ۇلىتاۋ وبلىسىنىڭ اۋماعى انىقتالدى

سەسسيا بارىسىندا ۇلىتاۋ وبلى­سى­نىڭ قۇرامىنا جەزقازعان، قاراجال، ساتباەۆ قالالارى مەن جاڭاارقا، ۇلىتاۋ اۋداندارىن قوسۋ ۇسىنىلدى. بۇل ءوڭىردى مەكەن ەتكەن حالىق سانى 227 200 ادام بولادى ەكەن.

ال قاراعاندى، بالقاش، ساران، تەمىر­تاۋ، شاحتينسك جانە پريو­زەرسك قالالارى، سونداي-اق اباي، اقتوعاي، بۇقار جىراۋ، قار­قا­رالى، نۇرا، وساكاروۆ جانە شەت سىن­دى جەتى اۋدان بۇرىن­عى­شا قارا­عاندى وبلى­سىنىڭ قۇ­رامىن­دا قالا بەرەدى. مۇن­داعى تۇراتىن حا­لىقتىڭ سانى 1 145 000 ادامدى قۇرايدى.

سەسسيادا وبلىستىق ەكونوميكا باسقارماسىنىڭ باسشىسى ازا­مات مۇقا­نوۆ ۇلىتاۋ وبلىسىن قۇرۋ بويىنشا اكىم­شىلىك-اۋ­ماق­تىق قۇرىلىس ماسەلەلەرىن شەشۋ الگوريتمى ازىرلەنگەنىن حابارلادى.

– جەزقازعان، قاراجال، سات­باەۆ قالالارىندا، جاڭا­­ارقا جانە ۇلىتاۋ اۋداندارىندا 12-13 سا­ۋىردە جوعارىدا اتالعان وڭىر­لەردە قۇرىلاتىن ۇلىتاۋ وبلىسى­نىڭ قۇ­را­مىنا ەنگىزۋ ماسەلەسى بويىن­شا ءماس­ليحاتتاردىڭ قالالىق جانە اۋدان­دىق سەسسيالارى وتكىزىلدى. سەسسيا قورى­تىن­دىسى بويىنشا ءتيىستى بىرلەسكەن اكتىلەر الىندى، دەپ حابارلادى ا.مۇقانوۆ.

جالپى، ءوڭىردى ءبولۋدىڭ ويعا قونىم­دى­لىعى تۋرالى عى­لىمي ساراپتاما ە.بو­كەتوۆ اتىنداعى قاراعاندى ۋني­ۆەر­­­سي­تەتىندە جاسالعان ەكەن. بۇل رەتتە جۇ­زەگە اسىرىلىپ جاتقان قا­يتا قۇرۋ­لار بو­يىنشا ءتيىستى ەكو­نوميكالىق ەسەپ­تەۋ­لەر ەگجەي-تەگجەيلى جۇرگىزىلىپتى. سەسسيا جۇمىسىنا قاتىسقان وبلىس اكىمى جەڭىس قاسىمبەك قاراعاندى وبلىسىنىڭ شەكاراسىن وزگەرتۋ جونىندەگى سحەمالىق كارتا جوبالارى ازىرلەنىپ، ول تۋرالى ۇسىنىستاردىڭ ۇكىمەتكە جىبەرىلەتىنىن مالىمدەدى.

– شەشىم تەكسەرىلدى. اي­ماق­تىڭ ءبولىنۋى بارلىق جاعىنان قاراستىرىلعان. تۇرعىنداردىڭ پىكىرلەرى ەسكەرىلدى، – دەپ اتاپ ءوتتى ول.

ايتا كەتۋ كەرەك، وبلىستىق ءماسليحات دەپۋ­تاتتارى قابىلداعان شەشىم جەز­قازعان وڭىرىندە تۇراتىن كەيبىر ازامات­تاردىڭ كوڭىلىنەن شىقپاعانعا ۇقسايدى. ماسەلەن، جەرگىلىكتى «Saryarqa» گازەتىنىڭ قۇرىلتايشىسى – باس رەداكتورى، كەزىندە ۇلىتاۋ اۋدانى مەن ساتباەۆ قالاسىنىڭ اكىمى بولعان ءانۋار وماروۆ ءوزىنىڭ بۇل تۇرعىداعى وي-پىكىرىن بىلايشا جەتكىزدى.

