سۇلتان بەيبارىستىڭ 800 جىلدىعى تويلانادى

بيىل 13 قىر­كۇيەكتە اقوردادا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ءال-ازھار ۋني­ۆەر­سيتەتىنىڭ جوعارعى يمامى احماد ات-تايەبتى قابىلداعانى بەلگىلى. كەزدەسۋ بارىسىندا مەم­لەكەت باسشىسى كەلەسى جىلى سۇلتان بەيبارىستىڭ تۋعا­نىنا 800 جىل تولاتىندىعىن اتاپ ءوتىپ، مەرەيتويعا دايىندىق اياسىندا قازاقستان تاراپى كاير­دەگى سۇلتان بەيبارىس مەشى­تىن قايتا جوندەۋگە ۇلەسىن قوساتى­نىن ايتقان بولاتىن. مىسىر­دىڭ مادەنيەت ءمينيسترى ەكى ەل اراسىنداعى مادەني ىنتىماق­تاستىق­تىڭ ىلگەرىلەۋىنە كوڭىلى تولاتىنىن، وسى باعىتتاعى بايلانىستى ودان ءارى كەڭەيتۋدى قولدايتىنىن ءبىلدىردى.

سونىمەن قاتار كەزدەسۋدە سۇحبات­تاسۋشىلار قازاقستان مەن مىسىر­دىڭ باي تاريحي-مادە­­ني مۇراسى بار ەكەنىن اتاي وتى­رىپ، مۇراعات ءىسى سالا­سىن­داعى نور­ماتيۆتىك-قۇ­قىق­تىق اكتىلەر، اق­پارات جانە قۇجات­تار، مۇ­راعاتتانۋ، ارحەوگرافيا جانە قۇجاتتانۋ بويىنشا ادە­بيەت­تەرمەن، سونداي-اق ءوزارا مۇرا­عاتتىق قۇجاتتاردىڭ جاريالانىمدارىمەن الماسۋعا كەلىستى. بۇل باعىتتا ۇلتتىق مۇرا­عات قور­لارىن قازاقستان مەن مى­سىر حا­لىقتارىنىڭ تاريحى مەن مادە­­نيەتى تۋرالى مالىمەت­تەردى قام­­تيتىن قۇجات­تارمەن تولىق­­­تىرۋ ماقسا­تىندا ەكى مەم­لە­كەت­تىڭ ۇلت­تىق زاڭناماسىنا سايكەس ولار­­دىڭ كوشىرمەلەرىن ءبىر-بىرىنە سايكەس­تەندىرۋگە جانە بەرۋگە ۋاعدالاستى.

قازاقستاننىڭ مىسىرداعى ەلشىسى قايرات لاما شاريف جاڭادان تاعايىندالعان مىسىر اراب رەسپۋبليكاسىنىڭ مادە­نيەت ءمينيسترى نەۆين ءال-كيلاني­مەن العاشقى رەسمي كەز­دەسۋىن وتكىزدى.

قايرات لاما شاريف ءوز كەزەگىندە مىسىردا قازاقستاندىق رەستاۆراتورلار مەن باسقا دا مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ كۋرستارىن ۇيىمداستىرۋ تۋرالى ۇسىنىستارىن جەتكىزدى. تاراپتار 2023 جىلى سۇلتان ءاز-زاحير بەيبارىستىڭ 800 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋدىڭ ماڭىز­دىلىعىن اتاپ ءوتتى.

وسىعان وراي قازاقستان ەلشىسى مىسىر مادەنيەت مي­نيسترى­نە قازاقستان رەسپۋب­لي­كاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى تاراپىنان ازىر­لەنگەن ۇسىنىستاردى تابىس ەتتى. ءبىرىنشى كەزەكتە كاير قالاسىن­دا كۇردەلى جوندەۋدەن وتكەن سۇلتان ءاز-زاحير بەيبارىس مە­شى­تىن سالتاناتتى تۇردە اشۋ جوس­پار­لانعان. سونداي-اق ءال-ازھار ۋنيۆەرسيتەتىندە سۇلتان بەيبارىستىڭ 800 جىلدىعىنا ارنالعان حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنتسيا وتكىزىلمەك. كاير حالىقارالىق قازىرگى زامانعى ەكسپەريمەنتالدى تەاتر فەستي­ۆالى شەڭبەرىندە راقىمجان وتار­باەۆتىڭ «سۇلتان بەيبارىس» سپەكتاكلى ساحنالانادى.

مىسىر تاريحىنىڭ ماملۇكتەر داۋىرىنە ارنالعان اراب جانە قازاق تىلدەرىندەگى ەنتسيكلوپەدياسىن جارىققا شىعارۋ دا جوس­پاردا بار. مىسىردا سۇلتان بەيبارىستىڭ 800 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان پوشتا ماركالارى شىعارىلادى.

