ءپارازيتتىڭ پايداسى قانداي؟

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ دەرەگى بويىنشا، ادام اۋرۋلارىنىڭ 80 پايىزى ءتۇرلى پارا­زيت­تەردىڭ سالدارىنان بولادى. سونىڭ اسەرىنەن الەمدە جىل سايىن 16 ملن ادام ومىرىمەن قوشتاسادى ەكەن. سونداي-اق دارىگەرلەر ءبىر ادام 200-گە تارتا اۋرۋ تۋدىراتىن ميكرواعزالار مەن پارازيتتەردىڭ تاسىمالداۋشىسى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى.

باس ءبيتى، دەنە ءبيتى، بۋىن ءبيتى بولىپ ءۇش توپقا بولىنەتىن ءبيتتى ەمگە، اسىرەسە سارى اۋرۋعا قارسى پايدالاناتىندار بار. بۇرىن ارام قاندى سورعىزۋ ءۇشىن باستى ادەيى بيتتەتەتىندى دە ەستيتىنبىز. ال دارىگەرلەر ءبيتتىڭ ەشقانداي اۋرۋعا ەم ەمەس ەكەنىن، سارى اۋرۋ – ول گەپاتيت، گەپاتيت تەك ۆيرۋسقا قارسى ينەكتسيامەن عانا جازىلاتىنىن العا تارتادى.

ال ەل ىشىندە ءبيتتى ايرانمەن ءىشىپ، اۋرۋىنان قۇلانتازا ايىققاندار جوق ەمەس. سولاردىڭ ءبىرى – الماتىلىق رۋسلان بولەگەن.

– كىشكەنتاي كەزىمدە سارى اۋرۋمەن اۋىرىپ اۋرۋحاناعا ءتۇستىم. اسقا تابەتىم بولماي مازام قاشتى. باسىندا اسا ءمان بەرمەدىم. بەت-الپەتىم سارعىش تارتا باستاعان سوڭ دارىگەرگە قارالدىم. بىردەن اۋرۋحاناعا جاتقىزدى. ەم-دومنان بەتىم بەرى قاراي باستاعانىمەن حالىق ەمىنە قاتتى سەنەتىن اپكەم كۇندە ايران اكەلىپ، ونى تاۋىسىپ ءىشۋىم­دى تالاپ ەتەتىن بولدى. ول «سارى اۋرۋمەن اۋىرعان ادامنىڭ باۋىرى سارعايىپ كەتەدى. بيت ىشكە بارعاندا باۋىرعا ءتۇسىپ، بۇكىل اۋرۋدىڭ ءسولىن سورىپ، ءىسىنىپ، كەيىن ۇلكەن دارەت ارقىلى تۇسەدى»، دەدى. قايتا-قايتا ايران ءىش دەپ ايتا بەرگەن سوڭ، ءسوزىن ەكى ەتپەدىم. بىراق ءبيتتىڭ سارى اۋرۋعا پايداسىن جالعىز اپكەم ەمەس، اۋرۋحانادا بىرگە جاتقاندار دا ەستىگەن ەكەن. ءبىرى ءبيتتى پايدالى دەسە، ەندى ءبىرى بيت جەيمىن دەپ ۇشىنىپ قالما دەپ اقىل ايتتى. اپكەمنىڭ ايرانى اسەر ەتتى مە، ايتەۋىر تەز ساۋىعىپ كەتتىم، – دەيدى رۋسلان.

دەيتۇرعانمەن بۇگىنگىدەي مەديتسينا دامىعان زاماندا بىرەۋلەردىڭ دولبارىنا سەنىپ دەنساۋلىقتى تاۋەكەلگە تىككەنشە، دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنگەن الدەقايدا ءتيىمدى. دارىگەرلەر بيت سارى اۋرۋدى ەمدەمەيتىنىن، كەرىسىنشە ول ارقىلى كوپتەگەن ينفەكتسيالىق اۋرۋ تارايتىنىن، بۇل ء«يتتىڭ ەتى تۋبەركۋلەزدى ەمدەيدى» دەگەن سياقتى بوس اڭگىمە ەكەنىن ايتىپ، دابىل قاعادى. راسىندا، كەيدە ءوز بەتىمىزشە دەنساۋلىقتى دۇرىستايمىن دەپ بۇرىس ەم جاسايتىنىمىز جاسىرىن ەمەس. ءبيتتى ايرانعا قوسىپ ءىشىپ، اۋرۋىنان ايىعىپ كەتكەندى ءسوز جۇزىندە ەستىمەسەك، كوزبەن كورگەنىمىز جوق. سون­دىق­تان حالىق اراسىندا ايتىلاتىن ەم-دومدى قولدانباس بۇرىن الدىمەن دارىگەر كەڭەسىن العاننىڭ ارتىعى جوق.

ال بيتتەن كاسىپ اشقان «Antibit» جك ديرەكتورى ساۋلە نۇرىشوۆا ەگەر ادام ءبيتتى تۇتىنۋعا پسيحولوگيالىق تۇرعىدا دايىن بولسا، ونىڭ دەرتكە اجەپتاۋىر كومەگى بار ەكەنىن ايتادى. كاسىبىن كەڭەيتۋ ماقساتىندا مەملەكەتتەن قولداۋ كورگىسى كەلەتىن ساۋلەنىڭ بۇل سالاعا كەلۋىنە اقش كينوسىنىڭ 30 سەكۋندتىق ءساتى، ياعني بالالاردان بيت جۇقتىرعان ايەلدىڭ سالونعا بارىپ تازارىپ شىعۋى اسەر ەتىپتى. ايتپەسە 10 جىل بالا كۇتىمىندە وتىرعان كوپبالالى انانىڭ نەگىزگى ماماندىعى تۋريزم جانە ديزاينەر بولاتىن.

