ەلوردا ءتۋريزمىنىڭ ەندىكتەرى

شەتەلدىكتەر ءتۋريزمدى دامىتۋ ارقىلى مەملەكەت قازىناسىن قامپايتۋعا ال­دە­قاشان كوشكەن. قازاق­ستاننىڭ تۋريستىك سالاسى دا اقىرىنداپ ەل بيۋدجەتىنىڭ قامباسىن تولتىرۋعا ۇلەس قوسىپ كەلە جاتىر. اسى­رەسە، از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىن­دە دۇنيەجۇزىنىڭ نازارىن وزىنە اۋدارا العان ەلوردامىز – نۇر-سۇلتان قالاسى. ءتۋريزمنىڭ بارلىق سالاسىن قامتىعان قازاقستاننىڭ استاناسى وسىلايشا ەل ءتۋريزمىنىڭ ورتالىعىنا اينالىپ كەلەدى.

2017 جىلدىڭ كۇزىندە استانا ءتۋريزمىن دامىتۋدىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى جول كارتاسىنىڭ جوباسى بەكىتىلگەنى ەسىمىزدە. ءبىر جىلدان اسا ۋاقىت تالقىلانعان قۇجات سول جىلدىڭ 8 قاراشاسىنان باستاپ كۇشىنە ەنىپ، جوبا ءۇش جىلدا ءوز ميسسياسىن تابىستى اياقتادى دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار. ءبىر ايتا كەتەرلىگى، اتالعان جول كارتاسى قو­سىمشا قارجىلاندىرۋدى تالاپ ەتپەيتىن. ءتيىستى شارالاردىڭ بار­لىعى اكىمدىك پەن سالالىق مينيس­ترلىكتىڭ بيۋدجەتىنەن جۇزەگە اسىرىلدى.

اتالعان جول كارتاسىنا ساي­كەس، وسى ۋاقىت ارالىعىندا اس­تانادا ىسكەر­لىك، قالالىق دەمالىس تۇرلەرى جانە مەدي­تسينالىق تۋريزم باعىتتارىن دامىتۋعا با­سىمدىق بەرىلدى. ناتيجەسىندە، باس قالا­مىزعا تۋريستەردى بارىنشا كوپتەپ تارتۋ ماقساتىندا عارىش مۋزەيى، بوتانيكالىق باق، جابىق گۇلزارلار، اكۆاپاركتەر جانە باسقا بۇقارالىق مادەني دەمالىس ورىندارى اشىلدى.

ىسكەرلىك تۋريزمدەگى

ءىرى جەتىستىك

قاي جاعىنان الىپ قاراساڭىز دا، استانانىڭ ىسكەرلىك ءتۋريزمدى دامىتۋعا قاجەتتى الەۋەتى بار. وعان ادامزات اقىل-ويىنىڭ تاماشا تابىستارىنىڭ ءبىرى سانالاتىن بۇكىلالەمدىك جەتىستىكتەر كورمەسىنىڭ حالىقارالىق كورمەلەر بيۋروسى باس حاتشىسىنىڭ بەرگەن باعاسى بويىنشا «سوڭعى جيىرما بەس جىل ىشىندەگى ەڭ تاماشا كورمە» رەتىندە ۇلكەن تابىس­پەن وتكىزىلگەن ەكسپو-2017 حا­لىقارالىق كور­مەسىنىڭ ءوزى-اق بۇكىل استانانىڭ ىسكەرلىك تۋريزم­دەگى جۇگىن ارقالاپ تۇر. ەكسپو-2017-ءنىڭ ەلوردا ءتۋ­ريزمىن دامىتۋعا با­رىنشا ىقپال ەتەتىن مول مۇرا قالدىرعانى دا داۋسىز. ەكسپو-2017 كورمەسىنىڭ بىرە­گەي نى­سانى – «نۇر الەم» مۋزەي-پا­ۆيلو­نى. ساراپشىلار پاريجدەگى ەي­فەل مۇناراسى، لوندونداعى حرۋستال سارايى سياق­تى «نۇر الەم» عيماراتى ەكسپو مۇ­را­لارىنىڭ الەمدىك ۇلگىلەرىنىڭ قا­تا­رى­نان ورىن الادى دەگەن پىكىردى العا تارتۋدا.

