تەاتر باعىتىن تالعام انىقتايدى

بيىل ع.مۇسىرەپوۆ تەاترى كەزەكتى 77 ماۋسىمىن قىركۇيەكتىڭ 7-جۇلدىزىندا اشتى. جاڭاشىلدىقتى جانى سۇيەتىن ­تەاتر «وينايىق تا، ويلايىق» ينتەر­اكتيۆ­تى سپەكتاكلىنىڭ پرەمەراسىمەن ماۋ­سىم­نىڭ شىمىلدىعىن ءتۇردى. كىش­كەنتاي كورەرمەندەرگە ارنالعان قويى­لىم ساح­نالاۋداعى تاجىريبەسى مول جاس رەجيسسەر ا.زايتسەۆ تەاتردىڭ كىشى زالىندا بالا­لارعا ارنالعان ەرتەگى ۇسىندى. بۇل سپەك­تاكلدە تەك كىشكەنتاي بالالار عانا ەمەس، ەرەسەكتەر دە وتكەن شاقتارىن ءبىر ساتكە ەسكە الادى. قويىلىمنىڭ اۆتورلارى – ۆ.ماسلوۆ پەن م.سۋپونين، اۋدارعان – د.ابىكەەۆا. ال ەرەسەك كورەرمەندەرىنە كەشكى ۋاقىتتا بىرنەشە حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق تەاتر فەستيۆالدەرىنىڭ جەڭىمپازى، ءوز كورەرمەندەرىن تاپقان قازاق ادەبيەتىنىڭ قايتالانباس تۋىندىسى «قۇلاگەر» (رەج.: ف.مولداعالي) قويىلىمىن ۇسىندى.

جاڭا ماۋسىمنىڭ شىمىلدىعى اشىل­عان سوڭ قىركۇيەكتىڭ 20-23 جۇل­دىزى ارالىعىندا، اقتاۋ قالاسىندا وت­كەن ءىى حا­لىق­ارالىق «Abish alemi» تەاتر فەستي­ۆالىندە باق سىناۋعا اتتان­دى. قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى ءابىش كەكىلباەۆتىڭ كلاسسيكالىق تۋىن­دى­لارىن حالىقارالىق تەاتر قاۋىم­داس­تىعى دەڭگەيىندە ناسيحاتتاۋ ماقسا­تىن­دا ۇيىمداستىرىلعان بولاتىن. قاتى­سۋشى تەاترلار ءابىش كەكىلباەۆتىڭ شىعار­مالارى جەلىسىمەن ساحنالانعان نەمەسە ول قازاق تىلىنە اۋدارعان شەتەل كلاس­سيكتەرىنىڭ پەسالارىن تۇپنۇس­قادا نەمەسە ءوز انا تىلدەرىندە ۇسىندى. اتالمىش شارتتارعا بايلانىستى تەاتر ۋ.شەكسپيردىڭ شوقتىعى بيىك شىعارما­لارىنىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى «كورول لير» تۋىندىسىمەن باردى. ءتورت عاسىر وتسە دە دە سول كەزدەگى وقيعا جەلىسى ءالى كۇنگە دەيىن وزەكتىلىگىن جويماعاندىعى كورگەن جۇرتقا ءمالىم. ياعني، لير پاتشانىڭ اسارىن اساپ، جاسارىن جاساپ ەندى قىزدارىنىڭ قامقورلىعىن كورەمىن بە دەگەن ءۇمىتى ءبىر ۋاقىتتا كۇل-تالقان بولعاندىعى جا­يىندا وقيعا ءوربيدى. عالامنىڭ تەاتر­لارى بىرنەشە عاسىر بويى ۇزدىكسىز قو­يىپ كەلە جاتقان بۇل شىعارمانى، سوڭعى ۋاقىتتارى ءوزىنىڭ جاڭاشىل كوز­قاراسىمەن قازاق ونەرىنە جاڭا لەپ اكەلىپ جۇرگەن رەجيسسەرلەردىڭ ءبىرى فارحاد مولداعالي ءوز نۇسقاسىندا فەستيۆال تورىندە ساحنالادى. قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى ءاسانالى ءاشىموۆ تورەلىك ەتكەن بۇل بايقاۋدا بارىنەن وزا شاۋىپ عابيت مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترى باس جۇلدەنى جەڭىپ الدى.

