باقىلاماسا، جول دا ساپالى سالىنباس

وسىعان قاراپ جول جوندەۋ جۇمىستارىنا ءبولىنىپ جاتقان قاراجات از ەكەن دەۋگە بولمايدى. 2021 جىلى جەرگىلىكتى جولداردى جوندەۋگە جانە جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتار جاساۋعا 24،4 ملرد تەڭگە قاراجات بولىنگەن. ارينە، وراسان قاراجاتتىڭ پايداسى دا ءبىرشاما. وبلىس­تىق جولاۋشىلار كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسىنىڭ باستىعى ا.قىلىش­بەكوۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، بارلىق جون­دەلگەن جولدار كولەمى 813 شاقىرىم بولسا، سونىڭ ىشىندە «تايىنشا – چكالوۆ» جولى (ونىڭ دا ءالى 8 شاقىرىمى بار)، «ارىقبالىق – چيستوپول» باعىتىنداعى ەكى كوپىر، «سميرنوۆ – قيالى»، «ساۋمالكول – قازان» جانە ت.ب. باعىتتارداعى اۆتوجولدار، سونداي-اق «اۋىل – ەل بەسىگى» باعدارلاماسىمەن 4،3 ملرد تەڭگەگە 189 شاقىرىمدىق اۋىل جولدارى جوندەلگەن. ارينە، اۋدانارالىق جولداردى، سونداي-اق ەلدى­ مەكەندەردىڭ ىشىندەگى جوندەلگەن كوشە جول­دارىن ايتساق، ىستەلگەن جۇمىس كوپ سياقتى. بىراق سوڭعى ناتيجەنىڭ قانداي ەكەنىن جوعارىدا ايتتىق.

جوندەلگەن جولداردىڭ ساقتالۋىن قاداعالاۋ دا وسى سالاداعى ماڭىزدى جۇمىستاردىڭ ءبىرى. ميللياردتاعان تەڭگە قۇيىلىپ، جوندەلگەن جولداردىڭ اي وتپەي جاتىپ تالقانى شىعىپ جاتقانىن ءجيى كورەتىن بولدىق. ونىڭ باس­تى سەبەبى، ونسىز دا اۋىر جۇكتەردى تاسيتىن اۆتوموبيلدەردىڭ بەلدىگىنە قوسىمشا سال­ماق سالىپ، شەكتەن تىس جۇك ارتۋ. سول­تۇستىك قازاقستان وبلىسىندا جولداردىڭ ساقتا­لۋىن قاداعالايتىن كولىكتىك باقىلاۋ ينس­پەكتسياسىنىڭ قاراماعىندا «حيۋنداي» كولىگىنە ورنالاسقان ءۇش جىلجىمالى بەكەت، 25 قىزمەتكەر بار. ولار شەتەلدىڭ اۋماعىنان ەنەتىن جۇك تاسىمالداۋشىلاردى دا باقىلايدى. وسى ينسپەكتسيانىڭ باستىعى ر.سەيداليننىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، 2021 جىلى 4 790 جۇك ءاۆتوموبيلى تەكسەرىلگەن. اسا اۋىر سالماقتى جۇك ارتىپ، جولدىڭ بۇزىلۋىنا سوقتىرعاندارعا 1 187 اكىمشىلىك ءىس قوزعالىپ، 64،2 ملن تەڭگە ايىپپۇل وندىرىلگەن.

بىراق وسى قىزمەتتىڭ اۆتوجولداردىڭ ساپاسىن ساقتاۋداعى تيىمدىلىگى شامالى. ويتكەنى جولدى بۇزىپ كەلە جاتقان جۇك اۆتوموبيلدەرىن جۇرگىزبەي قويۋعا قۇزىرەتى جوق، تەك ايىپپۇل سالۋمەن شەكتەلەدى. ال سول ايىپپۇل جولدىڭ ب ۇلىنگەن ۋچاسكەلەرىن جوندەۋگە كەتەتىن شى­عىنداردى جابا المايدى. اۋىر سالماقتى جۇكتەردى تاسىمالداپ، جولداردى بۇلدىرەتىن قىتايدىڭ اۆتوموبيلدەرى ايىپپۇلدارعا پىسقىرماي، جولداردى بۇزۋىن جالعاستىرا بەرەدى. ر.سەيدالين بۇل كولىكتەردى قۇم، قيىر­شىقتاس جانە ت.ب. ينەرتتى ماتەريالداردى تاسى­مالداۋعا قولدانۋدى تىيۋ ءۇشىن تاپسىرىس بەرۋشىلەر مەن تاسىمالداۋشىلار اراسىندا جاسالاتىن كەلىسىمشارتتا اتالعان ماسەلەنى قاراستىرۋ كەرەك ەكەنىن ەسكەرتكەندەرىن ايتادى. بىراق ونداي ەسكەرتۋدى كىم تىڭداپ جاتىر؟! جەرگىلىكتى، ءتىپتى جوعارى بيلىك وسىعان ارنايى نازار اۋدارىپ، نورماتيۆتىك قۇجات شىعارسا ءجون بولار ەدى. ال قازىر بۇل ينسپەكتسيانىڭ جۇمى­سىنان تيىمدىلىك كۇتۋدىڭ ءوزى ارتىق. كەيبىر جۇرگىزۋشىلەر ولاردىڭ كولىكتەردى ول­شەۋ تۋرالى تالاپتارىنا دا باعىنبايدى ەكەن. ال ماج­بۇرلەۋگە بۇلاردىڭ قۇقى جوق. سونداي-اق ايىپ­پۇل الاڭدارىنىڭ دا قارىمى شەكتەۋلى كورىنەدى.

