتتى. مىسالى، بۇرىن مەملەكەتتىك ور­گاندار ازاماتتىق ىستەردىڭ 85%-عا جۋى­عىن جەڭىپ العان. ا.مۇقانوۆا اكىم­شىلىك راسىمدىك-پروتسەستىك كودەكسى ءوزى­نىڭ ءمانى بويىنشا مەملەكەتتىك ورگان­دار مەن قوعام اراسىنداعى قارىم-قا­تى­ناس­تىڭ ەرەكشە ءتارتىبىنىڭ كەپىلى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

الما مۇقانوۆانىڭ ايتۋىنشا، كونستيتۋتسيانىڭ 24-بابى ءماجبۇرلى ەڭبەكتى قىلمىستىق نەمەسە اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعانى ءۇشىن كىنالى دەپ تانۋ تۋرالى سوت اكتىسى نەگىزىندە نە توتەنشە نەمەسە سوعىس جاعدايى كەز­دەرىندە عانا پايدالانۋعا جول بەرەدى. اكىم­شىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ وربيتاسىنا قاتىستى قولدانىستاعى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكستى، اتاپ ايتقاندا ەرەكشە ءبولىمنىڭ 25-تاراۋىن (بەلگىلى ءبىر قىزمەتكە بايلانىستى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىكتى كوزدەيتىن) تالداۋعا توقتالساق، بۇل تا­راۋ­­لاردا 600-گە جۋىق قۇرام بار. بىراق بار­لىق قۇرام بويىنشا ءماجبۇرلى ەڭبەكتى قولدانۋ قۇرامداردىڭ سيپاتىنا، جەكەلەگەن قۇرامدار بويىنشا قوعامدىق جۇمىستاردى ەنگىزۋدىڭ دۇرىستىعىنا باي­لانىستى مۇمكىن ەمەس. جالپى ال­عاندا، اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى ىستەر شەڭبەرىندە ءماجبۇرلى ەڭ­بەكتى قولدانۋ جازانىڭ اكىمشىلىك قۇ­قىق بۇزۋشىلىقتىڭ سيپاتى مەن قو­عامدىق قاۋىپتىلىك دارەجەسىمەن، ونىڭ سالدارىمەن، جاسالۋ ءمان-جايلارىمەن جانە كىنالىنىڭ جەكە ەرەكشەلىكتەرىمەن سالىستىرىمدىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، بىرقاتار قۇرام بويىنشا مۇمكىن بولادى. بۇل رەتتە وسى ينستيتۋتتى ىسكە اسىرۋ تەتىگى جانە قاراستىرىلىپ وتىرعان ءوندىرىپ الۋ ءتۇرىن كوزدەۋ قاجەت ناقتى قۇرامداردى بەكىتۋ اعىمداعى زاڭ شىعارۋ قىزمەتى شەڭبەرىندە پىسىق­تا­لا­دى.

ونىڭ ايتۋىنشا، قوعامدىق جۇمىس­تار­عا تارتۋ تۇرىندەگى اكىمشىلىك جازا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا سوت شە­­شىمى كەلىپ تۇسكەن كۇننەن باستاپ كۇن­­تىزبەلىك ون كۇننەن كەشىكتىرىلمەي ورىن­­دالادى. ادام قوعامدىق جۇمىس­تار­دان جالتارعان كەزدە جەرگىلىكتى ات­قا­رۋشى ورگاندار ىشكى ىستەر ورگاندا­رىنا ۇيعارىم جىبەرۋ ءۇشىن حابارلاما جىبەرەدى، ول قوعامدىق جۇمىستاردى اكىمشىلىك قاماققا اۋىستىرۋ ماسەلەسىن قاراي وتىرىپ، قوعامدىق جۇمىستاردى قويۋ تۋرالى شەشىم شىعاردى.

سونىمەن قاتار كونستيتۋتسيانىڭ 39-بابىنىڭ 1-تارماعىنان ادامنىڭ قۇ­قىقتارى مەن بوستاندىقتارى تەك زاڭ­دارمەن شەكتەلۋى مۇمكىن ەكەندىگى شىعا­دى. وسىعان بايلانىستى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى زاڭ جوباسىندا جەتەكتى قولدانۋ تەتىگىن بەكىتۋ ۇسىنىلادى، ويتكەنى جەتەك اكىمشىلىك-پروتسەستىك قامتاماسىز ەتۋ شاراسى بولىپ تابىلادى جانە وسى ءىستى ۋاقتىلى جانە دۇرىس قاراۋدى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا سىرتتاي ىسكە اسىرۋعا بولمايتىن ۇدەرىستىك ارەكەتتەردى ورىنداۋ ماقساتىندا جەكە تۇلعانى ماجبۇرلەپ جەتكىزۋدەن تۇرادى.

ءتيىستى زاڭ جوبالارى ماۋسىمدا پارلا­مەنت­كە ەنگىزىلمەك.