سونداي-اق ەۋروپادا 80 جىلدارى پايدا بولعان وقيعالىق تۋريزم دە ەلوردادا كەڭ قانات جايىپ كەلەدى. وقيعالىق تۋريزم – ساياحات بارىسىندا ءبىر ءىس-شاراعا باعىت­تال­عان تۋريزم ءتۇرى. ول وقيعا ما­دە­نيەتكە، سپورتقا، بيزنەسكە قا­تىس­تى بولۋى مۇمكىن. مىسالى، وقي­عالىق تۋريزمدە كوپ مانگە يە وليمپيادالار، چەمپيوناتتار، روك-فەستيۆالدەر، كينوفەستيۆالدەر، كارناۆالدار، ەكونوميكالىق فورۋمدار جاتادى. ءتىپتى جىل سايىن اتالىپ وتەتىن ەلوردا كۇنىنىڭ ءوزى وقيعالىق تۋريزم سانالادى. وسى مەرەكە ءۇشىن قازاقستاننىڭ جانە شەت­ەلدىڭ بۇرىش-بۇرىشىنان مىڭ­داعان تۋريستەر اعىلادى. اري­نە، جىل سايىن دۇركىرەپ وتە­تىن استانا كۇنى كەيىنگى ەكى جىل­دا الەمگە قاۋىپ توندىرگەن پاندە­ميا­نىڭ سالدارىنان ونلاين وتكىزىلۋدە.

2018 جىلى استانا تمد-داعى ەڭ ۇزدىك ىسكەرلىك جانە وقيعالى تۋريزم قالاسى دەپ تانىلدى. جىل سايىن ۇيىمداستىرىلاتىن Business Traveller Russia & CIS Awards بايقاۋىندا «جىلدىڭ ۇزدىك بيزنەس-دەستيناتسياسى» جانە «رەسەي مەن تمد-داعى ىسكەرلىك جانە وقيعالى ءتۋريزمنىڭ ۇزدىك قالاسى» دەگەن جۇلدەنى جەڭىپ العان بولاتىن. ايتا كەتەيىك، Business Traveller Awards جۇلدەسى جىل سا­يى­ن ىسكەرلىك تۋريزم سالاسىنداعى كورنەكتى جەتىستىكتەر مەن يننوۆاتسيالار ءۇشىن تارتۋ ەتىلەدى.

Business Traveller Awards ءوزىنىڭ وبەكتيۆتىلىگى ارقاسىندا بەدەلدى ماراپات بولىپ ەسەپتەلەدى. سەبەبى جەڭىمپازداردى قازىلار نەمەسە ساراپشىلار كوميتەتى ەمەس، وقىرماندار داۋىس بەرۋ ارقى­لى انىقتايدى. جۋرنالدىڭ جازىلۋشىلارى مەن وقىرماندارى – ەڭ ءىرى MICE-اگەنتتىكتەر، قاۋىم­داستىقتار، كورپوراتسيالار مەن ىسكەرلىك جانە تۋريستىك تۋريزم نارىعىنىڭ باسقا دا قا­تىسۋ­شى­لارى، سونداي-اق ىسكەر ادامدار، جەتەكشى حا­لىق­ارا­لىق جانە رەسەيلىك بيزنەس مەك­تەپ­تەرىنىڭ بىتى­رۋشىلەرى، ءىرى رەسەي­لىك جانە حا­لىقارالىق كومپا­نيا­لاردىڭ باس­شىلارى، بانكتەر، مەملەكەتتىك كورپوراتسيالار جانە جەكە ساياحاتشىلار.

مەديتسينالىق

تۋريزمگە باسا

ءمان بەرىلۋدە

ەلوردا زاماناۋي مەديتسينالىق ور­تالىقتارعا عانا باي ەمەس، مۇن­دا كارديو، ونكو جانە نەيرو­حي­رۋرگيالىق كو­مەك كورسەتۋ ءىسى قار­­قىندى دامىپ كەلە­دى. 2016 جىلعى دەرەك بويىنشا قازاق­ستان مە­ديتسينالىق تۋريزم بويىن­شا تمد ەلدەرى اراسىندا رەسەي مەن ۋكراي­نانى العا جىبەرىپ، ۇزدىك ۇشتىكتەن كورىندى. ساراپشىلاردىڭ باعالاۋىنشا، مەديتسينالىق ءتۋ­ريزم­نىڭ الەمدىك نا­رىعى 2022 جىلعا قاراي 143،8 ملرد دول­لار­عا جەتەدى. 2015 جىلدىڭ وزىن­دە بۇل كورسەتكىش 43 ملرد دوللار­دى قۇراعان. وسى نارىقتان ءار ەل ءوز ۇلەسىن الۋدا. ماسەلەن، مەدي­تسي­نالىق ءتۋريزمنىڭ ءداستۇرلى كوش­باسشىلارى گەرمانيا جىلىنا 70 مىڭعا، يزرايل 30 مىڭعا جۋىق ەمدەلۋشىنى قابىلداسا، بۇل نا­رىققا كەيىن قوسىلعان ءۇندىستان مە­ديتسينالىق تۋريزمنەن 1 جىلدا 3 ملرد، تايلاند 2 ملرد دوللار تابىس تاپقان ەكەن.

دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ حالىق­ارالىق عىلىمي-زەرتتەۋ ورتا­لىعى (International Healthcare Research Center، IHRC)، Medical Tourism Index (MTI) حالىق­ارا­­لىق قوعامدىق ۇيىمى جانە حالىق­ارالىق مەديتسينالىق تۋريزم (متا) قاۋىم­داس­تىعىنىڭ وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، ال­داعى 10 جىلدا الەم حالقىنىڭ 3-4%-دان استامى مەديتسينالىق قىزمەت الۋ ءۇشىن ساياحاتقا شىقپاق. دەمەك، قازاقستاننىڭ دا بۇل باعىتتا باق سىناپ كورەر مۇمكىندىگى بار. سونىمەن قاتار 2018 جىلى ەلىمىز­دىڭ باس قالاسى مەديتسينالىق تۋريزم بويىنشا WMTA اياسىندا ۇيىمداستىرىلاتىن حالىقارالىق كونفەرەنتسيانى قابىلداپ، قاجەتتى تاجىريبە جينادى.

نۇر-سۇلتانداعى رەسپۋبلي­كالىق دياگنوستيكالىق ورتالىق، انا مەن بالا ۇلت­تىق عىلىمي ورتالىعى، بالالاردى وڭال­تۋدىڭ ۇلتتىق ورتالىعى، ونكولوگيا جانە ترانسپلانتولوگيا ۇلتتىق عى­لىمي ورتالىعىنىڭ باسىن قوسا­تىن University Medical Center كورپوراتيۆتىك قورى­نىڭ مە­ديتسينالىق كومەكتى ۇيىمداستىرۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى بەك­باي ءحايرۋليننىڭ ايتۋىنشا، انا مەن بالا ۇلت­تىق عىلىمي ورتالىعىندا مەديتسي­نالىق تۋريستەر ءۇشىن بوسانۋ جانە كەسار وتالارى بارىنشا كوپ سۇرانىسقا يە بولىپ وتىر.

«قازاقستانعا وزگە دە ماقسات­تارمەن كەلەتىن شەتەل ازاماتتارى ءبىزدىڭ دارىگەر­لەردىڭ كومەگىنە ءجيى جۇگىنىپ جاتادى. ونىڭ ىشىندە جۇكتى ايەلدەرگە ءتۇرلى اسقىنۋلار، ۋاقىتىنان بۇرىن تولعاعى كەلۋ سياقتى سەبەپتەرمەن مەديتسينالىق قىزمەت تۇرلەرى كورسەتىلەدى. 2017 جىلى انا مەن بالا ۇلتتىق عى­لىمي ورتالىعىندا الەمنىڭ 27 مەم­لەكەتىنىڭ 111 ازاماتىنا ءتۇرلى مەدي­تسينا­لىق قىزمەت كورسەتىلدى. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى، اتاپ ايتقاندا 59%-ى – رەسەي، تۇركيا جانە وزبەكستان سياقتى ەلدەر­دىڭ ازاماتتارى.

رەسپۋبليكالىق دياگنوستيكا­لىق ورتا­لىقتا راديوفارمپرەپاراتتار شىعارا­تىن ءوزىنىڭ جەلىسى بار قازاقستانداعى جالعىز پەت ورتالىق جۇمىس ىستەيدى. بۇل قا­زاقستانداعى يادرولىق مەديتسينانى جاڭعىرتۋ بارىسىندا اسا ماڭىزدى شارا بولعانىن ايتا كەتۋ كەرەك. ورتالىقتا 50-دەن استام ءتۇرلى ما­ماندىق يەلەرى قىز­مەت كورسەتەدى. قازاقستانداعى ەڭ ءىرى مەديتسينالىق زەرتحانا دا وسىندا. وندا 700-گە تارتا ءتۇرلى زەرتتەۋلەر جاسالادى. رەسپۋبليكالىق دياگنوستيكالىق ورتالىق امبۋلاتوريالىق ۇيىم بولعاندىقتان، مۇندا نەگىزىنەن ەلىمىزگە ساپارلاپ كەلگەن نەمەسە وسىندا جۇمىس ىستەپ جاتقان شەت­ەلدىكتەر دە قىزمەت الادى.

بالالاردى وڭالتۋ ۇلتتىق ورتا­لىعىندا كەشەندى تۇردە مەدي­تسينالىق، الەۋمەتتىك جانە پەدا­گو­گيكالىق وڭالتۋ قىزمەتتەرى ۇسىنىلادى. بۇل ەمدەۋ ورتالىعىنا نەگى­زىنەن رەسەي، وزبەكستان، ۋكراينا، قىتاي، تاجىكستان جانە تۇر­كيادان مەديتسينالىق تۋريستەر كەلەدى. 2017 جىلى 50-دەن استام شەتەلدىك وسى ورتالىقتا ەمدەلىپ، وڭالتۋ شارالارىنان ءوتتى».

باس قالانىڭ

دەمالىس ورىندارى

قازىرگى كەزدە ەلوردادا جالپى اۋدانى 396،4 گا 9 پارك، اۋدانى 30 گا 4 جەلەكجول، سونداي-اق 131،9 گا 90 گۇلباق بار. مۇنداعى 9 پارك­تىڭ ارقايسىسىنىڭ وزىندىك ەرەك­شەلىكتەرى بار. ماسەلەن، ەلور­دادا ەڭ كەيىنگى اشىلعان بوتا­نيكالىق باق «عىلىمي جاڭالىقتار اشىلاتىن ءارى قالالىقتار دەمالاتىن ورىن» قىزمەتىن اتقارۋدا. مۇندا عىلىمي-زەرتتەۋ، اعارتۋ جۇمىستارىمەن اي­نالىسۋعا مۇم­كىندىك تۋادى. اسىرەسە، وقۋشىلار مەن بولاشاق عالىمدار وسىمدىكتەر الەمىمەن كىتاپ نە ەكران بەتىنەن ەمەس، تىكەلەي تانىسا الادى. سون­داي-اق بۇل تۋريستەردى دە تارتاتىن كورنەكى ورىندار قاتارىنا قوسىلماق. كەلۋشىلەر ەلىمىزدە، ءتىپتى قۇرلىعىمىزدا كەزدەسپەيتىن كەيبىر ەكزوتيكالىق گۇل تۇرلەرىن قىزىقتاپ، كىشىگىرىم كول جانىن­دا تىنىعىپ، كور­كەم ءمۇسىن-سكۋلپ­تۋرالاردى تاما­شالاپ، سۋرەتكە ءتۇسىپ، يرەلەڭ­دەگەن جولدار­مەن سا­عاتتار بويى سەرۋەندەۋ مۇم­كىن­دىگىنە يە بولادى.

ال 2016 جىلى پايدالانۋعا بەرىلگەن استانا-ترياتلون پار­كىندە قالا تۇرعىن­دارى مەن قوناقتارى سالاماتتى ءومىر سالتىن ۇستانىپ، دەنە تاربيەسىمەن بەل­سەندى اينالىسا الادى. 2018 جىلعا دەيىن «اراي» پاركى اتانعان ساياباق استانانىڭ 20 جىل­دىعىنا وراي الماتى وبلىسى ونى قايتا جوندەۋدەن وتكىزىپ، جاڭا فورماتتا ءتۇزىپ، «جەتىسۋ» دەگەن اتاۋ­مەن ەل يگى­لىگىنە قايتا تاپسىردى. «كەرۋەن»، «اپورت»، «قورجىننان توگىلگەن المالار»، «شارىن شات­قالى»، WI-FI اعاشى – وسىنىڭ ءبارىن اراي مەن سارايشىق كوشە­لەرىنىڭ قيىلىسىندا ورنالاسقان وسى «جەتىسۋ» ساياباعىندا كورۋگە بولادى. ونىڭ كىرەبەرىسىندە جەتىسۋدى بەي­نەلەيتىن جەتى اركا، سۋبۇرقاقتارى بار باستى اللەيا ورنالاسقان. سونداي-اق تاۋ سىلەمدەرىنىڭ كورىنىسى جانە كيىز ۇيگە ۇقساس ورىن-جايلارى بار «اپورت» الاڭى، ءتۇرلى جاستاعى بالا­­لارعا ارنالعان ء«تاڭىرى» الاڭى، شاعان اللەياسى، «تامعالى تاس» پەتروگليفتەرى بەينەلەنگەن تاس­تار جانە شارىن شاتقالىنىڭ ۇل­گىسى بار. پارك لاندشافتىق سەرۋە­ن، كىرەبەرىس جانە ورتالىق اللەيا، ويىن، كولىك قويۋ جانە تاماقتانۋ ايماق­تارىنان تۇرادى. دەمالۋ ايما­عىندا سۋبۇرقاقتارى بار باس اللەيا، الماتى وبلىسىنىڭ سيمۆولى – اپورت الاڭى، تاۋعا ۇقساس قۇزدار ورنالاستىرىلعان.

