ءساتىن كۇتكەن ساڭلاقتار نەمەسە ەكىنشى بولۋدىڭ ەرەكشەلىگى

الىسقا بارماي-اق، جۋىردا عانا جاپو­نيانىڭ باس شاھارى – توكيودا مارەسىنە جەتكەن جازعى وليمپيا ويىندارىندا بوكستان 52 كيلو سالماقتا قولاعا قول جەتكىزگەن ساكەن بيبوسىنوۆتىڭ مىسالى سوزىمىزگە دالەل بولا الادى. 2018 جىلعى ەل چەمپيوناتىندا ەكىنشى ورىنعا تابان تىرەگەننەن كەيىن بيبوسىنوۆ مامانداردىڭ كوزىنە ءتۇسىپ، سول جىلى ۇلتتىق قۇراماعا قابىلداندى. قۇرامانىڭ ەكىنشى ءنومىرلى بوكسشىسى بولسا دا ول 2019 جىلى رەسەيدىڭ ەكاتەرينبۋرگ قالاسىندا وتكەن الەم چەمپيوناتىندا قولا جۇلدە يەلەندى. ال بىلتىر شىمكەنتتە ۇيىمداستىرىلعان قازاقستان بىرىنشىلىگىنىڭ فينالىندا جاس بوكسشى سابىرحان ماحمۇدتان جەڭىلىپ، تاعى دا ەكىنشى بولىپ قالدى. وسىدان كەيىن ۇلتتىق قۇرامانىڭ باپكەرلەر قۇرا­مى يوردانيادا وتەتىن وليمپيا ويىن­دارىنا جولداما بەرەتىن تۋرنيرگە كىمدى اپارامىز دەپ ءبىراز باس قاتىردى. ءسويتىپ سوڭىندا تاڭداۋ ساكەنگە ءتۇسىپ، تاعى دا ەكىنشى ءنومىرلى بوكسشى ماڭىزدى جا­رىسقا اتتاناتىن بولدى. اممان شارشى الاڭىندا بيبوسىنوۆ شيرەك فينالدا ۇتىل­سا دا قوسىمشا كەزدەسۋ ارقىلى توكيو وليم­پياداسىنىڭ جولداماسىن جەڭىپ الدى.

وسىنداي «تار جول، تايعاق كەشۋ» ارقىلى وليمپياداعا ليتسەنزيا العان ساكەننىڭ توكيودا جۇلدەلى ورىننان كو­رىنۋدەن باسقا ەش امالى جوق ەدى. ويت­كەنى ءتورت جىلدىقتىڭ باستى جارىسىندا جۇلدەگەرلەر قاتارىنان كورىنە الماي، ەلگە بوس قورجىنمەن قايتاتىن بولسا، ۇلت­تىق قۇراماداعى ورنىنان ايىرىلىپ قانا قويماي، جانكۇيەرلەردىڭ سىنىنا ۇشىرايتىنى انىق-تىن. سەبەبى وليمپيادانىڭ الدىندا جانكۇيەرلەر تاراپىنان توكيوعا چەمپيوناتتا توپ جارعان سابىرحان ماحمۇد بارۋى كەرەك ەدى دەگەن پىكىر ءجيى ايتىلعان-دى. ماڭىزدى دودا الدىندا جانكۇيەرلەردىڭ وسىنداي سوزدەرى ساكەنگە قامشى بولىپ ءتيىپ، وعان قوسىمشا موتيۆاتسيا بەردى. ناتيجەسىندە، وتانداسىمىز ەلگە ابىرويلى ورالدى.