فەستيۆال ءوز مارەسىنە جەتكەن بويدا، ع.مۇسىرەپوۆ تەاترى ماڭعىستاۋ وڭى­رىنە ساپارىن گاسترولدىك باعىتپەن جالعاستىردى. قىركۇيەكتىڭ 24-27 جۇل­دىزى ارالىعىندا اقتاۋ قالاسىندا، ال 28-30 ارالىعىندا جاڭاوزەن قالاسىن­دا كوپتىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ، كوزايىمى­نا اينالعان ۇزدىك قويىلىمدارىن ساح­نالادى. اقتاۋ قالاسىنا ارناعان سپەك­تاكلدەرىن ن.ءجانتورين اتىنداعى ماڭ­عىستاۋ وبلىستىق مۋزىكالىق دراما تەاترى، ال جاڭاوزەندە «مۇنايشى» مادەنيەت ءۇيىنىڭ ساحناسىندا قويدى. قازاق ادەبيەتى تاريحىنىڭ التىن قازىناسىنا اينالعان، ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ «قۇلاگەر» soundramaسىمەن ساحنا شىمىلدىعىن اشىپ، سان مىڭداعان عاشىق جانداردىڭ جۇرەك سوعىسىن ۇدەتە سوقتىرعان ءازىل­حان نۇرشايىقوۆتىڭ «ماحاببات قىزىق مول جىلدارىمەن» (رەج.: ف.مولداعا­لي) جالعاسىن تاپتى. سونىمەن قاتار تەك ەلىمىزدىڭ ءتول تۋىندىلارى عانا ەمەس شەتەلدىك شىعارمالاردان يسپان دراماتۋرگى ف.گ.لوركانىڭ «قاندى توي» پەساسى نەگىزىندە، حالىقارالىق «وستروۆسكي-FEST» سىندى اۋقىمدى بايقاۋلاردىڭ جۇلدەگەرى اتانىپ جۇرگەن رەجيسسەر دينا جۇما­باي قويعان «ويان، قالىڭدىق» سپەكتاكلى قويىلدى. وعان قوسا، كىشكەنتاي بالا­لارعا ارنالعان قويىلىم دا ۇمىت قال­دىرىلماي، تەاتر ارتىستەرى ۇلان بولات­بەك ساحنالىق نۇسقاسىن جاساپ، شاعۋان ۇمبەتقاليەۆ رەجيسسەرلىك ەتكەن «تۋعان كۇن» ەرتەگىسى دە كورەرمەن نازارىنا ۇسى­نىلدى.

جەڭىستى فەستيۆال مەن جەمىستى گاس­ترول­­دىك ساپاردان ورالعان تەاتر قار­­­قىندى جۇمىستارىن توقتاتپادى. قا­زان­­نىڭ 12-ءشى جۇلدىزىندا تەاتر­دا تەك ءباس­پاسوز وكىلدەرى مەن تەاتر سىن­شى­لارى­نىڭ قاتىسۋىمەن «قاھار» مونو­سپەكتاك­لى­نىڭ جابىق كورسەتىلىمى ءوتتى. اتال­مىش سپەكتاكلدىڭ رەجيسسەرى جا­قىندا عانا وتكەن ءىى حالىقارالىق «Abish alemi» تەاتر فەستيۆالىندە «ۇزدىك رەجيسسەر» جۇلدەسىن يەلەنگەن دينا جۇماباي، ال باستى رولدە كوپتىڭ كوزايىمىنا اينا­لىپ جۇرگەن تەاتردىڭ تالانتتى اكتري­ساسى گۇلباحرام بايبوسىنوۆا. مونو­سپەكتاكلدىڭ باستى تاقىرىبى – ايەل زاتىنىڭ اۋىر تاعدىرى بولىپ تابىلادى. ءدال سول سپەكتاكلمەن قازاننىڭ 15-23 ارالىعىندا، تۇركيا مەملەكەتى، انكارا قالاسىندا وتكەن حالىقارالىق «انكارا» تەاتر فەستيۆالىنە قاتىسىپ، كاسىبي مامانداردىڭ جوعارى باعاسىنا يە بولدى. اتالمىش فەستيۆالگە بالالارعا ارنالعان «وينايىق تا، ويلايىق» اتتى قويىلىم دا قاتىسىپ، قازاق ونەرىنىڭ شەتەلدىك مادەني كەڭىستىككە شىعۋى مەن دارىپتەلۋىنە ۇلكەن ۇلەسىن قوستى.