سونىمەن قاتار نۇر-سۇلتاندا تۋريستەر ءۇشىن قاشان دا پايدالى ءارى كوڭىلدى ۋاقىت وتكىزۋگە بولاتىن كورنەكتى ورىندار كوپ. سونىڭ ىشىندە شەتەلدىك ساياحاتشىلاردىڭ ەرەكشە ىقىلاسىنا مىنا نىساندار يە بولدى:

«بايتەرەك» ۇلتتىق مونۋمەنتى  – كىندىك قالامىزعا كەلگەن ءاربىر قوناقتىڭ «بارۋىم كەرەك» دەگەن تىزىمىندە ەڭ ءبىرىنشى تۇرا­تىن نىسان دەسەك قاتەلەسپەيمىز. ۇكى­مەتتىك عيماراتتاردىڭ كەشەنىنە جاقىن ور­نالاسقان «بايتەرەك» ء(«ومىر اعاشى») اتا-بابامىزدىڭ دۇنيەتانىم تۇسىنى­گىمەن تىعىز بايلانىستى. وعان ارنالعان كوپ­تەگەن اڭىز-اڭگىمەلەر بار، ولار جاي­لى ەكسكۋرسوۆودتار تولىق بايان­داپ بەرەدى.

بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم سارايى – قازاقستانعا كەلگەن ءاربىر شەتەلدىك تۋريست ەلىمىزدەگى ۇلت­تىق سانا مەن تانىم دەڭ­گەيىنە، جۇز­دەگەن ۇلت پەن ۇلىستىڭ ءبىر قازاق شاڭىراعى استىندا تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىنا قاشان دا تا­ڭىر­قاي قا­رايدى. بۇعان ايقىن ۇلگى رەتىندە پيراميدا تۇرىندە سالىن­عان نىساندى اتاي الامىز.

Ailand وتباسىلىق دەمالىس ورتالىعى – 2017 جىلعا دەيىن «دۋمان» اتاۋىمەن بەلگىلى بولعان دەمالىس ورنىن كەڭ دالاداعى مۇحيت­تىڭ ءبىر تامشىسى دەسەك تە بولادى. وسىناۋ سۋ استى الەمى­نىڭ جەر ۇستىندەگى بولشەگىندە تەڭىز-مۇحيتتاردى مەكەندەيتىن تىرشىلىك يەسىنىڭ 100-گە تارتا ءتۇرىن كەزدەستىرۋگە بولادى.

گاستروتۋريزمدى تاڭداعان تۋريستەر ءۇشىن دە نۇر-سۇلتاننىڭ ۇسىنارى كوپ. ەلوردامىزدا ءمازىرى ەۋروپالىق جانە ازيالىق جوعارى تالعامدى تاعامداردان تۇراتىن ءساندى مەيرامحانالار، ۇيدەگىدەي جايلىلىق پەن ءنارلى تاعامدار ۇسىناتىن كىشىگىرىم ءدامحانالار مەن ءتۇرلى تاماقتانۋ ورىندارى جەتىپ ارتىلادى.

«استانا وپەرا» – تەاترىنىڭ ىشكى-سىرتقى كوركەمدىگى، رەپەر­تۋارىنداعى تاڭ­داۋلى قويى­لىمدار، ءمىنسىز دىبىستالۋى ونەر­سۇيەر قاۋىمعا قازاقستاندىق تال­عام مەن ونەردىڭ جاڭا دەڭگەيىن تانىتادى.

بۇل – ەلورداداعى تۋريستەر تاماشالاي الاتىن قىزىقتى ءارى تارتىمدى ورىن­داردىڭ ءبىر پاراسى عانا. بۇل قاتارعا الەمدىك دەڭگەيدە وتەتىن جارىس­تاردى قابىلداي الاتىن سپورت نىساندارىن دا قوسۋعا بولادى. سان-سالالى ءتۋريزمنىڭ باسىن بىرىكتىرگەن نۇر-سۇلتان جاقىن بولاشاقتا قازاقستاننىڭ تۋريزم ورتالىعىنا اينالاتىنى ءسوزسىز.