ەكىنشىلەردىڭ قاتارىندا ءجۇرىپ ەرلىك كورسەتكەندەردىڭ ساپىندا ەركىن كۇرەستەن 2012 جىلعى لوندون وليمپياداسىنىڭ جانە 2017 جىلعى الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى، ازيا بىرىنشىلىگىنىڭ التىن مەدال يەگەرى اقجۇرەك تاڭاتاروۆ تا بار. 1996 جىلى كۇرەس ۇيىرمەسىنە كەلىپ، بالۋاندىق ونەردىڭ قىر-سىرىنا قا­نىق­قان اقجۇرەك ەرەسەكتەر دۋىنا 2003 جىلى قوسىلدى. سول ۋاقىتتاردا جار­قىراپ كورىنە باستاعان تاڭاتاروۆ ەل چەمپيوناتتارىندا الدىنا جان سالماي ءجۇردى. دەگەنمەن ول ءوزىنىڭ سپورتتاعى ەڭ ەلەۋلى جەتىستىكتەرىنە كارەراسىنىڭ سو­ڭىندا قول جەتكىزدى. ويتكەنى ونى باپ­كەرلەرى ءالى جاسسىڭ، بولاشاعىڭ الدا دەپ ۇمىتتەندىرىپ، ياكۋتيادان كەلگەن لەگيونەر لەونيد سپيريدونوۆتىڭ كولەڭكەسىندە قالدىرا بەردى. 2008 جىلعى بەيجىڭ وليم­پياداسىنا دا اقجۇرەكتىڭ ورنىنا سپيريدونوۆ باردى. ناتيجەسىندە، ول قولا جۇلدە ءۇشىن كۇرەستە جەڭىلىپ، بەسىنشى ورىنعا تابان تىرەدى.

كەيىننەن ەلدەگى باپكەرلەر قۇرا­مى وزگەرىپ، 2012 جىلعى لوندون وليم­پياداسىنىڭ جولداماسىنا تالاساتىن بالۋاندار اراسىندا ەلىشىلىك ىرىكتەۋ وتكىزىلدى. كۇرەستىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن­دەر اقجۇرەك تاڭاتاروۆ پەن لەونيد سپيريدونوۆتى بوزكىلەمدە قايتا-قايتا بەلدەستىرىپ كوردى. ءۇش رەتىندە دە اقجۇرەك باسىم تۇسكەن سوڭ، باپكەرلەر قۇرامىنىڭ ىرىكتەۋگە دە، وليمپيا ويىندارىنا دا تاڭاتاروۆتى الىپ بارۋدان باسقا امالى قالمادى. ءبىر قىزىعى، 2012 جىلعا دەيىن ەكى بالۋاندى بىردە-ءبىر رەت بەلدەستىرمەستەن، بارلىق جارىسقا سپيريدونوۆتى اپارا بەرەتىن.

ءسويتىپ اقجۇرەكتىڭ لوندون تورىندەگى بەلدەسۋدە التىن جۇلدەگە قاراي ءتاپ-ءتاۋىر كەلە جاتقان جولىن جارتىلاي فينالدا ۇندىستاندىق سۋشيل كۋمار كەستى. تورە­شىلەر تاراپىنان ادىلەتسىزدىككە ۇشىراعان وتانداسىمىز قولا جۇلدە ءۇشىن كۇرەستە بەيجىڭ وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى، تۇرىك سپورتشىسى رامازان ءشاحيندى جەڭىپ، ەلگە قولا مەدالمەن ورالدى. وسىلايشا، قازاقتىڭ قايسار ۇلى ءوز سابىرلىعىنىڭ ارقاسىندا قازاق كۇرەسىنىڭ تاريحىنا ەسىمىن التىن ارىپتەرمەن جازدى.