جولداردىڭ قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ بارىسىنىڭ ساپاسىن قاداعالايتىن تاعى ءبىر اتى دارداي قىزمەت بار. بۇل بارلىق وبلىستا ءوزىنىڭ فيليالدارىن اشقان جول اكتيۆتەرىنىڭ ساپاسى جونىندەگى ۇلتتىق ورتالىق. بۇل قىزمەت جول قۇرىلىسىن، باسقارۋىن، جوندەۋ جانە كۇتۋ جۇمىستارىن ساراپقا سالادى. وبلىستاعى اتال­عان ورتالىق فيليالى ديرەكتورىنىڭ مىن­دەتىن اتقارۋشى م.دارىباەۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، بىلتىر 27 جول نىسانىنىڭ ساپاسى ساراپقا سالىنعان. اۋداندار بۇل قىزمەتپەن كەلىسىمشارتقا وتىرىپ، جول قۇرىلىسىن، قولدانىلاتىن ماتەريالداردىڭ ساپاسىن سا­راپقا سالدىرادى. بىراق بىلتىر وبلىستاعى 13 اۋداننىڭ جارتىسى عانا وسى قىزمەتپەن كەلىسىمشارتقا وتىرعان. دەمەك، مەملەكەت قى­رۋار قارجى ءبولىپ، ارنايى قۇرعان قىزمەتتى كوپتەگەن اكىمدىك كەرەك تە قىلمايدى. فيليال جىل بويى اۋداندىق ماڭىزى بار جولدار مەن كوشە جولدارىنىڭ ساپاسىن قاراۋ ءۇشىن 225 سىناما العان. قولدانىلعان ماتەريالدار بويىنشا 27 ەسكەرتۋ جاسالىپ، 68-ىندە نور­ماتيۆتىك-تەحنيكالىق قۇجاتتارعا ساي ەمەستىگىن انىقتاعان.

ءاربىر جول قۇرىلىسىندا مامانداردان تۇراتىن تەحنيكالىق باقىلاۋشى بولۋى كەرەك. ولار نىساننىڭ باسىندا ۇنەمى بولۋى ءتيىس. بىراق تەكسەرىس بارىسىندا ولار نەكەن-ساياق بولعان نەمەسە ءبىر باقىلاۋشىنى تاپسىرىس بەرۋشىلەر بىرنەشە نىساندى باقىلاۋعا قويعان. بۇدان باقىلاۋدىڭ ساپاسى تومەندەمەسە جوعارىلاماسى انىق. باقىلاۋ بولماعان جەردە ساپالى جول دا بولمايدى. مىسالى، پرەسنوۆ اۋىلىندا بىلتىر عانا جوندەلگەن جول الدەن جارىلىپ جاتىر، شۇڭقىرلار دا پايدا بولعان. مامليۋت اۋدانىنداعى «قىزىلاسكەر – راز­دولنىي»، ايىرتاۋ اۋدانىنداعى «انتونوۆكا – لاۆروۆكا – گورنىي» جانە ت.ب. بىلتىر عانا تو­­سەلگەن جولداردان وسىنداي كەمشىلىكتەر شى­عۋدا.

بىلتىر جول ساپاسىن باقىلاۋ ورتالىعىنىڭ فيليالى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار جولداردىڭ 1 474 شاقىرىمىنا ساراپ جاساپ كورسە، سونىڭ 681 شاقىرىمى، ياعني 46 پايىزى حالىقارالىق ستان­دارتتارعا سايكەس كەلمەيدى ەكەن. دەمەك، بارلىق جولداردىڭ تەڭ جارتىسى ساپاسىز دەگەن ءسوز. ال جول جاساۋ مەن جوندەۋگە بولىنگەن قاراجات جەتكىلىكتى بولعان. 165 شاقىرىم وبلىستىق ماڭىزى بار جولداردىڭ دا تورتتەن ءبىرى حالىق­ارالىق نورماعا سايكەس ەمەس. وسىنداي دەرەكتەردەن ساباق الىپ، جەرگىلىكتى بيلىك جول قۇرىلىسى مەن جوندەۋ جۇمىستارىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋدى قولعا السا قۇبا-قۇپ بولار ەدى. بۇل ءۇشىن، ارينە، ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە، باقىلاۋ جۇمىستارىنىڭ تيىمدىلىگىن ەسەلەگەن ءجون.

سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى