زاماننىڭ ءسات سايىن وزگەرۋى كەز كەلگەن قوعامنىڭ الدىنا تىڭ ءارى جاڭا دا جەدەل مىندەتتەردى العا تارتادى. ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ وتىز جىلى ارالىعىندا سان وزگەرىستەرگە تۇسكەن دۇنيەنىڭ قۇبىلمالى ساتتەرىن تىزبەلەپ ايتپاستان بۇرىن ءبىراۋىز سوزبەن «الەم وزگەرىپ جاتىر» دەۋگە بولار ەدى. ءيا... الەم وزگەرىپ جاتىر. قازىرگى جاھاندانۋدىڭ قارقىنى ادام بالاسى ويلاماعان شاپشاڭدىقپەن، ءتىپتى كوز ىلەستىرمەس جىلدامدىقپەن ورىستەي تۇسۋدە. ويتكەنى الەم، سونىڭ ىشىندە ادامزات بالاسى ءوزىن جانە ءوزىنىڭ مەملەكەتتىلىگىن ساقتاپ قالۋدىڭ جان الىس تا، جان بەرىس كۇيىن باسىنان وتكەرۋدە.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «حالىق بىرلىگى جانە جۇيەلى رەفورمالار – ەل وركەندەۋىنىڭ بەرىك نەگىزى» اتتى جولداۋىنا نازار اۋدارساق، وسى قۇجاتتىڭ «حالىق بىرلىگى» دەپ باستالۋى جانە دە «جۇيەلى رەفورمالار – ەل وركەندەۋىنىڭ نەگىزى» دەپ اتالۋى تەگىن ەمەستىگىن ۇعىنامىز. ەكەۋى دە ماڭىزدى ۇعىم. پرەزيدەنتىمىز حالىق بىرلىگىن اۋىزعا نەگە ءبىرىنشى بولىپ الىپ وتىر دەسەك، قازىرگى دۇنيەنىڭ دامۋىندا جالعىز قازاققا عانا ەمەس، دۇنيە حالىقتارىنىڭ بارلىعىنا دا بىرلىك كەرەك ەكەنى تۇسىنىكتى. پاندەميا كەزىندەگى ادامزات تاعدىرى ءبىر كەمەنىڭ ۇستىندەگى حالگە كوشكەنى انىق.
«ەلىمىز تاۋەلسىزدىك جىلناماسىنىڭ ءتورتىنشى ونجىلدىعىنا قادام باسقالى تۇر. بۇل كەزەڭنىڭ وڭاي بولمايتىنى قازىردىڭ وزىندە ايقىن بايقالۋدا. سوندىقتان كەز كەلگەن سىن-قاتەرگە دايىن بولۋعا ءتيىسپىز. تىنىمسىز ىزدەنىپ، ۇدايى العا ۇمتىلۋىمىز قاجەت»، دەدى پرەزيدەنت ءوزىنىڭ جولداۋىندا. العا ۇمتىلۋ دەگەنىمىزدى ەڭ اۋەلى ەڭبەك ەتۋ دەپ ۇعىنعانىمىز ابزال. ماڭدايىمىزدىڭ تەرىن سورعالاتا ءجۇرىپ ەڭبەك ەتپەيىنشە، وزىمىزگە كەرەك-جاراقتى ءوز قولىمىزبەن جاسامايىنشا قاعاناعىمىز قارق، ساعاناعىمىز سارق بولا قويماسى انىق. الايدا قوعامدى دەندەپ بارا جاتقان ماسىلدىق پيعىلدى قازىر ابدەن اڭداۋعا بولادى. بۇل ورايدا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ءوز جولداۋىندا «قازاقستان – الەۋمەتتىك مەملەكەت. سوندىقتان قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ازاماتتارعا جان-جاقتى كومەك كورسەتۋ – باستى مىندەتتەردىڭ ءبىرى. الايدا قوعامدا پاتەرناليستىك كوڭىل كۇي جانە الەۋمەتتىك ماسىلدىق ءۇردىسى بەلەڭ الۋدا»، دەگەن جانايقايىن ابدەن ورىندى دەپ بىلەمىز. پاتەرناليزم دەگەنىمىز بيلىك ازاماتتاردىڭ نەگىزگى تالاپتارىنىڭ ءبىرازىن ورىنداعان سايىن، ازاماتتار بيلىككە ءوز دەگەندەرى مەن ايتقاندارىن ورىنداتۋعا ۇمتىلادى.