استانا قالاسىندا دا سۇلتان بەيبارىستىڭ 800 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان عىلىمي كونفەرەنتسيا وتكىزىلىپ، مەرەكەلىك پوشتا ماركالارى شىعارىلادى. قازىر قازاقستان قالالارىنىڭ بىرىنە، ەلدى مەكەندەردىڭ كوشەلەرى مەن الاڭدارىنا، سپورت سارايلارىنا سۇلتان بەيبارىس ەسىمىن بەرۋ قاراستىرىلىپ جاتىر. استانا، الماتى، اتىراۋ، اقتاۋ، تاراز، تۇركىستان قالالارىندا ماملۇكتەر ءداۋىرى تۋرالى سىر شەرتەتىن كايردىڭ يسلام ونەرى مۋزەيىنىڭ جىلجىمالى كورمەسى ۇيىمداستىرىلادى.

مىسىر تاراپى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق مۋ­زەيىنە ماملۇكتەر داۋىرىندەگى جادى­گەرلەردىڭ كوشىرمەلەرىن جاساپ، سىيعا تارتادى. بارلىق جوعا­رى وقۋ ورىندارىندا سۇلتان بەي­بارىستىڭ 800 جىلدىعىنا ارنالعان عىلىمي كونفەرەنتسيا­لار مەن سيمپوزيۋمدار وتكىزۋ، بۇل ءىس-شارالارعا مىسىرلىق جانە اراب ماملۇكتانۋشى عالىمدارىن شاقى­را وتىرىپ، سۇلتان بەيبا­رىس­تىڭ تۇلعاسىن ۇلىقتاۋ ءىسى جالعا­سادى. اتاپ ايتقاندا، ح.دوس­مۇ­حامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ ۋني­ۆەرسيتەتىندە قىپشاق ماملۇك­تەرىن زەرتتەۋ ورتالىعى مەن مۇرا­جاي اشۋ، اقتاۋ قالاسىندا سۇلتان ءال-مانسۋر قالاۋىن كەشەنى ۇلگىسىندە مەشىت سالۋ ماسەلەسىن زەرتتەۋ قولعا الىنادى.

كاسپي جاعالاۋىندا «سۇلتان بەيبارىس – ۇلى دالا ەلىنىڭ بارىسى» اتتى تەاترلىق قويىلىم ۇيىمداستىرىلادى. م.ح.دۋلاتي اتىنداعى تاراز وڭىر­لىك ۋنيۆەرسيتەتىندە «اتلاح-تالاس شايقاسىنان اين جالۇت شاي­قاسىنا دەيىنگى كەزەڭ» اتتى ور­تا­لىق ازيا جانە اراب تاريح­شى­لارى­نىڭ عىلىمي سيمپوزيۋمىن وت­كىزۋ دە ءىس-شارالار تىزىمىندە تۇر. 2023 جىلدىڭ شىلدە ايىنىڭ ءبىرىن­شى جەكسەنبىسىندە، ياعني دوم­بىرا كۇنىندە «سەگىز عاسىر جىرلاي­دى» اتتى مادەني ءىس-شارا ۇيىم­داس­تى­رى­لىپ، جىرشىلار مەن مى­سىر­لىق اۋىز ادەبيەتى مايتال­مان­دا­رى­نىڭ داڭق­تى سۇلتان بەيبا­رىس پەن باس­قا مام­لۇكتەر تۋرالى «با­تىر­لار جىرى» فولكلور كەشى وتەدى.

سۇلتان بەيبارىستىڭ 800 جىل­دىعى شەڭبەرىندە كوكپار، بايگە، جامبى اتۋ، قازاقشا كۇرەس، قۇسبە­گىلىك، اسىق، اۋدارىسپاق سەكى­لدى كوشپەلىلەردىڭ ۇلتتىق ويىن­­دارى­نىڭ حالىقارالىق تۋرنير­­لەرى ۇيىمداستىرىلماق. حالىق­­ارالىق تۇركى مادەنيەتى ۇيىمى­­نىڭ قولداۋىمەن تۇركى­س­تان قالاسىنداعى تاريحي-مادەني الاڭدا «سۇلتان بەيبارىستىڭ ۇلى دالاعا ورالۋى» اتتى ارت-فەس­تي­ۆال وتكىزۋ دە جوسپارعا ەندى.

ءوز كەزەگىندە مىسىر مادە­نيەت ءمينيسترى نەۆين ءال-كيلاني قازاقستان تاراپىنىڭ ۇسىنىس-پىكىرلەرىن قاراستىرۋدى جانە 23-25 قاراشادا استانا قالاسىندا وتەتىن ساۋدا-ەكونو­ميكالىق، مادەني-گۋمانيتارلىق جانە عىلىمي-تەحنيكالىق ىنتى­ماق­تاستىق بويىنشا قازاقستان-مىسىر ۇكىمەتارالىق كوميسسيا­سىنىڭ 6-وتىرىسىندا بىرلەسكەن شەشىم قابىلداۋدى ۇسىندى.

الماتى