بەيبىت ميتينگتەن لاڭكەستىك شابۋىلدارعا دەيىن

الماتىنىڭ باس پوليتسەيى بول­عان وقيعانى رەت-رەتىمەن بايانداپ، قالادا ورىن العان تارتىپسىزدىكتىڭ لاڭكەستىك شابۋىلدارعا ۇلاسقان­دىعىنا قاتىس­­تى ناقتى اقپارات بەرىپ، قازا بول­عان بولعان اسكەريلەر مەن بەيبىت تۇرعىنداردىڭ وتباسىنا كوڭىل ايت­تى. ق.تايمەردەنوۆ 3 قاڭ­تار كۇنى الماتى  قالاسىندا دا باتىس وڭىر­دە ورىن العان شەرۋ­لەردى قولداۋ ماقسا­تىندا قالادا زاڭسىز شەرۋلەر ءوتتى.

بۇل جيىندارعا 200-دەن 2000-عا دەيىن ازاماتتار جينالعان. جەر­­­گىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار مەن پرو­كۋراتۋرا قىزمەتكەرلەرى تا­را­­­­پى­نان الدىن الۋ، ءتۇسىندىرۋ جۇ­­مىس­تارى جۇرگىزىلىپ، ول كۇنى ب ۇلىك­­شىلىككە قاتىستى دەرەكتەر تىركە­لمەدى. الايدا 4 قاڭتاردان باس­تاپ قالاداعى احۋال قيىنداي ءتۇستى»، دەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، 4 قاڭ­­­تار­دا «الماتى ارەنا» مۇز سارايىنىڭ جانىنا 2 مىڭعا جۋىق ادام جينالعان. سونداي-اق شىعىس اينالما جولىنىڭ ماڭىندا زاڭ­سىز اكتسيا ۇيىمداستىرىلىپ، قالا­نىڭ باسقا بولىكتەرىندە 5 مىڭ­عا دەيىن ادام ەرەۋىلگە شىقتى. قاتىسۋشىلار سانى بىرتىندەپ كوبەيە بەردى. رىس­قۇلوۆ، ساين، شىعىس اينالما جولى مەن تولە بي كوشەلەرىنىڭ بويىندا جولداردى جاۋىپ، كولىك قوزعالىسىن جابۋ ارەكەتى جاسالدى. شەرۋشىلەرگە لاڭ­كەستەر، ەكسترەميستەر مەن قىل­مىس­كەرلەر قوسىلىپ، بيلىككە قارسى كۇش كورسەتىپ، اكىم­دىكتى باسىپ الۋعا شاقىردى. وسى كەزدە گارنيزوننىڭ بارلىق جەكە قۇرامى جاساقتالىپ، قالاعا قوسىم­شا پوليتسيا بولىمشەلەرى مەن ۇلتتىق ۇلاننىڭ اسكەريلەرى ورنالاستىرىلدى، ستراتەگيالىق نىساندار مەن تىرشىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ نىساندارىنىڭ كۇزەتى كۇشەيتىلدى. تۇسكى ۋاقىتتا كەمىندە 10 مىڭ ادام باسىپ الىنعان مۋنيتسيپالدىق كولىكتەردىڭ كومەگىمەن قورشاۋدى بۇزىپ، قالا اكىمشىلىگىن باسىپ الۋعا تىرىستى. ەكى ارەكەتى ءساتسىز بولعان سوڭ، نارازىلار الاڭنان شىعىپ كەتتى. كەتىپ بارا جاتىپ ولار قىزمەتتىك جانە ءورت ءسوندىرۋ ماشينالارىن ورتەپ، جەدەل جار­دەم كولىكتەرىن زاقىمداعان. ق.تاي­مەردەنوۆ اتاپ وتكەندەي، 5 قاڭتار كۇنى تاڭەرتەڭ 20 مىڭ ادام قالا ورتالىعىنا قاراي بەت الدى. سان­دىق ارتىقشىلىق پەن قارۋدى پايدالانىپ، بىرنەشە قورعانىس شەبىن بۇزىپ ءوتىپ، رەسپۋبليكا الاڭىنا جەتىپ، اكىمدىك عيماراتىن باسىپ الدى. قالانىڭ ءارتۇرلى اۋدان­دا­رىندا سودىرلار وق جاۋدىرىپ، قالانى قيراتىپ، قارۋ-جاراق دۇكەن­دەرىن باسىپ الىپ، كەزدەيسوق ءوتىپ بارا جاتقانداردى ءولتىرىپ، ساۋدا ورتالىعىندا ب ۇلىكتەر جاساي باس­تادى. سول كۇنى كەشكە قالا اكى­مى ب.ساعىنتاەۆتىڭ كورتەجىنە وق اتىلدى. الماتىدا پرەزيدەنت تاپ­­سىر­­ماسىمەن توتەنشە جاعداي ەنگى­زىلدى. قاڭتاردىڭ 5-ىنەن 6-سى­نا قاراعان ءتۇنى سودىرلار پوليتسيا ءبولىمىن، المالى، جەتىسۋ، اۋەزوۆ، بوستاندىق اۋداندىق بو­لىم­شەلەرىن باسىپ الۋعا ارەكەت جاساعان. قارۋ-جاراق پەن اسكەري تەحنيكانى تارتىپ الۋ ماقساتىندا قورعانىس مينيس­ترلىگىنىڭ اسكەري بولىمدەرىنە دە شابۋىل جاسالدى. الماتىنىڭ حا­لىقارالىق اۋەجايى باسىپ الىندى.