جاسىراتىنى جوق، سوڭعى جىلدارى مەكتەپ وقۋشىلارىنان باستاپ، مەشىت قىزمەتكەرلەرى ارالاسىپ وتكىزىپ جاتقان قايىرىمدىلىق شارالارىن مەملەكەتتىڭ نەگىزگى ءبىر جۇمىسىنا اينالعان با دەپ تە قالاسىڭ. ارينە، ءبىز بۇعان قارسى دا ەمەسپىز. الايدا تەلەديداردان، نە الەۋمەتتىك جەلىلەردە جۇك كولىكتەرىنە سالتاناتتى جاعدايدا تيەلىپ جاتقان قايىرىمدىلىق قورجىندارىن كورىپ، مۇنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ ەندىگى ءومىر سالتىمىزعا اينالىپ كەتپەس پە ەكەن دەپ الاڭدايمىز.
قاي حالىقتىكى ەكەنىن ءدوپ باسىپ ايتا المايمىن. «بىرەۋگە كومەكتەسكىڭ كەلسە، بالىق بەرمە، قارماق بەرگە» سايادى سول ءسوز. ءبىرازدان بەرى بىزدە ءبىر ءۇردىس پايدا بولدى. ول – «قايىرىمدىلىق قورجىنىن» ۇلەستىرۋ. ءجون-اق! سول «قايىرىمدىلىق قورجىنى» تۇرمىسى تومەن، قول-اياعى كەم، باسقا دا مۇگەدەكتىگى بارلارعا ۇلەستىرىلىپ جاتقان دا بولار. ارينە، ساۋاپتى ءىس. دەگەنمەن قازىر مىنبەرگە نەمەسە حالىقتىڭ الدىنا شىعىپ ەسەپ بەرەتىن كەز كەلگەن دەڭگەيدەگى اكىمدەردەن باستاپ، باسشىلاردىڭ ەندىگى ايتاتىندارى دا وسى «قايىرىمدىلىق قورجىنى» قانشا ادامعا، قانشا وتباسىنا تاراتىلعاندىعى بولدى. سوندا ءبىز ءوز كۇندەرىن وزدەرى كورە الماي وتىرعان جانە دە كۇنكورىستەرى قيىن قايىرشى ەلگە اينالىپ بارامىز با؟
ەندىگى ارادا سول «قايىرىمدىلىق قورجىنى» نەعۇرلىم كوبىرەك ۇلەستىرىلىپ جاتقان وڭىردە جۇمىسسىزدىق، بەرەكەسىزدىك ورىن الىپ وتىر دەپ باعالانۋى كەرەك. ءبىز قورجىن ۇلەستىرۋدى داستۇرگە اينالدىرۋدان، ونى ايتىپ، جاريالاپ ەسەپ بەرۋدەن، بولماسا ءوز قىزمەتىمىزدىڭ باستى ءبىر رەيتينگىسى ەسەبىندە كورسەتۋدەن اۋلاق بولساق ەتتى. قايىرىمدىلىقتىڭ دا ايتپاي، ءۇنسىز جاسالعانى ابزال ەمەس پە؟ قورجىننىڭ تۇبىندە «ماسىلدىق» اتتى كەسەل جاتپاسىنا كىم كەپىل؟!
«ارينە، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوزىنىڭ جولداۋىندا، – ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ مۇمكىندىكتەرى زور، بىراق ونىڭ دا شەگى بار. ەڭ باستىسى، الەۋمەتتىك جەڭىلدىككە يە بولسام دەگەن ورىنسىز پيعىل ادامدى ءوز ەڭبەگىمەن تابىس تابۋ قابىلەتىنەن ايىرادى. مۇنداي جاعىمسىز ءومىر سالتى ۇرپاق تاربيەسىنە قازىردىڭ وزىندە كەرى اسەر ەتە باستادى. سوندىقتان بىزگە تۇبەگەيلى وزگەرىس كەرەك!»