– بيت تازارتۋ – بۇل مەنىڭ تاڭداۋىم. جۇمىسىمنان ەش جيىركەنبەدىم. سول كينودان العان ويىمدى جۇزەگە اسىرۋعا اسىقتىم. ءبىر جاعىنان بۇل سالانى دامىتۋ ارقىلى بالا كۇتىمىندەگى انالاردى وقىتقىم كەلدى. باسىندا، ارينە، قيىن بولدى. اسىرەسە كەلۋشىنىڭ كوڭىلىنەن شىعۋ، ءبىر تازارتقاننان بيت كەتە قويا ما دەگەن كۇدىك تە باسىم بولدى. كوبىنە بالالار جانە انالارمەن جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. جەكەمەنشىك بالاباقشالارعا تەكسەرۋگە شىعامىز. سونداي-اق وسى ماماندىقتى دامىتۋ ماقساتىندا ەلىمىز بويىنشا ونلاين وقىتۋدى دا قولعا الا باستادىق. العىس ايتىپ جاتقاندار دا از ەمەس. ءبيتتىڭ پايداسى ءالى تولىق زەرتتەلگەن جوق. بىراق بيت سۇراۋشىلار سانى ارتىپ كەلەدى. ءبيتتى ساتۋمەن كاسىپ باستاۋعا بولادى دەپ ويلايمىن. ءبىر كۇنى بەلگىسىز بىرەۋ قوڭىراۋ شالىپ، ەليتالىق بيت بار ما، سىعاننىڭ ءبيتىن جەگىم كەلمەيدى دەدى. نە ايتارىمدى بىلمەي ابدىراپ قالدىم. بىراق ناقتى زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلسە، تازا قانمەن قورەكتەنەتىن بيتتەردى پايدالانۋعا ابدەن بولادى دەپ ويلايمىن. ماسەلەن، تازا قانمەن قورەكتەنەتىن بيتتەر كوبىنەسە جاس بالالاردا بولادى. ءبىزدىڭ باستاعى بيتتەن تازارتۋ ءادىسىمىز مەحانيكالىق تۇردە جۇرگىزىلەدى. جۇكتى ايەلدەرگە حيميالىق قوسپاسى بار باس جۋاتىن جاقپا مايلاردى قولدانۋعا رۇقسات ەتىلمەيدى. ءبىزدىڭ ءادىس كىشكەنتاي بالالارعا، اللەرگياسى بارلارعا، جۇكتى ايەلدەرگە ەش زيانى جوق. بيتتەن ءبىر ساعاتتا ارىلۋعا بولادى جانە ءبىز وعان كەپىلدىك بەرەمىز، – دەيدى ساۋلە.

سونداي-اق ول بيت بيزنەسىن دا­­مىتۋ ماق­ساتىندا «اتامەكەن» ۇلت­تىق كا­سىپ­كەر­لەر پالاتاسى ارقىلى نەسيە الۋعا قۇجاتتارىن تاپسىرعان. الايدا بيزنەس جوسپارى ءوتىمدى بولماپتى. ءيا، قازىرگى ۋاقىتتا عالىمدار ءار ءتىرى جاندىكتىڭ پايدالى جاعىن تابۋدى ويلاستىرىپ، زەرتتەۋدە. بولاشاقتا «سارىشايان ۋى»، «جىلان ۋى» سياقتى بيتتەن دە ءبىر پايدالى نارسە شىعىپ جاتسا تاڭعالمايمىز.

سونىمەن بيت كوبەيسە باستا جارالار پايدا بولىپ، ودان اۋرۋلار تۋىن­داي­دى. ال اۋرۋدى ساۋ ادامعا قان سورۋ ارقىلى تاراتاتىن پارازيتتەردى تۇتىنۋ – اۋرۋدى ساتىپ العانمەن تەڭ. بۇرىنعىداي ەمەس، قازىرگى بيتتەر دە مۋتاتسياعا ۇشىراعان دەيدى ماماندار. سەبەبى نەشە ءتۇرلى حيميالىق قوسپاسى بار جاقپا مايلاردىڭ ءوزى باستاعى ءبيتتى وڭاي ارىلتا الماۋدا. ءبيتتى تىرىدەي جەپ، اۋرۋدان ايىعۋ ءادىسى بىرەۋلەرگە كومەكتەسكەن دە شىعار. بىراق سول ءبيتتىڭ كەسىرىنەن قانشاما ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا زيان كەلدى. سوندىقتان بەتى اۋلاق، اۋىرا قالعان جاعدايدا بيتكە ەمەس، دارىگەرگە سەنىم ارتقانىمىز، «بيتكە وكپەلەپ، تونىڭدى وتقا جاقپا» دەگەندەي، بيتكە سەنىپ دەنساۋلىقتى قۇرتىپ الماعانىمىز ابزال.