«جىبەك جولى» – ونەر جارمەڭكەسى

فەستيۆالدىڭ اشىلۋىندا مادەنيەت پەن ونەر الەمىندە تانىمال تۇلعالار بولدى. قوناقتار قىزىل كىلەممەن ءجۇرىپ ءوتىپ، جۋر­ناليستەردىڭ كوكەيىندەگى سۇراق­تارىنا جاۋاپ بەردى. ءمالىم بول­عانداي، مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن ۇي­ىم­­داستىرىلعان اۋقىمدى جوبا 6 جەلتوقسانعا دەيىن سوزى­لىپ، بۇكىل الەمنەن وپەرا جانە بالەت جۇلدىزدارىن جينايدى. كورەر­مەندەر نازارىنا جاھاندىق جۇل­دىزداردىڭ قاتىسۋىمەن وپەرا جانە بالەتتىك سپەكتاكلدەردەن «مۋزىكالىق كەرۋەن» ۇسىنىلادى. اتاپ ايتساق، «جىبەك جولى» ار­قىلى تەاترسۇيەر قاۋىم يتاليا، گەرمانيا، چەحيا، ۋكراينا، ار­مەنيا، رەسەي، بەلارۋس جانە تاعى دا باسقا ەلدەردەن كەلگەن ۇزدىك ارتىستەر ونەرىنە كۋا بولا الادى.

– وپەرا مەن بالەتتىڭ اۋقىم­دى فەس­تيۆالى ەلىمىزدىڭ مادەني ومىرىندەگى وقيعا عانا ەمەس، سون­داي-اق ۇلى ونەردى باعا­لايتىن بارشا جاندار ءۇشىن ناعىز مەرەكە بولماق. ءبىز شىنداپ دايىن­دالدىق، باعدارلامانى تولىق ويلاستىرا كەلە، تەاتردىڭ شىنايى رۋحىن كورسەتۋ ءۇشىن تانى­مال، جالىنداعان مۋزىكامەن قا­تار، عالامات تۋىندىلاردى دا ورىن­­داۋدى ءجون كوردىك. سونىمەن قا­تار ۇرپاقتار ساباقتاستىعىن دا كور­سەتۋگە تى­رىستىق. سوندىق­تان سپەكتاكلدەرگە ساحنا شەبەر­لەرى دە، جاس سوليستەر دە جۇ­مىل­دى­رىلدى، – دەپ اتاپ ءوتتى «اس­­تانا وپەرا» تەاترىنىڭ ديرەكتورى، قا­زاق­ستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قاي­راتكەرى عالىم احمەدياروۆ.

فەستيۆال شىمىلدىعىن تۇر­گەن ء«بىرجان – سارا» وپەراسى الەمنىڭ تۇكپىر-تۇك­پىرىنەن جي­­نالعان كورەرمەننىڭ زور قو­شە­مەتىنە بولەندى. ءبىرجان پار­تيا­سىن ورىنداۋعا ماريا تەاترى­نىڭ ءسو­ليسى، الەمدىك وپەرا جۇلدىزى، رەسەيدىڭ ەڭبەك سىڭىر­گەن ءارتىسى، تاتارستاننىڭ حا­­لىق ءارتىسى اح­مەد اگادي ارنايى شا­قىرىلدى. تاريحقا شە­گىنىس جاساساق، 2013 جىلى «اس­تانا وپەرانىڭ» العاش­قى تەاتر ماۋسىمى ءدال وسى وپەرامەن اشىل­عان بولاتىن. 10 جىل بۇ­رىن قا­­زاقستان رەسپۋبليكاسى مەم­لەكەتتىك سىي­لىعىنىڭ لاۋ­رەاتى، رەسەيدىڭ حالىق ءارتىسى يۋري الەكساندروۆتىڭ قويى­لى­مىندا كو­رەرمەنىمەن قاۋىشقان وپەرادا دا ءبىرجان پارتياسىندا اح­مەد اگادي جارقىراعان بولاتىن. ال بۇل كۇنى ايگىلى ءارتىس قازاق­­ستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قاي­­­راتكەرى اسحات ماەميروۆ پەن كەڭەسشى رەجيسسەر – تاتارستان رەس­­پۋبليكاسى مەم­­لەكەتتىك سىي­لىعىنىڭ لاۋرەاتى مي­حايل پاند­جاۆيدزەنىڭ رەداكتسياسىن­دا (2018 جىل) جاڭاشا باعىتتا قايتا ۇسى­نىلعان وپەرادا دا ءساتتى ونەر كور­سەتىپ، ءوزىنىڭ ساحنالىق با­بىندا ەكەنىن تاعى ءبىر مارتە دالەلدەدى.