مىنە، قازاق قوعامى شالدىققان «ماسىلدىق» دەرتىن ءبىز ەندىگى ارادا جوق دەي الماساق كەرەك. پرەزيدەنت «بىزگە تۇبەگەيلى وزگەرىس كەرەك» دەدى. بۇل – تالاس تۋدىرمايتىن ماسەلە. ەڭ اۋەلى وسى تۇبەگەيلى وزگەرىستى جاساۋ ءۇشىن ۇكىمەت حالقىمىزدى ەڭبەك ەتۋگە جەتەلەيتىندەي، ىنتالاندىراتىنداي سەنىمدى باعدارلاما، سەنىمدى جۇيە جاساۋى ءتيىس. بۇل حالقىمىزدىڭ باسىم كوپشىلىگىن ەڭبەككە جۇمىلدىرۋعا اسەر ەتەتىن بولۋى كەرەك. ءبىراز ۋاقىتتان بەرى ايتىلىپ كەلە جاتقانىمەن، اۋىل حالقى اسىراپ ۇستاپ وتىرعان مالىن، ونىڭ ونىمدەرىن، تەرى-تەرسەگىنە دەيىن، وڭتۇستىكتىڭ ديقاندارى وسىرگەن جەمىس-جيدەكتەرى مەن كوكونىستەرىن كۇنى بۇگىنگە شەيىن قايدا اپارىپ وتكىزەرلەرىن بىلمەي سالدارى سۋعا كەتىپ، كەي جاعدايدا ەڭبەكتەرى ەش بولىپ ءجۇر. كۇنكورىستەرى ءۇشىن مالدارىن تاتىمسىز باعامەن قالا بازارلارىنىڭ دەلدالدارىنا بەرە سالاتىن جاعدايلار دا از ەمەس. ەندىگى ارادا ۇكىمەت اۋىل حالقىنىڭ وندىرگەن ونىمدەرىن شارۋانىڭ باسىن قاتىرماي-اق، جەرگىلىكتى جەرلەردە ساتىپ الۋ جۇيەسىن ورنىقتىرۋعا مىندەتتى بولسا دەيمىز. اۋىل ادامى سويعان مالىنىڭ تەرى-تەرسەگىن، قويىنان قىرىققان ءجۇنىن بۇگىنگىدەي بوقتىققا اپارىپ تاستامايتىنداي، سولاردى وتكىزىپ، ودان تيىن-تەبەن الاتىنداي جاعداي جاسالسا، ۇستاعان مالىنان پايدا بار ەكەندىگىن سەزىنسە، ءسوز جوق، ەڭبەك ەتەر ەدى. ازىرشە دە، بولاشاقتا دا قازاقتىڭ اسىراۋشىسى مال ەكەنىن ەسكەرەيىك!
بىزگە، ەڭ باستىسى، اۋەلى قازاق بالاسىن ءبىر مۇددە، ءبىر ماقساتقا جۇمىلدىراتىن باعىت-باعدار كەرەك. ويتكەنى قازىرگى جاعدايدا قوعامداعى ءتۇرلى پىكىرسايىس نەگىزىنەن مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلىنىڭ توڭىرەگىندە بولىپ ءجۇر. تاۋەلسىز ەل بولعان وتىز جىل بويى ايتا-ايتا جاۋىر بولعان تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى – وسى قازاق ءتىلى. بۇل ورايدا پرەزيدەنتىمىز «اتا زاڭ بويىنشا قازاقستاندا ءبىر عانا مەملەكەتتىك ءتىل بار. ول – قازاق ءتىلى!» دەپ ماسەلەنىڭ باسىن اشىپ بەردى. جانە دە بۇل – كونستيتۋتسيامىز قابىلدانعان كۇننەن باستاپ بەلگىلى جايت! ەندەشە، مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسى قازاقستان قوعامىندا نەگە شەشىلمەي كەلەدى؟ بىزدىڭشە، قازاق ءتىلى ەڭ اۋەلى قازاق بالاسىنىڭ وزىنە كەرەك بولماي وتىر. ەگەر دە ەلىمىزدەگى قازاق حالقىنىڭ 80-90 پايىزى ءوز انا تىلىندە سويلەپ، سول انا ءتىلىن ءوز قىزمەتىندە قولدانا بىلسە، قازاق ءتىلىنىڭ باعى جانا تۇسپەس پە ەدى؟!
