بۇل ءساتتى اسىرەسە شىعىسقازاقستاندىقتار ۇزاق كۇتتى. ولاي دەپ وتىرعانىم، ەلىمىزدىڭ تاريحي-مادەني ورتالىعى – سەمەي شاھارىنداعى يدەولوگيالىق تۇرعىدا ابدەن ەسكىرگەن 56 كوشەنىڭ اتاۋى اۋىستىرىلادى. ەڭ باستىسى، قالانى ۇزىننان-ۇزاق قاق جارىپ جاتقان ن.موروزوۆ كوشەسى ءاليحان بوكەيحاننىڭ اتىمەن اتالاتىن بولدى. ەسكە سالا كەتسەك، بۇل ماسەلە «Egemen Qazaqstan» گازەتىندە «قارت قالاعا قازاقى قان جۇگىرسە...» دەگەن تاقىرىپپەن جىل باسىندا كوتەرىلگەن بولاتىن.

جۋىردا سەمەي قالالىق ءماسليحاتىنىڭ تۇراقتى كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىندا قالاداعى بىرقاتار كوشەنى قايتا اتاۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتىلىپ، دەپۋتاتتاردىڭ كوبى قۇپتايتىندىقتارىن جەتكىزدى. قۇپتاماعاندا، 30 جىل بۇرىن تاۋەلسىزدىگىن العان ەل يدەولوگيالىق تۇرعىدا ەسكىرىپ كەتكەن كوشە اتاۋلارىن باياعىدا اۋىستىرۋى كەرەك ەدى. ن.موروزوۆ، تەرەشكوۆ، فرۋنزە، ششورس، چاپاەۆ، كراسنوگۆاردەيسكي، گەرتسەن، 23 فەۆراليا، گەورگيەۆسكايا، پارحومەنكو، تەلمان، كارل ليبنەحت، گراجدانسكايا سەكىلدى اتاۋلاردىڭ داۋرەنى كەڭەس وكىمەتىمەن بىرگە كەتۋى ءتيىس ەدى... ەشتەن كەش جاقسى، سەڭ قوزعالدى. ەندى ۇسىنىلعان اتاۋلاردى وبلىستىق ونوماستيكالىق كوميسسيا قاراپ، رەسپۋبليكالىق كوميسسيا نۇكتەسىن قويادى. قۇجات جۇمىستارى جوسپارداعىداي بولسا، ءاليحان بوكەيحان كوشەسىمەن جۇرەتىن كۇن الىس ەمەس. سەمەيدە ءاليحان بابامىزدىڭ اتىندا كوشە جوق ەمەس، بار. شەتكەرى جاقتا، جيىرما-وتىز ءۇيلى كوشە عانا.
– جەر-سۋ، اۋىل-كوشە اتاۋلارىن وزگەرتۋ دەگەن وتكىر ماسەلە. سەمەيدە 56 كوشەنى وزگەرتۋ تۋرالى ۇسىنىس ەنگىزىلدى، ەندى جۇزەگە اسادى دەپ سەنەمىز. ءاليحان بوكەيحانعا ورتالىقتان كوشە ۇسىنىپ وتىرمىز. قازاق حالقى ءۇشىن قۇربان بولعان تۇلعانىڭ ەسىمى ورتالىقتا بولۋى لايىق، – دەيدى ونوماستيكالىق جۇمىس توبىنىڭ مۇشەسى، تاريحشى امانتاي يسين.