كەيىننەن لاڭكەستەردىڭ توپتارى ءبىر مەزگىلدە جەتى قارۋ-جاراق قوي­ماسىن باسىپ الدى، بارلىعى 1 347 قارۋ، ونىڭ ىشىندە 501 ۆينتوۆكا، 807 تەگىس ۇڭعىلى جانە 39 گاز-تراۆماتيكالىق قارۋ العان. «وسى­عان وراي شابۋىلداردان قو­ر­عانۋ جانە تويتارىس بەرۋ، جاۋىنگەرلىك قارۋدى ۇرلاۋعا جول بەرمەۋ ءۇشىن تابەلدىك قارۋدى قولدانا وتىرىپ، ارنايى جوسپار ەنگىزدىم. مەن جەكە پوليتسيا دەپارتامەنتىندە بولدىم. وسى كەزدە عيماراتتى باسىپ الۋ ءۇشىن ب ۇلىكشىلەر 27 ارەكەت جاسادى. ولار تەحنيكا مەن ارنايى تاكتيكانى، تاران رەتىندە دجيپتەر مەن «كامازدار» قولداندى. شابۋىلداردى قارۋ-جاراق پەن ۇرىس ادىستەرىن مەڭگەرگەن كاسىبي دايىندالعان ادامدار جاسادى»، دەدى ق.تايمەردەنوۆ.

باس پوليتسەيدىڭ ايتۋىنشا، كۇنى بۇگىنگە دەيىن كۇش قۇرىلىمدارى لاڭكەستىككە قارسى وپەراتسيالاردى جالعاستىرىپ كەلەدى. وسى ورايدا ازاماتتاردى ءماجبۇرلى شەكتەۋلەرگە شىدامدىلىقپەن قاراۋعا شاقىرىپ، سابىرلىق ساقتاۋدى، اسىرەسە، انتيتەررورلىق وپەراتسيا­لار جۇرگىزىلىپ جاتقان جەرلەردە قاۋىپسىزدىك شارالارىنا اباي بولۋ­دى ەسكەرتتى. سونىمەن قاتار ق.تايمەردەنوۆ ارانداتۋشىلىققا بوي الدىرماي، بارلىق كۇدىكتى فاك­تىلەر مەن ادامداردى پوليتسياعا حابار­لاۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن ەسكەرتىپ، «بىرلەسكەن كۇش-جىگەردىڭ ارقاسىندا عانا قا­لاداعى ءتارتىپتى قالپىنا كەلتى­رۋگە، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا ۇلكەن كومەك كورسەتە الاسىزدار»، دەپ اتاپ ءوتتى.

الماتىدا لاڭكەستىك قاق­تى­­عىس­تار مەن شابۋىلدار نا­تيجەسىندە 149 ادام كوز جۇمدى. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى بۇ­زاقىلار مەن لاڭكەستەر بولسا، ولاردىڭ قولىنان بەيبىت ازاماتتار دا قازا تاپتى. لاڭكەستەردىڭ باسىم كوپشىلىگى 5 قاڭتاردان 6 قاڭتارعا قاراعان ءتۇنى پوليتسيا بولىمشەلەرى مەن بلوك-بەكەتتەرگە شابۋىل جاساۋ كە­زىن­دە جويىلعان. قازىرگى كەزدە قىلمىسكەرلەردەن قارۋ تاركىلەۋ جۇمىستارى جال­عاسۋدا. بۇگىنگە دەيىن 127 بىرلىك قارۋ، 2800 ءتۇرلى كاليبرلى پاترون، سونداي-اق باسقا دا وق-دارىلەر مەن ارنايى قۇرالدار تاركىلەنگەن. ق.تايمەردەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، باستاپقىدا جاپپاي تارتىپسىزدىكتەرگە قاتىسۋشىلار تاياقپەن، «بيتپەن» جانە ت.ب. قارۋ­لانعان، تاس، بوتەلكەدەگى بەنزيندى پايدالانعان. كەيىن ولار پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى مەن اسكەري ۋچي­ليششە كۋرسانتتارىنىڭ ارنايى قۇرالدارى مەن نىساندى كيىم-كەشەكتەرىن يەلەنىپ، قارۋ-جاراق پەن اسكەري تەحنيكانى باسىپ الۋ ماقساتىندا قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ اسكەري بولىمدەرىنە شابۋىل جاسادى.