ەرەكشە كۇننىڭ ەستەن كەتپەس اسەرى سول – كەش بويى كوپشىلىك ءبىرجان پارتياسىن ورىنداعان ۇزدىك تەنور احمەد اگاديدەن كوز المادى. مۋزىكا سىنشىلارى ونىڭ تەحنيكاسى مول، وتە كور­كەم ءارى قوزعالمالى داۋىس يەسى ەكە­نىن سان مارتە اتاپ وتكەن بولاتىن. ءارتىس شىعارماشىلىعىمەن ءجىتى تا­نىس كورەرمەن جاقسى بىلەدى، ءانشى كوپ­تەگەن اتاقتى وپەرا ساحنالارىندا ونەر كورسەتەدى، رەسەي ۇلكەن تەاترى، امستەردام وپەراسى، دانيا كورولدىك وپەراسى، بۋداپەشت وپەراسى، ستراسبۋرگ وپەراسى، بۋەنوس-ايرەستەگى تەاترو كولون سپەكتاكلدەرىنە قا­تىس­تى جانە باسقا دا تانىمال الاڭ­داردا ءان شىرقادى.

– «استانا وپەرا» تەاترىنىڭ نەگىزى قالانعان ساتتەن بەرى، مىنە، 10 جىل ءوتتى. تاريحي ءساتتىڭ كۋاسى عانا بولىپ قوي­ماي، ونىڭ اشىلۋىنا قاتىسۋ مەن ءۇشىن زور ءمان-ماڭىزعا يە. سول كەزدە دە مەن ۆوكالدى-درامالىق تۇرعىدا كۇر­دەلى پارتيا ءبىرجاندى ورىن­دادىم. بۇل كەيىپكەردىڭ بەي­نەسىن سومداۋ وڭاي ەمەس، ال­بەت­تە. الايدا وسىناۋ كۇردەلى رول­­مەن جۇ­مىس ىستەۋ ماعان وتە ۇنا­دى جانە ءبىر­جان پارتياسىن ورىن­داۋعا مەنى تاعى شاقىرادى دەپ كۇتتىم. سەزىمىم الداماپتى. اراعا 10 جىل سالىپ تاعى دا «اس­تانا وپەرا» ساحناسىندا ونەر كور­سەتىپ وتىر­مىن. ء«بىرجان – سارا» تاماشا قويى­لىمى «جىبەك جولى» فەستيۆالىن اش­قانىنا وتە قۋانىشتىمىن، – دەگەن ءانشى قويى­لىم جايلى قۇندى ويلارىن اسەر­لەنە اڭگىمەلەپ بەردى:

– ءبىرجان – ايرىقشا ءرول، ما­عان ونى ورىنداۋ ۇسىنىلعاندا قۋانا كەلىسىپ، وعان دايىندالۋدى، جۇمىس ىستەۋدى، جاڭا ينتونا­تسيالار ىزدەۋدى باستادىم. ويتكەنى ساحناعا شىعىپ، جاي عانا ءان سالىپ كەتۋدى قالاعان جوق­پىن. عالامات حيكايانى جان دۇنيەم­نەن وتكىزگىم كەلدى. تىڭ­دارماندار كەيىپكەرىمنىڭ ۋايىمىن ءبولىسىپ، مەنىمەن بىرگە قۋا­نىپ، مۇڭايعانىن قالادىم. ماق­ساتىم – كورەرمەندەردىڭ جۇ­رەگىنە جەتۋ، ولاردى وقيعا اسە­رىنەن قالىس قال­دىرماۋ بولدى. ءبىر اي كولەمىندە كون­تسەرت­مەيستەرمەن تىڭعىلىقتى دايىندالىپ، اسەرلى، ەكپىندى ءۇن شىعارۋ ءۇشىن داۋىستاعى ينتوناتسيالاردى جەتىلدىردىم. پار­تيا وتە ىرعاقتى جازىلعان، وندا جۇ­رەك پەن ويدىڭ تەرەڭدىگى بار. ءارتىس ءۇشىن ەڭ ما­ڭىزدىسى دا وسى، دەدى ءانشى.