سونىمەن قاي كوشەگە كىمنىڭ ەسىمى ۇسىنىلدى؟ نەگىزگىلەرىن تىزە كەتسەك، گەرتسەن كوشەسىنە – پارتيزان، سپورت شەبەرى قابىش وماروۆتىڭ، گالەتتو كوشەسىنە – كورنەكتى عالىم، ادەبيەتتانۋشى رىمعالي نۇرعاليدىڭ، پارحومەنكو كوشەسىنە – حالىق قاھارمانى ساعادات نۇرماعامبەتوۆتىڭ، اۆتودوروجنايا كوشەسىنە – جازۋشى ءادي ءشارىپوۆتىڭ، تيتوۆ كوشەسىنە – جازۋشى كامەن ءورازاليننىڭ، ەنگەلس كوشەسىنە – مەملەكەت قايراتكەرى سماعۇل سادۋاقاسوۆتىڭ، فۋرمانوۆ كوشەسىنە – دراماتۋرگ جۇمات ءشانيننىڭ، كارل ليبكنەحت كوشەسىنە – جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قۇربانى ءسابيرا مۇحامەدجانوۆانىڭ، مەنجينسكي كوشەسىنە – ديكتور، حالىق ءارتىسى انۋاربەك بايجانباەۆتىڭ، پرجەۆالسكي كوشەسىنە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى راقىمجان قوشقارباەۆتىڭ ەسىمدەرى بەرىلمەك.
الايدا كوميسسيا وتىرىسىنا قاتىسقانداردىڭ بىرقاتارى كەيبىر كوشەلەردىڭ اتاۋىن اۋىستىرۋ نەگىزسىز دەگەندى العا تارتتى. ماسەلەن، قازاق دالاسىن زەرتتەگەن نيكولاي پرجەۆالسكيدىڭ اتىن قالدىرىپ، راقىمجان قوشقارباەۆ ەسىمى باسقا كوشەگە بەرىلسە دەسەدى. دەيتۇرعانمەن، سەمەي قالالىق مادەنيەت جانە تىلدەردى دامىتۋ ءبولىمىنىڭ باس مامانى ايگەرىم بايجۇمانوۆانىڭ ايتۋىنشا، ر.قوشقارباەۆتىڭ اتىن بەرۋ تۋرالى ۇسىنىستىڭ ءوزى پرجەۆالسكي كوشەسىنىڭ تۇرعىندارىنان تۇسكەن ەكەن.
ايتا كەتەرلىگى، كوميسسيا وتىرىسى وتكەن سوڭ «Egemen Qazaqstan» رەداكتسياسىنا ارنايى حابارلاسىپ، قالانىڭ ىرگەتاسىنىڭ قالانۋىنا مۇرىندىق بولعان تۇلعالاردىڭ دا ەسىمدەرى ۇمىت قالماۋى ءتيىس دەپ ۇسىنىس-پىكىر بىلدىرگەن ازاماتتار بولدى.
– سەمەيدىڭ سەمەي بولىپ قالىپتاسۋىنا ابىلپەيىز سۇلتان ۇلكەن ەڭبەك سىڭىرگەن ەدى. شىعىستا تۇڭعىش مەشىت سالعان. سونداي-اق شىعىستاعى جانە وڭتۇستىكتەگى قازاقتارعا شىعىستان ساۋدا-ايىرباس ورنىن اشساق دەپ ورتالىققا اشىق حات جازعان ەكەن. ولاردىڭ رۇقساتىن كۇتپەستەن 1750 جىلدارى قازىرگى جاڭا سەمەيدەگى وكەان شاعىن اۋدانىنان ايىرباس ساۋدا ءۇيىن اشىپتى، – دەيدى تاريحشى، ارحەولوگ ايدوس ءجۇنىسحانوۆ.