«وسىلاي بولادى دەپ مەجەلەنگەن قاراعاندى وبلىسى مەن ۇلىتاۋ وبلىسى تۋرالى شەشىمنىڭ جوباسىن تارازىنىڭ ەكى باسىنا سالىپ كورەيىكشى. ءبىر باسىندا 6 قالا، 7 اۋدان، ال ەكىنشى باسىندا 3 قالا، 2 اۋدان. بۇل قانداي ادىلدىك؟ قانداي نيەت؟ پرەزيدەنتكە وسىلاي بولسىن دەپ ۇسىنعاندا نە دەپ دالەلدەمەك؟ قانداي سوزدەرمەن جەتكىزبەك؟ قالاي يلاندىرامىز دەپ ويلاپ وتىر؟ تۇسىنىكسىز. قويىن­دارىنا تىققان كوزىرلەرى «حالىقتىڭ قالاۋى وسىنداي» دەۋ شىعار ءداۋ دە بولسا. ال وسى حالىققا ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن ءتۇسىندىرىپ، قيىندىق تۋدىرادى دەپ ويلاپ وتىرعان سۇراقتاردىڭ وڭ­تايلى شەشىمدەرى بار ەكەنىن جەتكىزىپ وتىرعان كىم بار؟ نەگە جەتكىزبەيدى؟ جول قاشىقتىعىن كولدەنەڭ تارتۋ سىل­تاۋ ىزدەۋ عانا. مىسالى، بال­قاش قالاسىندا قاراپايىم حالىقتىڭ كۇن­دەلىكتى تىنىس-تىرشىلىگىنە قىزمەت ەتەتىن مەكەمەلەر قازىر دە بار. ەگەر الدەبىر قىزمەت ءتۇرى جوق بولسا، ونى اشىپ بەرۋ ابدەن مۇمكىن نارسە. سوندا وبلىس ورتالىعىنا بارۋدىڭ تۇك قاجەتتىگى بولمايدى. بالقاشتىڭ ماڭايىنداعى ەلدى مەكەندەرگە دە ءموبيلدى، جىلجىمالى قىزمەت كورسەتۋگە بولادى. ول قازىر دە تاجىريبەدە بار نارسە. قازىرگىدەي جي­نا­لىس پەن باسقا دا شارالاردىڭ 90 پا­يىزى ونلاين وتكىزىلىپ جاتقان شاقتا اۋدان، قالا دەڭگەيىندەگى جاۋاپتى قىزمەت­كەرلەر مۇمكىن ارا-تۇرا وبلىس ورتالى­عىنا بارار. سوندا ات توبەلىندەي لاۋا­زىم يەلەرىنە قيىن بولادى-اۋ دەپ پرەزي­دەنت­تىڭ تاريحي شەشىمىن تالكەككە سالۋ كەرەك پە؟»، دەپ قىنجىلىس ءبىلدىردى ءانۋار وما­روۆ.

ال Amanat پارتياسىنىڭ قاراعاندى وبلىستىق فيليالىنىڭ اتقارۋشى حاتشىسى، وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتى بەكزات التىنبەكوۆ بولسا، ارىپتەستەرىنىڭ جوعارىداعى شەشىمىنە وپتيميستىك كوزقاراسپەن قارايدى. «مەن جەزقازعان قالاسىنىڭ تۇرعىنىمىن، سول ايماقتان سايلانعان وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ  دەپۋتاتىمىن، – دەدى ول. – جول جۇرگەننىڭ  قيىندىعىن ءبىر ادامداي بىلەمىن. اقتوعاي، شەت، بالقاش تۇرعىندارىنىڭ ءوتىنىش-تىلەگىن تۇسىنەمىن. ءبارى تاماشا، تسيفرلى، ءموبيلدى دەگەنمەن، مەملەكەتتە شەشىلمەگەن ماسەلەلەر كوپ. ال جەرلەستەرىمنىڭ وكپە-نازى تۇسىنىكتى. ول «شاعىن وبلىستىڭ بولاشاعى قانداي بولادى؟» دەگەن ماسەلەگە كەلىپ تىرەلەدى عوي. ۇلىتاۋ وبلىسى جاراتقاننىڭ نۇرى توگىلگەن جەر. ءساتىن سالسا، ۇلىتاۋلىق بولامىز دەيتىن ازاماتتاردىڭ قاتارى كوپ بولارى انىق. مەملەكەت تاراپىنان ۇلكەن قولداۋ، قوماقتى قاراجات بولىنەدى. قانشاما جۇمىس ورنى، مەكەمەلەر قۇرىلادى. جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشىلادى. ەلدە جەكە كاسىپتى دامىتۋىمىز قاجەت. حالىق تۇتىناتىن تاۋارلاردى شىعاراتىن وندىرىستەردى اشۋىمىز كەرەك. ۇلىتاۋ وبلىسىنىڭ تاع­دىرىن جالعىز «قازاقمىسقا» بايلاپ قويۋعا بولمايدى. ەلدەگى بار مۇمكىن­دىكتى ۇتىمدى پايدالانۋ كەرەك. ۇلىتاۋ – جەزقازعان – تابيعاتتىڭ ءتورت مەزگىلى ادەمى ۇيلەسىم تاباتىن ءوڭىر. ۇلىتاۋ كەرە­مەت مۇمكىندىكتەر ايماعى. ونىڭ وندى­رىستىك قۋاتىن، لوگيستيكالىق مۇمكىندىگىن ۇتىم­دى پايدالانۋ كەرەك. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ءبىز ۇلىتاۋ ايماعىنىڭ دامۋى­نا جول اشامىز. «از­عا – قاناعات، جوققا – سالاۋات» ايتقان قازاق­تىڭ بالاسىمىز. ءبىر قالامەن مەملەكەت بولىپ تۇرعان ەل دە بار. ۇلىتاۋدىڭ الەم تانىعان ايماق بولاتىنىنا كۇمانىم جوق».