فەستيۆال اياسىندا تەاتر ۇجىمى انكارا قالاسىنداعى قازاقستاننىڭ وكىلەتتى ەلشىسى ەركەبۇلان وڭالبەك­ ۇلى­نىڭ قابىلداۋىندا بولدى. قازاقستان­نىڭ تەاتر مادەنيەتىن تۇرىك ەلىنە تانىتۋ­عا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن ونەر ۇجىمى ارنايى العىس حاتپەن ماراپاتتالدى. سونى­مەن قاتار، تۇركى مادەنيەتى تۇركسوي ۇيىمىنىڭ رەسمي وكىلى ەلچين گافارلى تەاتر ۇجىمىن قابىلداپ، الداعى شى­عار­ماشىلىق بايلانىس پەن بىرلەسە اتقارار ءماداني ءىس-شارالار جوسپارىن تالقىلادى. ەلىمىزدەگى جانە شەتەلدىك تەاتر فەستيۆالدەرىندە قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ قولداۋى­مەن ونەر كورسەتىپ، قازاق ونەرىنىڭ كوك­جيەگىن كەڭەيتۋگە بارىمىزشا تىرىسىپ، ەڭبەكتەنىپ كەلەمىز.

ماۋسىم اشىلعانىنا اسا كوپ ۋاقىت بولماسا دا تەاتر تەك ءبىر عانا فەستي­­ۆالمەن شەكتەلگەن جوق. سەبەبى ونەر باي­­گەلەرى – تەاتردىڭ كاسى­بي دا­مۋى­نا، باعىتىن ايقىنداپ، باع­دا­رىن ناق­تىلاۋعا زور كومەك. وسى ماق­سات­تا ەل­ور­دامىز استانا قالاسىندا ق.قۋا­نىش­باەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكا­دە­ميالىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترى­نىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن 18-23 قا­زان ارا­لىعىندا شولپان جاندار­بەكوۆا­نىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان XXVIII رەسپۋب­ليكالىق دراما تەاتر­لار فەس­تيۆالىندە دە تەاترىمىز قاتىسۋ­شى­لار قاتارىنان كورىندى. گارسيا لوركا­نىڭ 1932 جىلدارى جازىپ كەتكەن «ويان، قالىڭدىق» (رەج.: د.جۇماباەۆا) سپەكتاكلىندە قوزعالاتىن تاقىرىپتار قا­زىرگى زامان ادامدارىنىڭ كوڭىلىن بەي-جاي قالدىرمايدى. قانشاما جىلدار ءوتىپ، ءتۇرلى كەدەرگىلەرگە ۇشىراسا دا سون­بەگەن ماحاببات جالىنى لاۋلاعان كەزدەگى تۋعان داۋدى جۇرەك تۇرشىكپەي كورۋ مۇمكىن ەمەس.

رەسپۋبليكالىق فەستيۆالگە ەلى­مىز­دىڭ تۇكپىر تۇكپىرىنەن 10 تەاتر قاتىستى. ش.ايتماتوۆتىڭ «بوراندى بەكەت»، ا.ەكزيۋپەريدىڭ «كىشكەنتاي حانزادا»، ا.چەحوۆتىڭ «شاعالا»، ح.التاي مەن ح.ورالتايدىڭ «التايدان اۋعان ەل»، ش.مۇرتازانىڭ «تەكەبۇرقاق»، ا.وستروۆسكيدىڭ «نايزاعاي»، ە.امان­شاەۆتىڭ «قورقىت»، م.فريشتىڭ «ان­دوررا» قويىلىمدارىنىڭ اراسىنان «ويان، قالىڭدىق» سپەكتاكلىندەگى قا­لىڭ­دىق جانە لەوناردو رولدەرى ءۇشىن دارحان سۇلەيمەنوۆ جانە جانار ماقا­شەۆا «ۇزدىك اكتەرلىك دۋەت» نومي­نا­­تسياسىن يەلەندى. سونىمەن قاتار ش.جان­­داربەكوۆا شاكىرتتەرى تاعايىن­داعان «شولپان جۇلدىز –ۇزدىك اكتريسا» جۇلدەسىن تەاتر اكتريساسى جانار ماقاشەۆا يەلەندى.