«الماتىدا بەلەڭ العان قارۋلى قاقتىعىستاردىڭ بەل ورتاسىندا جۇرگەن پروكۋراتۋرانىڭ بار­لىق قىزمەتكەرلەرى بانديتتەردىڭ ۇيىم­­­­داس­قان اگرەسسياسىنىڭ كۋاسى بول­­دى. ولار ارنايى تەحنيكانى، ءورت ءسوندىرۋ ماشينالارىن، اۆتو­بۋستاردى باسىپ الىپ، قۇقىق قور­عاۋ كۇشتەرىن تاراتتى. بارلىق جەردە بەينەباقىلاۋ كامەرالارى جويىلدى. قىلمىس جاساۋ ءۇشىن «برۋسچاتكا» مەن قولدا بار باسقا دا قارۋلاردى پايدالاندى»، دەپ اتاپ ءوتتى قالا پروكۋرورى بەرىك جۇيرىكتاەۆ.

بانديتتەر مەن تەرروريس­­­تەر 5 قاڭ­­تاردان باستاپ قالا تى­­نىش­­­تى­عىن بۇزىپ، شابۋىلداردى كۇشەيت­كەن. پرو­كۋروردىڭ ايتۋىنشا، ولاردىڭ مىنەز-قۇلقى، دايىندىعى، قاتى­گەز­دىگى جانە ءىس-ارەكەتتەرىنىڭ سين­حرون­دىلىعى بۇل ارەكەتكە اسقان دايىندىقپەن كەلگەندىگىن كورسەتەدى. قاتىگەز ءىس-قيمىلداردىڭ سالدارى­نان قالاداعى بارلىق جەكە قۇ­­رام ورنالاسقان پروكۋراتۋرا عيما­­رات­تارىنىڭ ءبىرى ورتەنگەن. تو­تەن­شە جاع­دايلار مينيسترلىگىنەن كو­مەك­­كە كەلگەن كۇشتەردىڭ جەدەل ارە­كەت­­تە­­رىنىڭ ناتيجەسىندە قىز­مەت­كەر­­لەر ەۆاكۋاتسيالانىپ، جانىپ جات­قان عيماراتتان شىعارىلىپ، ءورت سوندىرىلگەن.

پروكۋرور سونىمەن بىرگە قىل­­مىسكەرلەردىڭ اڭشىلىق دۇكەن­دەرىن باسىپ الىپ، پوليتسياعا شابۋىلىن ماقساتتى تۇردە جاسادى دەدى. قارۋ بانديتتەر مەن تەرروريستەرگە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا شابۋىل جاساۋ، بەي­بىت تۇرعىنداردى قورقىتۋ جا­نە تەرروريستىك شابۋىلداردى جال­عاس­تىرۋ ءۇشىن قاجەت بولعان. سو­نىڭ سالدارىنان عيماراتتار قيراپ، ءورت جانە مەديتسينالىق كومەك جۇمىسىنا كەدەرگى جاسالدى.

مۇنداي جويقىن ارەكەتتەردى العاشقىدا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى اشىنعان ميتينگىشىلەردىڭ ءىسى دەپ تانىپ، شەكتەن شىققان قىلمىستارعا قاراماستان، قارۋ قول­دانباعان. «قازىر ءبىز سودىر­لاردىڭ نارازىلىق اكتسيالارىن ءوز ماقساتتارى ءۇشىن قولدانعانىنا كوز جەتكىزىپ وتىرمىز. كوشەگە شىققان بەيبىت تۇر­عىنداردى ولار قالقان رەتىندە پايدالاندى. 5 قاڭ­تاردان بانديتتەر مەن تەرروريس­تەر شابۋىلداي باستادى. بۇل بەي­بىت نارازىلىق ەمەس ەدى. ناعىز تەرروريزم اكتىسى بولاتىن. قالا اكىمدىگىنىڭ عيماراتى، اۋەجاي مەن پرەزيدەنت رەزيدەنتسياسى باسىپ الىندى. ولاردىڭ ءىس-ارەكەتىنىڭ سيپاتى، دايىندىعى، قاتىگەزدىگى مەن ۇيلەسىمدىلىگى ارنايى ۇيىم­داسقاندىعىن كورسەتەدى»، دەدى ب.جۇيرىكتاەۆ.