ءيا، بەكزات التىنبەكوۆتىڭ سوزىندە جان بار. مىسالى، پرەزيدەنت ق.توقاەۆتىڭ ءوزى حالىققا جولداۋىندا جەرگىلىكتى تۇر­عىن­داردىڭ جاڭادان اشىلاتىن وبلىس ور­تا­لىقتارىنا قاتىناۋدىڭ وڭتايلى بو­لۋىنا ەرەكشە ءمان بەرگەن ەدى. «جۇرت­تىڭ وبلىس ورتالىعىنا بارىس-كەلىسىن وڭايلاتادى. ىشكى كوشى-قون ماسەلەسىن رەتتەۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى»، دەگەن بولاتىن مەملەكەت باسشىسى.

البەتتە، كەسىمدى ءسوزدى ۇكىمەتتىك كوميسسيانىڭ ايتاتىنى بەلگىلى. جانە ول كوپتىڭ كوكەيىنەن شىعاتىن، ونبەس داۋعا نۇكتە قويىپ، ءوسىپ-ونۋگە جول اشا­تىن ادىلەتتى شەشىم بولۋعا ءتيىس دەگەن وي­دامىز. ال قاراعاندى وبلىستىق ءماسلي­حا­تىنىڭ دەپۋتاتتارى قابىلداعان شەشىمدى ءوڭىر تۇرعىندارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى بىلدىرگەن ءوتىنىش-تىلەكپەن ۇندەستىك تاپقان دەپ سەنىمدى تۇردە ايتۋعا بولادى.

وسى ورايدا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ جولداۋدا ايتقان مىنا ءبىر ءسوزىن ەسكە سالا كەتۋگە بولادى. «كەڭ-بايتاق قازاق جەرىنىڭ ءدال جۇرەگىندە ورنالاسقان ۇلىتاۋدىڭ ءتول تاريحىمىزداعى ورنى ەرەكشە، – دەگەن بولاتىن مەملەكەت باسشىسى. – ەل تاعدىرى شەشىلگەن ۇلى جيىندار وسىندا وتكەن. سارىارقانىڭ تورىندە ورنالاسقان بۇل ايماقتىڭ تۋريستىك الەۋەتى وتە زور. ونىڭ وندىرىستىك قۋاتىن، لوگيستيكالىق مۇمكىندىگىن ۇتىمدى پايدالانۋ كەرەك. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ءبىز ۇلىتاۋ ايماعىنىڭ دامۋىنا جول اشامىز».

ال جاڭادان اشىلاتىن ۇلى­تاۋ وبلى­سىنىڭ دامۋى قالا، اۋدان جانە حالىق سا­نىنا بايلانىپ قالا ما، بولماسا ازا­ماتتاردىڭ ىنتا-جىگەرى مەن تۋعان جەرگە دەگەن پەرزەنتتىك سۇيىسپەنشىلىگىمەن ولشەنە مە، ول ەندى ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندەگى شارۋا.

قاراعاندى وبلىسى