الەۋمەتتىك كاسىپكەرلىكتىڭ جۇگى اۋىر

الەۋمەتتىك كاسىپكەرلىك – قوعامنىڭ ەڭ ءالسىز توپتارىن بەلگىلى ءبىر كاسىپكە باۋلۋ جانە وسى ازاماتتار وندىرگەن تاۋار مەن كورسەتكەن قىزمەت تۇرلەرىن ساتۋدى ۇيىمداستىرۋ. سوڭعى وزگەرىستەر بويىنشا الەۋمەتتىك كاسىپكەرلىكپەن اينا­لىسۋشىلار ءۇشىن ءتورت سانات ەنگى­زىل­دى. ەلىمىزدە قايىرىمدىلىقپەن اي­نالى­سىپ جۇرگەن كاسىپكەرلەر قاتا­­رى كوپ بولسا دا، ولاردىڭ ءبارى بىر­دەي الەۋمەتتىك كاسىپكەرلەر ەمەس. الەۋ­مەتتىك كاسىپكەرلەردىڭ نەگىزگى ماق­سا­تى – قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ادام­دار­دىڭ بەلگىلى ءبىر كاسىپ ءتۇرىن مەڭگەرىپ، قو­عامنىڭ تولىق مۇشەسى بولۋىنا جار­دەمدەسۋ. مۇنىڭ مىسالدارى دا كوپ. جيىندا 30-دان استام تۇرعىندى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان باعداگۇل مىرزاعۇلوۆا ءوز تاجىريبەسىن ورتاعا سالدى. ول 2015 جىلى «كەلەشەك» تىگىن تسەحىن اشىپ، جۇمىسقا تەك مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردى عانا قابىلداعان. العاشقى كۇننەن باستاپ مۇگەدەكتىگى بار جاندار مەن تۇرمەدەن جازاسىن وتەپ شىققانداردى جۇمىسقا تۇرعىزۋ ماقساتىن كوزدەگەنىن ايتادى.

ء«بىر كۇنى قوعامدىق كولىكتە كەلە جاتىپ، جانىمدا وتىرعان ەرى مەن ايەلىنىڭ ءوزارا ىممەن ۇعىسىپ كەلە جاتقاندارىن كوردىم. سول جەردە ماعان بالا-شاعاسىن قالاي جەتكىزەدى، بىزدە تىلدىك ورتانى قاجەت ەتپەيتىن قانداي جۇمىس بار دەگەن وي كەلدى. ەرەكشە ادامداردى تىگىنشىلىككە ۇيرەتۋ كەرەك دەگەن شەشىمگە كەلدىم. كوپ كەشىكپەي تىگىن تسەحىن اشىپ، مۇگەدەك ەكى ايەلدى جۇمىسقا الدىم. بۇگىندە تسەحىمىز كەڭەيدى، اجەپ­تا­ۋىر عيمارات ساتىپ الدىم، وندا 27 تىگىنشى، كيىم ءپىشۋشى جۇمىس ىستەيدى. وسى كەزگە دەيىن ەشقاشان قولىنا ينە ۇستا­ماعان 19 ادامدى كاسىپكە باۋلىسام، ولاردىڭ ەكەۋى تۇرمەدەن جازاسىن وتەپ شىققان جاندار. قازىر ءبىزدىڭ تسەحتا 16 مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازامات، ەكى تۇرمەدەن جازاسىن وتەپ شىققان ايەل، ءبىر كوپبالالى جالعىزباستى انا تۇراقتى جۇمىس ىستەيدى. قازىر ولار تىگىندى جاقسى مەڭگەرىپ الىپ، ەش قو­رىق­­پاستان تاپسىرىس­تار الىپ ءجۇر. ەندى اقتوبە وبلىسىنىڭ اۋداندارىندا شاعىن بولىمشەلەر اشىپ، جازاسىن وتەپ شىققاندار مەن مۇگەدەكتىگى بار جانداردى جۇمىسقا الماقپىن. اقتوبەدەگى تۇرمەلەردىڭ بىرىنەن دە شاعىن تسەح اشۋ ويىمدا بار»، دەيدى باعداگۇل مىرزاعۇلوۆا.

ايتا كەتۋ كەرەك، بۇگىندە اقتوبە وبلى­سىندا 6 مىڭ مۇگەدەك بالا، 27 مىڭ ەرەسەك مۇگەدەك بار. وكىنىشتىسى، ءتۋا­­بىت­تى مۇگەدەكتىگى بار سابيلەر قاتا­رى جىل سايىن كوبەيمەسە، ازايىپ جات­ق­ان جوق. ءوز كۇشىمەن ءجۇرىپ-تۇرا الاتىن جانداردى بەلگىلى ءبىر كاسىپ تۇرىنە وقىتىپ، جۇمىسقا قابىلدايتىن ورتا­لىقتار كوپ ەمەس. قازىرگى ۋاقىتتا وسى باعىتتاعى جۇمىستاردى كوبىنەسە كاسىپكەر ايەلدەر قولعا العان. «Green Tal» الەۋمەتتىك شەبەرحاناسىنىڭ نەگى­زىن سالۋشى، الەۋمەتتىك يننوۆاتور­لار اس­سوتسياتسياسىنىڭ جەتەكشىسى ءامين اسكەروۆتىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدە الەۋ­مەت­تىك كاسىپكەرلىك جۇگىن موينىنا كوتە­رىپ جاتقان نەگىزىنەن قىز-كەلىن­شەك­­تەرىمىز.