سونداي-اق احمەد اگادي بۇل كەيىپ­كەر­دى ەڭ اۋەلى ءوزى ءانشى بول­عانى، ءان مەن ءسو­زىن جازعانى ءۇشىن ۇناتاتىنىن دا اتاپ ءوتتى.

– ءبىرجاننىڭ تۇتاس شىعارما­شىلىعى ماحاببات پەن ادىلدىككە ارنالعان. ول زاماندا دا قازىرگى كەزدەگىدەي ادىلەت­سىز­دىكتەر بولعان، بايلار قاراپايىم حا­­لىققا كۇن كورسەتپەگەن. ءبىرجان بۇل جايلى ءوز ولەڭدەرى مەن اندەرى ار­قى­لى ۇنەمى تىكە ايتىپ وتىرعان. ول باتىل ءارى ەرجۇرەك ادام بول­عان. ال وز­دە­رىڭىز بىلەتىندەي، شىن­دىق­تى ايت­قان ادامدى ەشكىم جاق­تىرمايدى. وپەرادا قا­زاقستان تابيعاتىنا بولەك تاقى­رىپ ارنالعان. مەنىڭ كەيىپكەرىم ءوز وتانىنىڭ اسەم­دىگىن، ونىڭ عاجاپ ورىندارى – سارىارقا، كوكشەتاۋدى انگە قوسقان. اڭگىمە ورايى كەلىپ تۇر­عاندا ايتا كەتەيىن، مەن دە قازاق­ستاندا دۇنيەگە كەل­دىم. بۇل ەلدىڭ تابيعاتى شى­نى­مەن دە ادەمى، ال ادامدارى ىزەتتى ءارى اقجارقىن، حال­قى قوناق­جاي. سون­دىقتان دا قازاق ەلى جۇرەگىمە ەرەكشە جاقىن. مۇن­دا ەستەن كەت­­پەس قىزىقتى سپەك­­تاكلدەر قويى­لا بەرسىن، كورەر­مەندەر ولاردى جوعارى باعا­لاسىن. «جىبەك جولى­نىڭ» عۇ­مىرى ۇزاق بولىپ، بۇل فەستيۆال جايلى بۇكىل الەمدە ايتىلسىن دەپ تىلەيمىن، دەپ اڭگىمەسىن تۇيىندەگەن ءانشى ءسوز سوڭىندا «جى­بەك جولى» فەستيۆالىنىڭ ۇزا­عىنان بولۋىن، بۇكىل الەمنەن ارتىستەر جي­ناۋىن تىلەدى.

تاماشا تۋىندىدا «استانا وپە­را» سيمفونيالىق وركەسترى، حورى، سوليستەرى قازاقستاننىڭ ەڭ­بەك سىڭىرگەن قاي­رات­كەرى، قويۋ­شى ديريجەر، ماەسترو ابزال ءمۇ­حيت­ديننىڭ جەتەكشىلىگىمەن ونەر كور­­سەتتى. سارانىڭ پارتيا­سىندا قازاق­ستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، وتە ادەمى سوپرانو يەسى ايگۇل نيا­زوۆا جار­قى­­را­­دى. قازاقستاننىڭ ەڭبەك سى­ڭىر­­­گەن قايراتكەرى جانات شى­­بىق­باەۆ جان­بوتانىڭ پارتياسىن جارقىن ورىنداۋىمەن كوپ­شىلىكتى اسەرگە بولەسە، ۆوكال­دى ءارى درا­مالىق تۇرعىدا كۇردەلى پار­­تيا انالىقتىڭ شەكسىز انا­لىق ماحاب­­باتىن گۇلجانات ساپا­قوۆا ءساتتى جەت­كىزە ءبىلدى. قىز­عان­شاق التىنايدىڭ بەي­نەسىن قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىر­گەن ءار­تىسى جاننات باقتاي كەمەلىنە كەل­­­تىرە كەيىپتەدى. سونداي-اق ەر­جان سايپوۆ (جيەن­قۇل)، شىڭ­عىس راسىلحان (قوجا­عۇل)، رامزات با­لا­كيشيەۆ (سەرىك)، تالعات اللا­بي­رينوۆ (ەستاي) باستاعان تەاتردىڭ تا­لان­تى شوعىرى دا ءوز پارتيالارىن تال­عام بيىگىندە تاماشا سوم­دادى.