سيدنەي وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى بەكزات ساتتارحانوۆ سياقتى كۇتپەگەن جەردە جارق ەتىپ، باق-جۇلدىزى جانعان بەكزات نۇرداۋلەتوۆ تە ءوز مۇمكىندىگىن سابىرمەن كۇتكەن بوكسشىنىڭ ءبىرى. 2016 جىلى رەسەيدىڭ سانكت-پەتەربۋرگ قالا­سىندا وتكەن جاستار اراسىنداعى الەم چەمپيو­ناتىندا 81 كيلو سالماقتا قولا جۇلدەگە قول جەتكىزدى. كەلەسى جىلى الەم­دىك دوداعا قاتىسقان جاستار قۇراماسى تۇگەلدەي ەرەسەكتەر ساپىنا اۋىسىپ، ءبى­رازى سالماق دارەجەلەرىن وزگەرتتى. ولار­دىڭ قاتارىندا بەكزات تا بار ەدى. وعان سالماق وزگەرتۋىنە ءدال سول رەسەي جەرىندەگى الەم چەمپيوناتىندا 75 كيلو سالماقتا كۇمىس مەدال يەلەنگەن بەك نۇرماعانبەتتىڭ 81 كيلوعا اۋىسۋى بەلگىلى ءبىر دارەجەدە اسەر ەتتى. 2017 جىلعى ەل بىرىن­شىلىگىنىڭ فينالىندا (81 كگ) ادىلبەك نيازىمبەتوۆتەن جەڭىلگەن بەكزات ەكىنشى ورىندى قاناعات تۇتتى. ال ءبىر جىلدان كەيىن جاڭا سالماقتا ونەر كورسەتىپ، تاعى دا قازاقستان چەمپيوناتىنىڭ ءفيناليسى اتاندى. التىن جۇلدە ءۇشىن وتكەن جەكپە-جەكتە ول 91 كيلونىڭ ءبىرىنشى ءنومىرلى بوكسشىسى، ريو وليمپياداسىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى ۆاسيلي لەۆيتتەن ۇتىلدى. ءسويتىپ بەكزات ۇلتتىق قۇرامانىڭ ەكىنشى جانە ءۇشىنشى ءنومىرلى بوكسشىسى اتانىپ، شەت­ەلدەگى ءىرىلى-ۇساقتى جارىستارعا قا­تى­سىپ، ءوزىنىڭ جۇلدىزدى ءساتىن كۇتۋمەن بولدى.

دەگەنمەن، بۇل ءسات تە كوپ كۇتتىرگەن جوق. 2019 جىلى رەسەيدەگى ەرەسەكتەر ارا­­سىنداعى الەم چەمپيوناتىنىڭ الدىندا 81 كيلوداعى بەك نۇرماعانبەت وقۋ-جاتتىعۋ جيىندارىندا جاراقات الىپ قالعان سوڭ، باپكەرلەر قۇرامى اقىلداسا كەلە 91 كيلودا ەكىنشى بولىپ جۇرگەن بەكزاتقا مۇمكىندىك بەرۋدى ءجون كورەدى. بۇل – بەكزاتقا الەمدىك سىندا ءوزىن كورسەتۋى، ءوز مىقتىلىعىن باپكەرلەر مەن جان­كۇيەرلەرگە دالەلدەۋ ءۇشىن بەرىلگەن ءبىرىنشى جانە سوڭعى مۇمكىندىكتىڭ ءبىرى ەدى. ويتكەنى وسىنداي ماڭىزدى دودادا توپ جارىپ، باپكەرلەردىڭ سەنىمىنە يە بولا الماسا، تاعى دا بەلگىسىز مەرزىمگە دەيىن قۇرامنىڭ ەكىنشى ءنومىرلى بوكس­شىسى بولىپ قالا بەرەتىن ەدى. وسىنى تۇسىنگەن بەكزات الەم چەمپيوناتىندا ايانىپ قال­مادى. ىرىكتەۋ كەزەڭدەرىندە الدىمەن وڭتۇس­تىككورەيالىق، كەيىننەن ۆەنەسۋەلا جانە برازيليا بوكسشىسىنان ايلاسىن اسىردى. ال شيرەك فينالدا تۇركيالىق بوكس­شىنى ۇتسا، جارتىلاي فينالدا ريو وليمپياداسىنىڭ جەڭىمپازى، əلەمنىڭ ءتورت دۇركىن چەمپيونى حۋليو سەزار دا لا كرۋسپەن كەزدەسىپ، ءۇش راۋندتىڭ قورىتىندىسى بويىنشا وتاندا­سىمىز كۋبانىڭ داڭقتى بوكسشىسىن تۇعىردان تايدىردى. ءتىپتى لا كرۋستى ءبىر رەت نوكداۋنعا تۇسىرگەنىنە كۇللى الەم كۋا بولدى. ال فينالدىق ايقاستا وزبەك­ستان­­دىق ديلشودبەك رۋزمەتوۆتى ەش قيىن­دىق­­­سىز جەڭىپ، الەم چەمپيونى اتاندى. وسى نا­تيجەسىنىڭ ارقاسىندا بەكزات وليم­پيا ويىن­دارىنا قاتىسۋعا مۇمكىندىك الدى.

