ەل تاۋەلسىزدىك العان 1991 جىلى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوز جارلىعىمەن سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىن ماڭگىلىككە جاپتى.
بۇل ايتۋلى وقيعا جەرىمىزگە سانسىز قايعى-قاسىرەت اكەلگەن يادرولىق جارىلىستاردى توقتاتىپ، تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىن بەيبىت ءومىر سۇيگىش ەل رەتىندە الەمگە ايگىلى ەتتى. قالالىق دوستىق ۇيىندە ەل تاۋەلسىزدىگى مەن سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونى جابىلۋىنىڭ 30 جىلدىعىنا ارنالعان كەزدەسۋ ءوتتى. كەزدەسۋگە سەمەي قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ايدار سادىرباەۆ تا قاتىسىپ، تىڭ ويلارىمەن ءبولىستى.
«نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ەنەرگەتيگى، «پاراسات»، «قۇرمەت» وردەندەرىنىڭ يەگەرى سۇلتان كارتوەۆ كوپ نارسەگە قول جەتكىزىلگەنىن، الايدا مۇنىمەن توقتاپ قالۋعا بولمايتىنىن حابارلادى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» ماقالاسى حالىققا ۇلكەن وي سالىپ وتىر، دەيدى.
سەمەي سىناق پوليگونىنىڭ جابىلۋى ەلىمىزدەگى ازاماتتىق قوعامنىڭ دامۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى. بۇلاي دەۋگە سەبەپ، پوليگون جۇمىسىنىڭ توقتاۋىنا اتسالىسقان «نەۆادا-سەمەي» حالىقارالىق انتيادرولىق قوزعالىسى ازاماتتىق قوعام اياسىندا قۇرىلعان ەڭ العاشقى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم بولاتىن. قازىر قوزعالىستىڭ 18 مىڭ مۇشەسى بار. ەڭ العاش ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن جۇمىستارىن باستاعان قوزعالىسقا سەنىم ءبىلدىرىپ وتىرعان قازاقستان حالقى سەمەي پوليگونىن ءوزىنىڭ تاريحي جارلىعىمەن جاپقان ەلباسى ەكەنىن ماقتان تۇتادى. حالىقارالىق انتيادرولىق قوزعالىستىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى سۇلتان كارتوەۆ دوڭگەلەك ۇستەلدە بىلاي دەيدى:
- بۇگىندە بۇكىل الەم قازاقستاننىڭ يادرولىق قارۋسىز جولىن تانىپ ءبىلىپ ءارى ۇيرەنىپ جاتىر. ەگەمەندىكتىڭ العاشقى جىلدارى-اق، تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى مەن قازاقستان حالقى قازىرگى ۋاقىتتا ءىرى دەرجاۆا سانالاتىن ەلدەر جاساي الماي وتىرعان دۇنيەگە قول جەتكىزدى. سەمەي پوليگونى جابىلدى. وركەنيەتتىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ، ادامزاتتى يادرولىق قاتەردەن قۇتقاردى. ادام بالاسىنىڭ مىندەتى بەيبىت ومىرگە ۇمتىلۋ ەكەندىگىن دالەلدەپ بەردى. ءتىپتى سول كەزدەرى ەكونوميكالىق داعدارىستا تۇرعاندىعىنا قاراماستان قازاقستان سىناقتاردى جالعاستىرۋدان باس تارتتى. مەنىڭ ەسىمدە بار، «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىنىڭ باستاۋ العان جىلدارى بولاتىن.
چەرنوبىلدىق مۇگەدەكتەر قوعامىنىڭ توراعاسى ۆەنيامين سلەدنيكوۆ «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىنىڭ باستاماشىلارى العاشقى ۋاقىتتا ءتىپتى ماسكەۋگە جەتكەنىن اتاپ ءوتتى.
- 1987 جىلى الاڭعا پلاكاتى بار ادام شىعىپ، سياپ-تى جابۋعا شاقىردى. بۇنداي ارەكەتكە نەگىز بولعان چەرنوبىل ستانتسياسىنداعى جارىلىس ەدى. بۇل تۋرالى تەلەديداردا دا ايتۋعا تىيىم سالىندى. رادياتسيا دەگەنىمىز جابىق ماسەلە ەدى. بۇل ادام ۆياچەسلاۆ كوبرين ەدى، ءتىپتى ماسكەۋگە بارىپ، وندا ول باس ءۇيدىڭ الدىندا دا سول پلاكاتتى كوتەردى. ونى تۇتقىنداعىلارى كەلگەن كەزدە ولجاس سۇلەيمەنوۆ بۇنى كورىپ، ۆياچەسلاۆ گريگورەۆيچتى ميليتسيانىڭ قولىنان ج ۇلىپ الىپ، ونى تۇتقىنداۋعا كەدەرگى جاسادى. سودان كەيىن ءبىز بىرتىندەپ «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىن قۇرۋعا بەت الدىق، «نەۆادا-سەمەي» دەپ وعان سۇلەيمەنوۆ اتاۋ بەردى، - دەدى ۆەنيامين سلەدنيكوۆ.