 كەز كەلگەن تەاتر ءۇشىن فەستيۆالدەرگە قاتىسۋ ۇلكەن ەڭبەك پەن ماڭداي تەردى قاجەت ەتەتىن ماڭىزدى قادام. ويتكەنى تەاتردىڭ مەرەيىن اسقاقتاتاتىن، العا قاراي دامىتاتىن بىردەن-ءبىر بايقاۋ الاڭى فەستيۆال بولىپ تابىلادى.

جاڭا قويىلىمدار دايىندىعىنا بەلسەنە كىرىسكەن تەاتر ۇجىمى اعىمداعى جىلدىڭ 1-7 قاراشا كۇندەرى ورتالىق ازيا تەاترلارىنىڭ حالىقارالىق فەس­تيۆالىنە «شاعالا» (اۆت.: ا.چەحوۆ، رەج.: ە.نۇرسۇلتان) سپەكتاكلىمەن قاتى­سادى. سونىمەن بىرگە قاراشا ايى­نىڭ 12-17 جۇلدىزىندا تۇركيا مەم­لەكەتى، بۋرسا قالاسىندا وتەتىن XXVI حالىق­ارا­لىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاتر­لا­رى­نىڭ فەستيۆالىندە قازاق كلاسسيكا­سى «قاراگوز» (رەج.: ف.مولداعالي) سپەك­تاكلىمەن باق سىنايدى.

تەاتر تىنىسى كەڭەيەتىن جاڭا قو­يى­لىمدار دايىندىعى تولاستامايدى. جۋىر­دا بالالارعا ارنالعان جاڭا جىل­دىق قويىلىم دايىندىعى باستالادى.

ەڭ باستى جاڭالىقتارىمىزدىڭ ءبىرى، 2023 جىلى مامىر ايىندا رەسەي فەدەراتسياسى، ماسكەۋ قالاسىندا وتە­تىن ا.چەحوۆ اتىنداعى حالىقارالىق ­تەاتر فەستيۆالىنە رەپەرتۋارىمىزدا­عى «قۇلاگەر» (رەج.:ف.مولداعالي) سپەك­تاكلى شاقىرتۋ الدى. الەم تەاترلارى ونەر كورسەتەتىن بۇل فەستيۆالدە ع.مۇسىرەپوۆ تەاترىمەن قاتار ارگەن­تينا، چيلي، برازيليا، يۋار، ءۇندىستان، قىتاي، قىرعىزستان، روسسيا، بەلورۋسسيا، ۆەتنام ەلدەرى دە باق سىناسادى.

جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلىپ كەلە جاتقان دوداعا تاۋەلسىزدىك العالى العاش قاتىسىپ وتىرعان تەاتر رەتىندە ءبىز ءۇشىن ۇلكەن قۋانىش. ايگىلى تەاترلار مەن رەجيسسەرلەردىڭ سپەكتاكلدەرى وينالعان فەستيۆالدىڭ نەگىزگى ساحناسى موسسوۆەت تەاترىندا ەندى ءبىزدىڭ قۇلاگەردىڭ دە ءدۇبىرى ەستىلەتىن ءسات كەلىپ جەتتى.

اتالمىش فەستيۆالگە وراي، قازان­نىڭ 24-جۇلدىزىندا ماسكەۋ قالا­سىندا وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىنا تەاترى­مىزدىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى ءارى «قۇلا­گەر» سپەكتاكلىنىڭ رەجيسسەرى فارحاد مولداعالي بارىپ قاتىستى. 2023 جىلى مامىر ايىنىڭ 31-ءى جانە ماۋسىمنىڭ 1-ءى كۇنى ماسكەۋدە ەكى كۇن بويى قۇلاگەردىڭ شابىسى ەستىلەتىن بولادى.

سان جىلدار بويى كورەرمەننىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەنىپ، سۇيىكتى مەكەنىنە اينالا بىلگەن ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار جانە جاسوسپىرىمدەر تەاترى تاعى دا جاڭا تۋىندىلارمەن كورەرمەندەرىن قۋانتىپ، كاسىبي مامانداردىڭ جوعارى باعاسىن الار سپەكتاكلدەرىن ۇسىناتىن بولادى. بۇل ونەر ورداسىنىڭ باستى ماقساتى ءhام ماحابباتپەن اتقاراتىن باستى مىندەتى.

تالعات ەسەناليەۆ،

ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ ديرەكتورى