قالاداعى لاڭكەستىك ارەكەتتىڭ سالدارىنان اسكەريلەرمەن قاتار بەيبىت تۇرعىندار دا كوز جۇمدى. وسى ورايدا قازا بولعانداردىڭ تۋىستارى مەن جاقىندارىنا كوڭىل ايتقان الماتى پروكۋرورىنىڭ اي­تۋىنشا، قازىر قالادا جاعداي تۇراقتى. وسى ورايدا قالا تۇر­عىن­­دارىن جالعان اقپاراتتىڭ تارالۋى­نا جول بەرمەۋگە جانە اران­دا­تۋشىلىققا بوي الدىرماۋعا شا­قى­رىپ، قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى قالپىنا كەلتىرۋگە بايلانىستى بار­لىق كۇش جۇمىلدىرىلعا­­نىن اتاپ ءوتتى. قازىرگى كەزدە قالادا بار­­­لىق قىلمىستاردى تەرگەۋ ءۇشىن قۇ­قىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ تاجى­­ريبەلى قىزمەتكەرلەرىنەن تۇرا­تىن ۆەدومستۆوارالىق تەرگەۋ توبى قۇرىلعان. ء«بىز لاڭكەستىك ارە­كەتتەرگە جانە باسقا دا قىلمىس­تارعا قاتىسى بار ادامداردى انىق­تاۋ جانە ۇستاۋ بويىنشا جۇ­مىس ىستەپ جاتىر­مىز. قوعام­دىق قاۋىپسىزدىكتى قالپى­نا كەلتىرۋ بويىن­شا شارالار قابىل­دانۋدا. قا­زىر قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى 405 قىلمىستىق ءىستى تەرگەۋدە. سوتتىڭ سانكتسياسىمەن 249 ادام قاماۋعا الىندى»، دەدى پروكۋرور.

بۇگىندە قالا بويىنشا قىلمىس­كەرلەر 2 مىڭعا جۋىق نىساندى بۇلدىرگەن. تەرگەۋشىلەر زارداپ شەككەن بيزنەس نىساندارىن تەكسەرىپ، وقيعا ورنىنان زاتتاي دالەلدەمەلەر ىزدەستىرۋدە. بۇل – بانديتتەردىڭ كيىمدەرى، بەينەجازبالار، قىلمىس قۇرالدارى. قازىرگى كەزدە 127 قارۋ تابىلعان. الىنعان بەينەماتەريالدار قىلمىسقا قا­تى­سۋشىلاردى انىقتاۋ جانە كەيىن­نەن سايكەستەندىرۋ ءۇشىن پايدالانىلادى. جۇمىس ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلمەن، قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارىنىڭ وكىلدەرىمەن، ادۆو­كاتتار القاسىمەن جانە كاسىپ­كەر­لەر پالاتاسىمەن تىعىز ءوزارا ءىس-قيمىلدا جۇرگىزىلۋدە. قامالعان­داردى ۇستاۋدى تاۋەلسىز باعالاۋ ءۇشىن ولاردىڭ يزولياتورلارىنا كىرۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلعان. پروكۋروردىڭ ايتۋىنشا، ازاماتتاردى جابىرلەنۋشى دەپ تانۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ وتىر. بۇل وتەماقى الۋ ءۇشىن اسا ماڭىزدى. پروكۋرورلار پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىنا وراي اۋىر قىلمىس جاساماعاندارعا جازانى جەڭىلدەتۋ شارالارىن دا قاراستىرۋدا. «بۇل جەردە قۇقىق بۇزۋشىنىڭ ءىسى جەكە قارالۋدا. ماسەلەن، قالا پروكۋراتۋراسى 71 ادامنىڭ جازاسىن جەڭىلدەتتى، تەرگەۋ يزولياتورىنان 91 ادامدى بوساتتى. بۇل باعىتتاعى جۇمىستار ءالى دە جالعاسۋدا. پرو­كۋ­رورلار قىلمىستىق ءۇردىس بارىسىندا ازاماتتاردىڭ كونستي­تۋتسيالىق قۇقىقتارىنىڭ ساقتا­لۋىن قامتاماسىز ەتەدى»، دەگەن ب.جۇيرىكتاەۆ قالادا تەرروريزمگە قارسى وپەراتسيا جالعاسىپ جات­قانىن ەسكە سالىپ، كوپشىلىكتەن شەكتەۋلەر مەن قۇقىقتىق ءتارتىپتى ساقتاۋدى سۇرادى. فەيكتەردىڭ تارالۋىنا جول بەرمەۋگە جانە ارانداتۋشىلىققا بوي الدىرماۋعا شاقىرعان پروكۋرور قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ قۇ­قىق بۇزۋىنا نەمەسە قياناتىنا تاپ بولعان جاعدايدا پروكۋراتۋراعا حابارلاسۋعا بولاتىنىن ەسكەرتتى. وسى ورايدا پروكۋراتۋرا قىزمەت­كەرلەرى كۇندەلىكتى ونلاين قابىل­داۋ جۇرگىزىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەردە بايلانىستا بولادى.