ءۇش اپتا بويى ارقا ءتورىن دۋ­مانعا بولەيتىن فەستيۆال ايا­سىندا استانالىق كورەرمەن الەم­نىڭ ۇزدىك وپەرا مەن بالەت قو­يىلىم­دارىن تاماشالاي الادى. اتاپ ايتساق، 15-16 قاراشادا باع­­­دار­لامانى ل.مينكۋستىڭ «دون كيحوت» بالەتى جال­عاس­تى­رادى. ونەر كورسەتۋدىڭ ەكىنشى كۇنى بەلارۋس ۇلكەن تەاترى­نىڭ جۇلدىزدارى دميتري ۋكسۋس­نيكوۆ پەن ليۋدميلا حيتروۆا قازاق­ستاندىق كورەرمەنگە ءوز ونەر­لەرىن تارتۋ ەتەدى. ديريجەر – رۋس­لان بايمۋرزين.

19 قاراشادا دج.ءپۋچچينيدىڭ «تۋران­دوت» وپەراسى ورىندالادى، ديريجەر تۇعىرىندا – الەمگە ايگىلى ماەسترو الان بورىباەۆ. كا­لاف پارتياسىندا ساح­ناعا وۆان­نەس ايۆازيان (ارمەنيا) شى­عادى. ونەر كورسەتۋدىڭ ەكىنشى كۇنى – 20 قاراشادا تۋراندوتتى وكسانا كرا­­مارەۆا (ۋكراينا-گەرمانيا)، ليۋ – ليبۋشە سان­توريسوۆا (چە­حيا) ورىندايدى.

23-24 قاراشادا كورەرمەندەرگە الەم­نىڭ تانىمال بالەتتەرىنىڭ ءبىرى – پ.چاي­­كوۆسكيدىڭ «اققۋ كولى» ۇسىنى­لادى. ءبىرىنشى كۇنى شا­­قىرىلعان جۇلدىز­دار – اننا مۋروم­تسەۆا (ۋكراينا) مەن ۆەن­گريا وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ ەتۋالى گەرگو ارمين بالاشي ونەر كور­سە­تەدى. ديريجەر – دجۋزەپپە اكۋا­ۆيۆا (يتاليا).

29 قاراشادا ەكى ءبولىمدى بالەت كەشى وتەدى: گالا-بالەت پەن ۆ.ا.مو­تسارت­تىڭ مۋزىكاسىنا ي.كي­ليان­نىڭ «التى بي» ءبىر اك­تىلى بالەتى. باع­­دارلاماعا سوليس­تەر – اندرەي سو­روكين، اناس­تاسيا ميليا­چەنكو (رە­­سەي)، داريا سۋزيمەن حاۆەر كا­چەي­رو الەمان (گەرمانيا) قاتى­سادى. ديريجەر – ارمان وراز­عاليەۆ.

2 جەلتوقساندا وپەرا ونەرىنىڭ جاۋ­ھارى – پ.چايكوۆسكيدىڭ «ەۆگەني ونە­­گينى» ۇسىنىلادى، ديريجەر – الان بورىباەۆ. لەن­سكيدىڭ پارتياسىن الەك­ساندر ميحنيۋك (بەلارۋس) ورىن­داسا، ول­گانىڭ بەينەسىن داريا گورو­جانكو (ۋكراي­نا) سومدايدى. 3 جەل­توق­سان­دا ەۆگەني ونەگين پارتياسىندا – كونس­تانتين برجينسكي (رەسەي)، گرە­مين­دى بارسەگ تۋمانيان (ارمەنيا) ورىندايدى.

6 جەلتوقساندا «جىبەك جولى» فەستي­ۆالىنىڭ سالتاناتتى جابىلۋى وتەدى. كوپ­­شىلىككە تاڭعاجايىپ گالا-كونتسەرت ۇسى­نىلادى. دي­ريجەر تۇعىرىندا – دجۋ­زەپپە اكۋاۆيۆا (يتاليا).