سونىمەن قاتار ادىلبەك نيازىمبەتوۆ تە كەزىندە وسىنداي ەكىنشىلەر لەگىندە بولعان. لوندون وليمپياداسىنا دەيىن ول 69 جانە 75 كيلولاردا (2008، 2009 جىلدارى) ەل چەمپيوناتىندا توپ جارىپ، بوكستاعى جارقىن بولاشاعى ەندى باستالىپ كەلە جاتىر ەدى. الايدا 2009 جىلى قىتايدا وتكەن ازيا چەمپيوناتىنىڭ ءبىرىن­شى كەزدەسۋىندە قىرعىز بوكسشىسىن ۇپاي بويىنشا ۇتىپ جاتىپ (24:5)، ءۇشىنشى راۋندتا تورەشى كۇتپەگەن جەردەن ادىل­بەككە قارسى ءۇش رەت ەسەپ اشتى دا، ۇپايعا قاراماستان كەزدەسۋدى توقتاتىپ تاستادى.

وسى جەكپە-جەكتەن كەيىن سول كەز­دەگى ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس باپكەرى نيا­زىمبەتوۆكە «كەلەسى وقۋ-جاتتىعۋ جيىن­دارىنا كەلمەي-اق قويساڭ بولادى»، دەپ بوكسشىنى ۇلتتىق قۇرامادان الاستاتتى. قىتايداعى ساتسىزدىكتەن كەيىن ادىلبەك ۇزاق ۋاقىت وزىنە كەلە الماي، بارلىق جارىستان جۇلدەسىز قايتىپ ءجۇردى. 2011 جىلى بوكستان ورالدا وتكەن اسقار ق ۇلى­باەۆتىڭ كۋبوگىندا دا ەكىنشى اينالىمدا سول كەزدەگى ەل چەمپيونى ارمان رىسبەكپەن 6:6 ەسەبىمەن تەڭ ءتۇسىپ، جەڭىلىپ قالدى. بۇل جولى دا جولىم كەلتە بولدى دەپ تۇرعانىندا قۇرامانىڭ باس باپكەرى مىرزاعالي ايتجانوۆ ونى كەلەسى وقۋ-جاتتىعۋ جيىندارىنا شاقىردى. وقۋ-جاتتىعۋ جيىندارىنىڭ ەڭ سوڭىندا باكۋدەگى الەم چەمپيوناتىنا بارۋعا ەكى ۇمىتكەر تاڭدالدى. ءبىرى – ادىلبەك، ەكىنشىسى – ازامات بەلگىباەۆ. سپاررينگ الدىندا بوكس فەدەراتسياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى يۋري تسحاي: «كىم ۇزدىك شىعادى، سول الەم بىرىنشىلىگىنە بارادى»، دەپ كەسىپ ايتتى. ەكى بوكسشى ۇزاق ۋاقىت ايقاسىپ، سوڭىندا ازامات بەلگىباەۆتىڭ مۇرنىنان قان كەتكەن سوڭ تسحاي ورنىنان اتىپ تۇرىپ: «چەمپيوناتقا نيازىمبەتوۆ بارادى»، دەپ قىسقا قايىردى دا، كەتىپ قالدى. ادىلبەكتىڭ ءوزى ءبىر سۇحباتىندا: «ەگەر 2011 جىلى مىرزاعالي ايتجانوۆ مەنى قۇرامانىڭ جاتتىعۋ جيىندارىنا شاقىرىپ، ءوزىمدى كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەرمەگەندە، سپورتشى رەتىندە مۇنشا جەتىستىككە جەتپەۋىم ابدەن مۇمكىن ەدى...»، دەگەن بولاتىن.