«بۇل جەردە كاسىپكەرلەر قايىرىمدى ءىس جاساۋدان ءوزارا باسەكەلەس بولۋى كەرەك. سونىمەن قاتار الەۋمەتتىك كاسىپ­كەرلىكتى دامىتۋ بويىنشا وڭىرارا­لىق جاقسى بايلانىستار ورناۋعا ءتيىس. ءبىز ءوزارا تاجىريبە الماسىپ، قوعامعا تولىققاندى مۇشە رەتىندە كىرە الماي، جابىعىپ جۇرگەن جاندارعا قولداۋ كور­سە­تۋ جونىن­دە ورتاق شەشىمگە كەل­گە­نىمىز ءجون. قازىر­گى ۋاقىتتا مەم­لە­كەتىمىز الەۋمەتتىك كاسىپ­كەرلىككە قول­داۋ كورسەتۋگە ءازىر. ارنا­يى زاڭ دا بار. الايدا وسى زاڭنىڭ شيكى تۇس­ت­ارى كوپ. بۇگىندە دەپۋتاتتار دا، ۇكى­مەت تە الەۋمەتتىك كاسىپكەرلىك زاڭىن جەتىلدىرۋدى ماقۇلداپ وتىر. ونىڭ قامتىلماي جاتقان تۇستارى مەن شيكى­­لىگىن انىقتاپ، جەتىلدىرۋ ءۇشىن جۇرت­­شى­لىقتىڭ كومەگىن كۇتەمىز. وسى ماق­­ساتتا، ەڭ الدىمەن ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىن­دەگى الەۋمەتتىك كاسىپكەرلەر مەن ۇكى­مەت­تىك ەمەس ۇيىمداردىڭ كەڭەسى كەرەك. ۇسىنىستار لەگىن ەل ۇكىمەتى ەستۋگە ءازىر. جاقىندا مەملەكەت پەن الەۋمەتتىك كاسىپ­كەرلەر اراسىنداعى ديالوگ الاڭى – رەس­پۋبليكالىق الەۋمەتتىك يننوۆاتورلار اسسوتسياتسياسى قۇرىلدى. وعان ەلىمىز­دىڭ كەز كەلگەن ازاماتى مۇشە بولا الادى»، دەدى ءامين اسكەروۆ.

الەۋمەتتىك كاسىپكەرلىككە قاتىسۋشى قىز-كەلىنشەكتەر اشاتىن كوبىنەسە تىگىن تسەحتارىنان وزگە قانداي تىڭ كاسىپ تۇرلەرى بار، وسى كەزگە دەيىن قوعامدا قاي سالالاردى قامتي الماي وتىرمىز؟ جيىنعا قاتىسۋشىلار باسقا مەملە­كەت­تەردىڭ تاجىريبەسىن زەرتتەۋدى جانە ەلىمىز بويىنشا وسى سالاعا مونيتورينگ جۇرگىزۋدى ۇسىندى. ەڭ باستىسى، الەۋمەتتىك كاسىپكەرلىك نىساندارىنا سالىق جەڭىلدىگىن بەرۋ.

الەۋمەتتىك كاسىپكەرلەردىڭ الدىن­دا تۇرعان ەڭ باستى كەدەرگى – ءونىم وتكى­زۋ، ماركەتينگ جۇمىسىن جولعا قويۋ. وسى جاعىنان «اتامەكەن» ۇكپ ما­مان­دا­رى بارىنشا قولداۋ كورسەتىپ، الەۋ­مەتتىك كاسىپكەرلىك باعىتى بويىنشا وڭىر­لەر اراسىندا بايلانىس ورناتۋ مەن تا­جىري­بە الماسۋدى قولعا الماق.

بۇگىندە الەۋمەتتىك كاسىپكەر بولۋ وڭاي ەمەس. وسى ءىستى ۇيىمداستىرۋشى جان ءتوزىمدى، اقىلى مول، پسيحولوگ، جۇ­رە­­گى كەڭ، پاتريوت بولۋى كەرەك. ويت­كەنى ونىڭ سوڭىندا بىرنەشە دەنساۋ­لى­عى ناشار، ءالجۋاز ادام تۇرادى، ءىسىن لايىقتى اتقارا الماعان جاندى جۇ­مىس­تان شىعارىپ جىبەرۋگە بولمايدى. بىرنەشە جاننىڭ تاعدىرىن موينىنا العان كاسىپكەر وسى ءىستى ورتا جولدان ءۇزىپ، تاستاپ كەتە دە المايدى. سول سەبەپ­تى دە وسى سالاعا بىرىڭعاي پايدا تابۋدى ماقسات ەتكەندەر ەمەس، قايىرىمدىلىق جاساۋ ارقىلى قوعامدى وزگەرتكىسى كەلەتىندەر بارادى. قوعامنان ورىن تابا الماي جۇرگەن ءالجۋاز جاندارعا كومەك قولىن سوزىپ، ولاردىڭ بويىنداعى اشىلماعان مۇمكىندىكتەرىن اشا ءبىلۋ ۇلكەن جۇرەكتى جانداردىڭ عانا قولىنان كەلەرى انىق.

اقتوبە وبلىسى