قازىر كەي جاعدايدا مەملەكەتتىك ءتىل جايلى ارنايى زاڭ قابىلداپ، ورىس ءتىلىن ۇلتارالىق ءتىل رەتىندە كونستيتۋتسيادان الىپ تاستاۋ قاجەت دەگەن پىكىرلەر ايتىلىپ ءجۇر. ارينە، قۋانا قولدايمىن. الايدا ءوزىم ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قازاقستاننىڭ سولتۇستىك ايماعىنىڭ جاعدايىن كورىپ، ءبىلىپ وتىرعاننان كەيىن ءتىلىمدى تىستەي بەرەمىن. وسى ورايدا «ورىس ءتىلى رەسمي ءتىل مارتەبەسىنە يە. ءبىزدىڭ زاڭناماعا سايكەس ونىڭ قولدانىلۋىن شەكتەۋگە بولمايدى. بولاشاعىن وتانىمىزبەن بايلانىستىراتىن ءاربىر ازامات قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە دەن قويۋعا ءتيىس. بۇل وتانشىلدىقتىڭ باستى بەلگىسى دەۋگە بولادى. جاستارىمىز وزگە تىلدەردى، سونىڭ ىشىندە ورىس ءتىلىن جەتىك مەڭگەرسە، بۇدان ەش ۇتىلمايدى. قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى شەكارا – الەمدەگى ەڭ ۇزىن شەكارا. ورىس ءتىلى – بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنداعى رەسمي التى ءتىلدىڭ ءبىرى. سوندىقتان بۇل ماسەلەگە پاراساتتىلىقپەن قاراۋىمىز قاجەت»، دەدى پرەزيدەنت جولداۋىندا. بۇدان اسىرىپ، تۇسىنىكتى ەتىپ قالاي ايتۋعا بولادى؟
قورىتا ايتقاندا، «قازاق ءتىلىن دامىتۋ مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى»، دەگەن پرەزيدەنتىمىزدىڭ جولداۋداعى ءبىراۋىز ءسوزى ءۇمىت ساۋلەسىندەي بولىپ سەزىلەدى. ءوز ءتىلىمىزدىڭ باعىن ءوزىمىز جاندىرا الماي وتىرعان ءدال وسى كەزەڭدە پرەزيدەنتىمىزدىڭ وسى سوزىنە توقتايمىز. ەندى بارشامىز ءبىر عانا تىلدە – مەملەكەتتىك تىلدە سويلەيىك، جازايىق، ءتىل بىلمەسەك ۇيرەنەيىك، ءتىل بىلمەيتىندەرگە كىنا قويمايىق، ءتىلدى مەڭگەرۋگە قولۇشىن بەرەيىك. ەڭ اۋەلى قازاقتىڭ ءتىلى ءۇشىن ءار قازاقتىڭ بالاسى ءوزىن جاۋاپتى سەزىنۋگە مىندەتتى.
