ەڭبەك نارىعىنداعى ەلەۋلى وزگەرىس

جۇمىس كۇشىنىڭ سانى وتكەن جىلدىڭ ۇقساس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 9 256،4 مىڭ ادامدى قۇراپ، 98،7 مىڭ ادامعا (+1،1%) ۇلعايدى.

وسىنداي جاعدايدى جۇمىسپەن قامتىلعان حالىقتىڭ سەرپىنىنەن دە بايقاۋعا بولادى، ولاردىڭ سانى ءبىر جىلدا 101،3 مىڭ ادامعا (+1،2%) 8 805 مىڭ ادامعا دەيىن ءوستى. سونىمەن قاتار جۇمىسپەن قامتىلعانداردىڭ قۇرىلىمىندا جالدامالى ەڭبەككە قاراعان­دا ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتۋدىڭ ايتارلىقتاي ءوسۋى بايقالادى. بيىل ءىى توقساندا ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىعانداردىڭ سانى 2020 جىل­دىڭ ۇقساس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 2،9%-عا نەمەسە 60،2 مىڭ ادامعا ارتتى، ال جالدامالى جۇمىسكەرلەردىڭ سانى 0،6%-عا نەمەسە 41،1 مىڭ ادامعا ۇلعايدى.

بۇل رەتتە ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتۋ قۇرى­لىمىن تالداۋ اعىمداعى جىلدىڭ ءىى توقس­ا­نىندا ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋدىڭ ەسەبىنەن ونىڭ ۇلعايعانىن جانە ناتيجەسىز جۇمىسپەن قامتۋدىڭ ايتارلىقتاي قىسقار­عانىن كورسەتەدى. ءوز كەزەگىندە ابسوليۋتتىك ماندە ءبىر جىل ىشىندە ءوزىن-ءوزى ناتيجەسىز جۇمىسپەن قامتىعانداردىڭ سانى ۇشتەن بىرىنە نەمەسە 92،9 مىڭ ادامعا تومەندەپ، 156 مىڭ ادامدى قۇرادى. ال ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىعانداردىڭ جالپى سانىنداعى ناتيجەسىز جۇمىسپەن قامتۋ ۇلەسى ءبىر جىلدا 4،8 پ.ت. (12،2%-دان 7،4%-عا دەيىن) قىسقاردى.

ء«وزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتۋدىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان ترەندىمەن قاتار جالدامالى قىز­مەتكەرلەردىڭ قۇرىلىمدىق قۇرامى دا وزگەرۋدە، وندا جالدامالى ەڭبەك سيپات­تاما­لارىنىڭ كورپوراتيۆتىك جۇمىسپەن قام­تۋدان اۋىتقۋ جاعىنا قاراي وزگەرۋ ءۇردىسى بايقالادى. بۇل اسىرەسە جىلدىق ديناميكادا بايقالادى. مىسالى، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا ۇيىمدارداعى جالدامالى جۇمىسپەن قامتۋ (بارلىق جالدامالى ەڭبەكتىڭ 87%-ى) 0،4%-عا (-23،4 مىڭ ادام) قىسقاردى، بۇل رەتتە ازاماتتىق-قۇقىقتىق سيپاتتاعى شارت نەگىزىندە جالداۋ ايتارلىقتاي ۇلعايدى (+60،1%). قازىر كەلىسىمشارت بويىنشا 56،9 مىڭ ادام جۇمىسپەن قامتىلعان»، دەيدى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قور­عاۋ مينيسترلىگىنىڭ ەڭبەك رەسۋرستارىن دا­مىتۋ ورتالىعىنىڭ ستراتەگيا جانە جوبا­لىق باسقارۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى الەكساندرا مولچانوۆسكايا.

وتكەن توقسانمەن سالىستىرعاندا قا­شىق­تان جۇمىس ىستەيتىندەردىڭ سانى 75،2 مىڭ ادامعا دەيىن 2%-عا ارتتى. الدىڭعى كەزەڭ سياقتى، قاشىقتان جۇمىس ىستەيتىن جۇمىسكەرلەردىڭ كوپشىلىگى ايەلدەر (65%) جانە قالا تۇرعىندارى (64%)، الايدا ۇلەستىك ءبولىنىس وزگەرۋ تەندەنتسياسىن كورسەتەدى، وندا ەر ادامدار 5%-عا، ال اۋىل تۇرعىندارى 6%-عا كوپ بولدى.