تاريحي دەرەكتەرگە زەر سالساق، ابىلپەيىز جاستايىنان قازاق قوعامىندا ساياسي-الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق باعىتتاعى جاۋاپتى تاپسىرمالار ورىنداعان ەكەن. ابىلايدىڭ كومەكشىسى، اسكەري سەرىگى بولىپتى. اتاعى 1757 جىلى قالماقتارعا قارسى سوعىستا، قىتايلارمەن تارباعاتاي، التاي تاۋلارى ءۇشىن كۇرەسكە قاتىسقاندا شىعىپتى. كەيىننەن رەسەيگە، قىتايعا ەلشى جىبەرىپ، كورشى ەلدەرمەن ساۋدانى نىعايتۋعا تىرىسقان. ورتا ءجۇز قازاقتارىنا ساۋدا جاساۋعا رۇقسات بەرۋگە قاتىستى قۇجاتتاردا اياگوز، كوكجول، جانعىزدان شاعان وزەندەرى بويىمەن كوشكەن قازاق جۇرتى ترويتسك بەكىنىسىنەن الىستا بولعاندىقتان، نايماندار، ۇيسىندەر جانە ۇلكەن وردا ترويتسك بەكىنىسىندە ساۋدا جاساي الماعاندىقتان، سەمەي بەكىنىسىندە ساۋدا جاساۋى قاجەتتىگىن ايتىپتى. سەمەيدەگى ساۋدا-ساتتىقتىڭ دامۋىنا سوناۋ عاسىردا ۇلەس قوسىپ كەتكەن ابىلپەيىز سۇلتان 1783 جىلى قايتىس بولىپ، قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىنە جەرلەنگەن ەكەن. دەمەك الداعى ۋاقىتتا ونوماستيكا كوميسسياسىنىڭ مۇشەلەرى ابىلپەيىز سۇلتاننىڭ ەسىمىن دە ەسكەرۋسىز قالدىرماسا ەكەن دەيمىز.
ءمان-ماعىناسى ەسكىرگەن كوشە اتاۋلارىن وزگەرتۋدەن بولەك سۋىق باستاۋ شاعىن اۋدانىنداعى اتاۋسىز 7 كوشەگە سۋىق بۇلاق، ورنەك، شۇعىلا، تاڭشولپان سياقتى اتاۋلار بەرىلمەك. كوپ جىلدان بەرى قولعا الىنباعان بۇل يگى باستاما جالعاسىن تاۋىپ جاتسا، سەمەي ءالى-اق تاريحي-مادەني قالاعا اينالارى انىق.
تايتوبەدەگى جارىلىسقا قاتىستى قىلمىستىق ءىس قوزعالدى
وقيعا • بۇگىن، 15:33
قازاقستاندىق جازۋشىلاردىڭ دەتەكتيۆ شىعارمالارى ءبىر كىتاپقا توپتاستىرىلادى
قازاقستان • بۇگىن، 15:25
مەملەكەتتىك رامىزدەردى قورلاعاندارعا ايىپپۇل مولشەرى ارتادى
ۇكىمەت • بۇگىن، 15:16
«بالانى مەكتەپكە جينايىق» اكتسياسى باستالدى
قوعام • بۇگىن، 15:08
مەملەكەت باسشىسى يادرولىق مەديتسينا ورتالىعىنا باردى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 15:00
قازاقستاندا اعىلشىن ءتىلى ءۇشىنشى سىنىپتان باستاپ وقىتىلادى
ءبىلىم • بۇگىن، 14:57
الماتى قالالىق سوتى نەگە قورشالعانى بەلگىلى بولدى
ايماقتار • بۇگىن، 14:52
قىزىلوردا وبلىسىندا جولاۋشىدان 154 كەلى بالىق تاركىلەندى
وقيعا • بۇگىن، 14:45
رەسەيدەن زاڭسىز اكەلىنگەن الكوگول ونىمدەرى تاركىلەندى
قازاقستان • بۇگىن، 14:39
ەلوردادا حالىقارالىق ىزدەۋدە جۇرگەن قىلمىسكەر ۇستالدى
قوعام • بۇگىن، 14:30
پەتروپاۆلداعى قالالىق سوتقا «بومبا» قويىلدى