جابال ەرعاليەۆ،
قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، سەناتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى
كوكشەتاۋ
ورال قالاسىندا اۋە رەيستەرى قايتا ىسكە قوسىلادى
قوعام • كەشە
«قايرات» قازاقستان كۋبوگىنىڭ شيرەك فينالىنا جولداما الدى
فۋتبول • كەشە
الداعى كۇندەرى ەلىمىزدىڭ باسىم بولىگىندە اپتاپ ىستىق بولادى
اۋا رايى • كەشە
اتىراۋ وبلىسىندا جول اپاتىنان ءبىر ادام كوز جۇمدى
وقيعا • كەشە
وتەپبەرگەن اليەۆ يسلام ويىندارىندا قولا جۇلدە جەڭىپ الدى
اۋىر اتلەتيكا • كەشە
اقتوبە وبلىسىندا Pfizer ۆاكتسيناسى تاۋسىلدى
ايماقتار • كەشە
تۇركىستاندا تاكسي جۇرگىزۋشىسىنەن 10 كەلى ەسىرتكى تاركىلەندى
ايماقتار • كەشە
ورالدا تۇرعىن ءۇي اۋلاسىنان ەسىرتكى زەرتحاناسى تابىلدى
ايماقتار • كەشە
اباي وبلىسى قارجى باسقارماسىنىڭ باسشىسى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • كەشە
ۇكىمەت باسشىسى ەلورداداعى قۇرىلىس نىساندارىن تەكسەردى
ۇكىمەت • كەشە
يەمەندە سۋ تاسقىنىنان 77 ادام قازا تاپتى
الەم • كەشە
تارازدا قوناەۆ ەسكەرتكىشى بوي كوتەردى
ايماقتار • كەشە
قىزىلوردادا سەكسەۋىلدى زاڭسىز كەسكەن تۇرعىن ۇستالدى
قوعام • كەشە
ءزۇلفيا چينشانلو يسلام ويىندارىندا التىن مەدال ەنشىلەدى
اۋىر اتلەتيكا • كەشە
قازاقستاندا قانشا ادام ۆاكتسينا الدى
كوروناۆيرۋس • كەشە
قىتاي اۋماعىندا جەر سىلكىنىسى تىركەلدى
الەم • كەشە
2133 قازاقستاندىق كوروناۆيرۋستان جازىلىپ شىقتى
كوروناۆيرۋس • كەشە
ەلىمىزدە 1452 ادامنان كوروناۆيرۋس انىقتالدى
كوروناۆيرۋس • كەشە
وتەپبەرگەن اليەۆ يسلام ويىندارىنىڭ قولا جۇلدەسىن جەڭىپ الدى
اۋىر اتلەتيكا • 12 تامىز، 2022
ەلورداداعى اينالما جولدان اتىس قارۋلارى تابىلدى
وقيعا • 12 تامىز، 2022
جانسەل دەنيز يسلام ويىندارىنىڭ قولا جۇلدەگەرى اتاندى
سپورت • 12 تامىز، 2022
الماتى وبلىسىندا 1 جاسار بالانى اۆتوبۋس باسىپ كەتتى
وقيعا • 12 تامىز، 2022
ەلوردادا كولىك قوزعالىسى ءىشىنارا شەكتەلەدى
ەلوردا • 12 تامىز، 2022
يدم باسشىسى قۇرىلىسشىلاردى كاسىبي مەرەكەسىمەن قۇتتىقتادى
قازاقستان • 12 تامىز، 2022
«جەر اماناتى» كوميسسياسىنىڭ «جەدەل جەلىسىنە» مىڭعا جۋىق ءوتىنىش ءتۇستى
قازاقستان • 12 تامىز، 2022
دارحان قىدىرالى ماجارستان پارلامەنتىنىڭ ارنايى سەسسياسىنا قاتىستى
الەم • 12 تامىز، 2022
كريستينا وۆچيننيكوۆا تۇركياداعى يسلام ويىندارىندا قولا يەلەندى
جەڭىل اتلەتيكا • 12 تامىز، 2022
اتىراۋ وبلىسىنىڭ قىزىلقوعا اۋدانىنا جاڭا اكىم كەلدى
تاعايىنداۋ • 12 تامىز، 2022
مەملەكەت باسشىسى ۇقك توراعاسىن قابىلادى
پرەزيدەنت • 12 تامىز، 2022
ەلوردادا ش.قۇدايبەردى ۇلى كوشەسىندەگى ۋچاسكە جابىلادى
ەلوردا • 12 تامىز، 2022
قازاقستاندا تۇڭعىش رەت كيبەر قۇقىق مەكتەبى اشىلادى
قوعام • 12 تامىز، 2022
ەلوردادا «ازيا جاڭعىرىعى» فەستيۆالى باستالدى
قوعام • 12 تامىز، 2022
ۇقساس جاڭالىقتار