ەكونوميكا • 14 ءساۋىر، 2021

3 ميلليونىنشى توننا اليۋميني

35 رەت كورسەتىلدى

زاۋىتتىڭ بۇگىنگى جەتىستىگى – قىزىقتى دەرەك. ياعني ءاليۋمينيدىڭ وندىرىلگەن 3 ميلليونىنشى تونناسى 100 مىڭنان استام Boeing 737 جولاۋشى ۇشاعىن جاساۋعا جەتكىلىكتى ەكەن. مەتاللۋرگتەردىڭ وسىنداي وندىرىستىك جەتىستىكتەرى كاسىپورىننىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە، ورنىقتى جۇمىستىڭ جالعاسۋىنا سەرپىن بەرۋدە.

فاريدا بىقاي

سۋرەتتى تۇسىرگەن اناستاسيا برەتس

جالپى، ەۋرازيالىق توپ (ERG) قۇرامىنداعى «قازاقستان ەلەكتروليز زاۋىتى» اق ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن ىسكە اسىرىلعان ءبىرىنشى ءىرى يندۋستريالىق جوبالاردىڭ ءبىرى. زاۋىت ەلىمىزدەگى اليۋميني وندىرەتىن جالعىز كاسىپورىن سانالادى.

– ءبىزدىڭ كاسىپورىن ءۇشىن ناتيجەلەرگە قورىتىندى جاساۋ داستۇرگە اينالعان. ارينە 3 ميلليونىنشى مەرەيلى توننا تەك ساندىق كورسەتكىش ەمەس. بۇل مەجە Eurasian Resources Group (ERG) قۇرامىنداعى «قازاقستان ەلەكتروليز زاۋىتى» اق اليۋميني ءوندىرىسى باستالعان كەزەڭنەن بەرگى كاسىپورىننىڭ، مەتاللۋرگتەردىڭ ەڭبەك جەڭىسىنىڭ لايىقتى كورسەتكىشى، – دەيدى «قازاقستان ەلەكتروليز زاۋىتى» اق پرەزيدەنتى سەرىك دوڭبەكباەۆ. – زاۋىتتىڭ بارلىق جۇمىسشىلارىنا العىس ايتقىم كەلەدى. كاسىپورىن قازىر الەمدەگى 200 اليۋميني زاۋىت الىپتارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ ۇزدىك وندىق قاتارىندا.

ال زاۋىتتىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى 2007 جىلى ىسكە قوسىلدى. 2010 جىلى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوندىرىستىڭ ەكىنشى كەزەڭىن ىسكە قوستى. سول جىلى كاسىپورىن اليۋميني ءوندىرۋدىڭ 250 مىڭ توننا جىلدىق جوبالىق قۋاتىنا شىقتى. ءسويتىپ جىل سايىن ءوندىرىس كورسەتكىشى جوعارىلاي بەردى. مىسالى، وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 265 مىڭ توننادان استام اليۋميني وندىرۋگە بەت الدى. 2007 جىلدان باستاپ لوندون مەتالل بيرجاسىندا تىركەلگەن ءونىم – ا-8 بەن ا-85 جوعارى ماركالى باستاپقى اليۋميني شىعارادى. زاۋىت ءاليۋمينيدى الەمنىڭ 20-دان استام ەلىنە جەتكىزەدى، سونىڭ ىشىندە رەسەي، بەلارۋس، وزبەكستان، وڭتۇستىك جانە ورتالىق ەۋروپا ەلدەرى بار.