قوعام • بۇگىن، 14:23
جالعان ديپلوممەن لاۋازىمدى قىزمەتكە ورنالاسقاندار انىقتالدى
قوعام • بۇگىن، 14:10
سولتۇستىك وڭىرلەردە قانت قىمباتتادى
ايماقتار • بۇگىن، 14:01
«قاراسورا» 607 قىلمىستىڭ بەتىن اشتى
قوعام • بۇگىن، 13:40
ەكونوميكا • بۇگىن، 13:23
ەسىرتكى جارنامالاعان 1،6 مىڭنان استام سايت بۇعاتتالدى
قوعام • بۇگىن، 13:01
كيىكتى اتقان اقمولا تۇرعىنىنا قاتىستى ءىس قوزعالدى
ايماقتار • بۇگىن، 12:52
نۇر-سۇلتاندا «ارقار» كوپىرىنە جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى
ەلوردا • بۇگىن، 12:42
قوستانايلىق كولىك جۇرگىزۋشى قالا ورتالىعىنىڭ استاڭ-كەستەڭىن شىعاردى
وقيعا • بۇگىن، 12:33
ەلىمىزدە 12 مىڭعا جۋىق ينتەرنەت-الاياقتىق تىركەلدى
قوعام • بۇگىن، 12:28
قازاقستاندىقتار ءوز ەركىمەن 1،3 مىڭ اتىس قارۋىن تاپسىردى
قوعام • بۇگىن، 12:18
الداعى كۇندەرى اۋا رايى قانداي بولادى
اۋا رايى • بۇگىن، 12:10
ەلوردادا جاڭا مەكتەپ پايدالانۋعا بەرىلەدى
ءبىلىم • بۇگىن، 12:04
قازاقستاندىقتاردىڭ ورتاشا زەينەتاقى مولشەرى بەلگىلى بولدى
قارجى • بۇگىن، 11:52
جامبىل وبلىسىندا تەكسەرۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى سوتتالدى
ANTIKOR • بۇگىن، 11:45
وتكەن اپتادا ەلىمىزدە 3 مىڭنان استام قىلمىس تىركەلدى
قوعام • بۇگىن، 11:40
ەلەنا رىباكينا الەمدەگى ۇزدىك 25 تەننيسشىنىڭ قاتارىنا قوسىلدى
تەننيس • بۇگىن، 11:32
سۇڭگۋىرلەر جايىققا باتىپ كەتكەن بالانىڭ دەنەسىن ىزدەستىرىپ جاتىر
قوعام • بۇگىن، 11:22
ەۋروپالىقتار سۋدى ۇنەمدەي باستادى
الەم • بۇگىن، 11:15
اقمولا وبلىسىندا 650-دەن استام ادامدى كەنە شاققان
ايماقتار • بۇگىن، 11:01
مۇگەدەكتىگى بار ادامدار پورتال ارقىلى 237 مىڭنان استام قىزمەت الدى
قوعام • بۇگىن، 10:55
يسلاميادا: قازاقستان قۇراماسىنىڭ قورجىنى تاعى 2 مەدالمەن تولىقتى
سپورت • بۇگىن، 10:42
بقو-دا مۇناي ونىمدەرىنىڭ زاڭسىز اينالىمى توقتاتىلدى
وقيعا • بۇگىن، 10:35
اقتوبەدە جول اپاتىنان 4 ادام كوز جۇمدى
ايماقتار • بۇگىن، 10:21
شقو-دا جوعالىپ كەتكەن بالا ءالى تابىلعان جوق
قوعام • بۇگىن، 10:17
«كوشە اقىنى» ءفيلمى كورەيا كينوفەستيۆالىندە كورسەتىلەدى
ونەر • بۇگىن، 10:08
ەگيپەتتە شىركەۋدەگى ورتتەن 41 ادام كوز جۇمدى
الەم • بۇگىن، 09:55
وسكەمەندە اۋتيست بالا جوعالىپ كەتتى
ايماقتار • بۇگىن، 09:42
ەلوردادا 14 اۆتوبۋستىڭ قوزعالىس باعىتى وزگەردى
ەلوردا • بۇگىن، 09:34
قازاقستاننىڭ باسىم بولىگىندە كۇن ىستىق بولادى
اۋا رايى • بۇگىن، 09:25
ۇقساس جاڭالىقتار