ايتا كەتۋ كەرەك، بۇگىندە بۇل پروتسەستەر ءوز ارتىقشىلىقتارى بار فليلانس سياقتى يكەمدى جۇمىس تۇرلەرىنە قاتىستى ءوسىپ كەلە جاتقان ترەند اياسىندا ءجۇرىپ جاتىر.

«ماماندار ەندى ءبىر جۇمىس ورنى مەن جۇمىس بەرۋشىگە فيزيكالىق جانە گەوگرا­فيالىق تۇرعىدان «بايلانعانىن» قالامايدى. كومپانيالار بەلگىلى ءبىر تاپسىرمانى ورىنداۋ ءۇشىن قاجەتتى داعدىلار مەن بىلىكتىلىككە يە «وزگەرەتىن» پەرسونالدىڭ بولۋىنان پايدا كورەدى. سونىمەن قاتار جۇمىس بەرۋشىلەر ءۇشىن باستى ارتىقشىلىق – بۇل جۇمىس ورىن­دارىن ۇيىمداستىرۋ قاجەتتىلىگىنىڭ جوق­تىعىنان، ەڭبەك شارتىندا قاراستىرىلعان دەمالىس، اۋرۋحانا جانە باسقا دا الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەردى تولەۋدەن بولاتىن شىعىنداردى ازايتۋ»، دەپ اتاپ ءوتتى ا.مولچانوۆسكايا.

سونىمەن قاتار ەكونوميكالىق قىزمەت تۇرلەرى بولىنىسىندە قالپىنا كەلۋ، ياعني توقسان ىشىندە جۇمىسپەن قامتۋدىڭ ەڭ كوپ ۇلعايۋى سۋمەن جابدىقتاۋدى قامتاماسىز ەتۋ سالاسىندا (+3،3% نەمەسە 2،8 مىڭ ادام)، اۋىل شارۋاشىلىعىندا (+2،1% نەمەسە 23،9 مىڭ ادام)، وڭدەۋ ونەركاسىبىندە جانە قارجى مەن ساقتاندىرۋ سالاسىندا (تيىسىنشە 1،8%-دان نەمەسە 10،3 مىڭ ادام جانە 3،2 مىڭ ادام) قالىپتاستى.

«سونداي-اق ونەر مەن ويىن-ساۋىق سالاسى ءبىر جىل ىشىندە العاش رەت قارقىن الىپ كەلە جاتقانىن، بىراق ءالى كۇنگە دەيىن بۇ­رىنعى كورسەتكىشتەرگە ورالماعانىن اتاپ وتكەن ءجون. جۇمىسپەن قامتۋ ءوسىمى وتكەن توقسانمەن سالىستىرعاندا 1،8% نەمەسە 2،4 مىڭ ادامدى قۇرادى، بىراق وتكەن جىلدىڭ ۇقساس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 1،1%-عا نەمەسە 1،6 مىڭ ادامعا كەم»، دەپ تۇيىندەدى ا.مولچانوۆسكايا.

جۇمىسپەن قامتىلعانداردىڭ بىلىكتىلىك قۇرىلىمى ەكونوميكالىق جاعدايعا جانە ەڭبەك نارىعىنىڭ شىنايىلىعىنا جاۋاپ رەتىندە وزگەرۋىن جالعاستىرۋدا. ماسەلەن، اكىمشىلەندىرۋ سالاسىنداعى باسشىلار، قىزمەتشىلەر جانە قىزمەت كورسەتۋ مەن ساتۋ سالاسىنداعى قىزمەتكەرلەر سانى ءبىر جىلدىق كەزەڭدە دە، توقسان ىشىندە دە قىسقاردى. سونىمەن قاتار اكىمشىلىك ەتۋ سالاسىنداعى قىزمەتشىلەر اراسىندا الدىڭعى توقسانمەن سالىستىرعاندا ەڭ كوپ تومەندەۋ 17،1%-عا (-69،1 مىڭ ادام) جانە وتكەن جىلدىڭ ۇقساس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 9،1%-عا (-33،9 مىڭ ادام) ازايۋ بايقالدى.