– زاۋىت 2013 جىلى 1 ميلليونىنشى توننا ءونىم ءوندىردى. 2017 جىلى مەتاللۋرگتەر ءونىم كولەمىن 2 ملن تونناعا دەيىن جەتكىزدى. ەندى، مىنە، زاۋىتتىڭ ىسكە قوسىلعانىنا 14 جىلداي ۋاقىت بولدى. مەن زاۋىتتا 13 جىل ەڭبەك ەتىپ كەلەمىن. وسى 14 جىل ارالىعىندا 3 ميلليون توننا اليۋميني قۇيعان ەكەنبىز. ءبىز ءۇشىن ەستە قالارلىق كۇن، مەتالدىڭ مەرەيلى تونناسىن قۇيۋ ءساتى بىزگە بەرىلدى. كوڭىلىم تولقىدى. ويتكەنى ءبىز مىنا قولىمىزبەن زاۋىت قانا ەمەس، ەلىمىزدىڭ مەتاللۋرگيا ونەركاسىبىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسۋدامىز، – دەيدى مەتاللۋرگ اسقار نۇرپەيىسوۆ.

بۇل كۇنى زاۋىت الاڭىندا الىپ كاسىپورىننىڭ جەتىستىگىنە ارنالعان ەسكەرتكىش تاقتا ورناتىلدى.

– زاۋىت مەتاللۋرگتەردىڭ ەرەن ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىندە وتاندىق مەتاللۋرگيانىڭ كوشباسشىسىنا اينالدى. بۇگىندە وڭىردە وندىرىلگەن اليۋميني الەمنىڭ 9 ەلىنە ەكسپورتتالادى. قازىر اليۋميني كلاستەرىن دامىتۋعا قاتىستى اۋقىمدى جوسپار جاسالۋدا، – دەدى ايتۋلى شاراعا قاتىسقان وبلىس اكىمى ابىلقايىر سقاقوۆ.

جالپى، اليۋميني ءوندىرىسىنىڭ بۇكىل تەحنولوگيالىق تىزبەگى: رەسۋرستاردى ۇنەمدەۋدىڭ جوعارى دەڭگەيىنە، ءونىمنىڭ تالاپ ەتىلەتىن ساپاسىنا جانە ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىك ستاندارتتارىنا ساي بولۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ەڭ جاڭا تەحنولوگيالىق شەشىمدەردى قولدانۋ ارقىلى سالىنعان. ءاليۋمينيدىڭ العاشقى ميلليون تونناسىن وندىرۋگە مەتاللۋرگتەرگە 6 جىل ۋاقىت قاجەت بولسا، ءتىپتى 4 جىلدان سوڭ-اق زاۋىت كەلەسى ميلليون توننانى وندىرگەن ەدى. ەندى، مىنە، تاعى 4 جىلدان كەيىن جاڭا بەلەس – ءاليۋمينيدىڭ 3 ميلليونىنشى تونناسىن ءوندىردى.

قازىر زاۋىت حالىقارالىق ستاندارتتاردىڭ بارلىق تالابىنا ساي كەلەتىن وتاندىق اليۋميني وندىرۋدە. وندىرىلگەن ءاليۋمينيدىڭ ساپاسى نارىقتا دا بەلگىلى. سوڭعى جىلى قازاقستاندىق نارىقتا ساتىلىم كولەمىنىڭ ءوسۋى بايقالادى – جالپى ساتىلىمنىڭ 20 پايىزىنا تەڭ. ءونىمنىڭ نەگىزگى بولىگى ەۋروپا مەن كورشى ەلدەرگە ەكسپورتتالادى. الەمدەگى ءاليۋمينيدى ءوندىرۋ بويىنشا ەڭ تومەن شىعىندى كاسىپورىنداردىڭ ءبىرى.

پاۆلوداردا ەلەكتروليز زاۋىتىن ىسكە قوسۋ ناتيجەسىندە ەلىمىزدە كەن ءوندىرۋ جانە گلينوزەم الۋدان باستاپ (كراسنووكتيابر جانە تورعاي بوكسيت كەن باسقارمالارى، كەرەگەتاس اكتاس كەنىشى، پاۆلودار اليۋميني زاۋىتى) دايىن مەتالدى العانعا دەيىنگى (قەز) تولىق وندىرىستىك تسيكل تۇيىقتالعان اليۋميني كلاستەرى قۇرىلدى.

پاۆلودار وبلىسى