سونىمەن قاتار جىل باسىنان بەرى تەحنيك ماماندار (+54،4 مىڭ ادام)، بىلىكتىلىگى جوق پەرسونال (+71،3 مىڭ ادام) جانە ونەركاسىپ، قۇرىلىس پەن كولىك جۇمىسشىلارى (+29،4 مىڭ ادام) اراسىندا جۇمىسپەن قامتىلعاندار سانى ارتتى.

جۇمىسسىزدارعا كەلەتىن بولساق، توقسان ىشىندە ولاردىڭ سانى تەك 88 ادامعا ارتتى، ال ءبىر جىل ىشىندە 2،6 مىڭ ادامعا ازايدى. بۇل رەتتە جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 0،1 پ.ت. 4،9%-عا دەيىن تومەندەدى (2020 جىلعى ءىى توقساندا – 5%). وسىنداي جاعداي جاستار جۇمىسسىزدىعى كورسەتكىشى بويىنشا دا بايقالادى، ول وتكەن جىلدىڭ ۇقساس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 0،3 پ.ت. ازايىپ، 3،7%-دى قۇرادى. ەگەر قالا مەن اۋىل تۇرعىندارى ءۇشىن جۇمىسسىزدىقتىڭ جالپى دەڭگەيىنىڭ اراسىندا ايتارلىقتاي ايىرماشىلىقتار بولماسا، ال جاستار ءۇشىن مۇنداي الشاقتىق 1 پ.ت.-دان اسادى، ال قالادا جاستار جۇمىسسىزدىعىنىڭ دەڭگەيى اۋىلدىق جەرلەرگە قاراعاندا جوعارى.

ءوز كەزەگىندە، رەسمي ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە سايكەس ەلدە جۇمىسسىزداردىڭ جۇ­مىس­پەن قامتىلماۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى جۇمىس تابۋ مۇمكىندىگىنىڭ بولماۋى (جۇمىس­سىزداردىڭ جالپى سانىنىڭ 25%-ى)، جۇمىس ورنىنان ءوز ەركىمەن جۇمىستان شىعۋ (23%)، وتباسى جاعدايلارى بويىنشا (11%)، كاسىپ­ورىننىڭ تاراتىلۋى/شتات سانىنىڭ قىسقارۋى (10%) جانە ت.ب.

سونىمەن قاتار جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى ەلدىڭ وڭتۇستىگىندە – الماتى جانە شىمكەنت قالالارىندا، سونداي-اق تۇركىستان وبلىسىندا ەڭ جوعارى بولىپ قالۋدا (5،1%-دان). ال جۇمىسسىزدىقتىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيى قاراعاندى وبلىسىندا (4،5%) جانە نۇر-سۇلتان قالاسىندا (4،6%) تىركەلگەن.

جۇمىسپەن قامتۋ ورگاندارىندا ەسەپتە تۇرعان جۇمىسسىزدار سانى 2021 جىلعى شىلدە ايىنىڭ سوڭىندا 223،5 مىڭ ادامدى قۇرادى، ال جالپى رەسپۋبليكا بويىنشا تىركەلگەن جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 2،4%-عا تەڭ. تىركەلگەن جۇمىسسىزدىقتىڭ ەڭ جوعارى دەڭگەيى تۇركىستان (5%)، اتىراۋ (4%) جانە باتىس قازاقستان (4،6%) وبلىستارىندا. بۇل رەتتە اعىمداعى جىلدىڭ 7 ايىندا «ەڭبەك» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى جانە جۇمىسپەن قامتۋ جول كارتاسى شەڭبەرىندە جۇمىسپەن قامتۋعا جاردەمدەسۋ شارالارىمەن قامتىلعان ازاماتتاردىڭ سانى 400 مىڭنان استام ادامدى قۇرادى.