ەلباسىنىڭ ۇسىنىمەن 29 تامىز-يادرولىق سىناقتارعا قارسى كۇرەس كۇنى دەپ جاريالاندى. بۇل ۇسىنىس بۇۇ تاراپىنان ۇلكەن قولداۋعا يە بولدى. تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ ادامزاتتىڭ يگىلىگىن ويلاعان سارابدال ساياساتىن جوعارى باعالايمىز،-دەدى «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىنىڭ سەنىمدى وكىل دارىگەرى بولات سەرىكباەۆ،-قازىرگى تاڭدا وسى جولدى جالعاستىرۋشى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ عىلىم-ءبىلىم، ەكونوميكا سالاسىنداعى ەۋرازيالىق ىقپالداستىق ۇدەرىستەرگە بەلسەنە قاتىسىپ، شەتەلدەرمەن ستراتەگيالىق، اتاپ ايتقاندا ارىپتەستىك جانە وداقتاستىق قاتىناستاردى نىعايتۋعا باعىتتالعان كەڭ اۋقىمدى باعىتىن بارلىعىمىز قولدايمىز. ەلىمىزدە ماڭىزدى جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر، ونى جوققا شىعارۋعا بولمايدى. دەگەنمەن پوليگوننان زارداپ شەككەندەرگە جەڭىلدىكتەر ءالى دە بولسا قاراستىرىلۋى قاجەت دەپ ويلايمىز.
راۋشان نۇعمانبەكوۆا،
سەمەي
ەلشىلىك اقش پەن قازاقستان اراسىنداعى ۆيزاسىز رەجيمگە قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى
قازاقستان • بۇگىن، 13:42
قازاقستان بوكسشىلارىنىڭ جەيدەسىندە بەلگى نەگە جوق؟
بوكس • بۇگىن، 13:28
قازاقستاندىقتار ەكولوگيانى لاستايتىن وتىن تۇرلەرىن تۇتىنادى
ەكولوگيا • بۇگىن، 13:25
اۋا رايى • بۇگىن، 12:57
بالالار 500 مىڭ تەڭگەدەن ساتىلىپ جاتىر
قوعام • بۇگىن، 12:47
التى ايدان بەرى ۇيقاماقتا وتىرعان ءبىرتانوۆتىڭ فوتوسى تارادى
• بۇگىن، 12:31
كوش باسىندا – «مانچەستەر سيتي»
فۋتبول • بۇگىن، 12:21
NIS پەن PIIMA ىنتىماقتاستىق مەموراندۋمىنا قول قويىلدى
ءبىلىم • بۇگىن، 12:18
ايماقتار • بۇگىن، 12:15
مارات ءازىلحانوۆ جاڭا قىزمەتكە تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • بۇگىن، 12:11
دەپۋتات مۇعالىم مەن دارىگەردەن وزگە قىزمەتكەردىڭ دە جالاقىسىن كوتەرۋدى ۇسىندى
قوعام • بۇگىن، 12:05
«چەلسي» سۋپەرليگادان باس تارتادى
الەم • بۇگىن، 11:58
الماتىدا ايالدامادان نارەستە تابىلدى
• بۇگىن، 11:34
ءماجىلىس بيۋدجەت زاڭناماسىن جەتiلدiرۋ تۋرالى زاڭ جوباسىن ماقۇلدادى
پارلامەنت • بۇگىن، 11:30
قاراعاندى ماڭىندا قوقىس پوليگونى ورتەندى
• بۇگىن، 11:19
ماڭعىستاۋدا تەڭىز جاعاسىنا شىعىپ قالعان يتبالىق قۇتقارىلدى
قوعام • بۇگىن، 11:14
بقو-دا وتىرعىزىلعان اعاشتار قۋراپ جاتىر
ايماقتار • بۇگىن، 11:08
يت اسىراۋدىڭ دا ءوز ەرەجەسى بار
قوعام • بۇگىن، 11:00
ايماقتار • بۇگىن، 10:57
سانكت-پەتەربۋرگتە تاعى ءۇش بوكسشىمىز جەڭىسكە جەتتى
كاسىپقوي بوكس • بۇگىن، 10:51
پرەزيدەنت باس پروكۋرور عيزات نۇرداۋلەتوۆتى قابىلدادى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 10:38
قازاقستاندا 766 مىڭنان اسا ادام كوروناۆيرۋس ۆاكتسيناسىن سالدىردى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 10:28
ايماقتار • بۇگىن، 10:10
جەتىسۋ ديقاندارى جەر يگەرىپ جاتىر
ايماقتار • بۇگىن، 10:07
ەلىمىزدىڭ تاعى ەكى ءوڭىرى «قىزىل» ايماققا كىردى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 10:03
تارازدا مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىندا اتىس بولعان
ايماقتار • بۇگىن، 09:57
قازاقستاندا 14 مىڭنان استام شەتەلدىك ازامات ەڭبەك ەتىپ ءجۇر
قوعام • بۇگىن، 09:53
سارىاعاشتا پايدالانىلماي جاتقان 765 گەكتار جەر مەملەكەتكە قايتارىلدى
ايماقتار • بۇگىن، 09:33
ەلباسى بواو فورۋمىنا قاتىسۋشىلارعا بەينەۇندەۋ جاسادى
ەلباسى • بۇگىن، 09:32
نۇر-سۇلتاندا جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان «دينامو» اۋلا كلۋبى اشىلدى
قوعام • بۇگىن، 09:27
پاۆلودار اۋدانىندا القاپتاعى قۇرعاق ءشوپ ورتەندى
وقيعا • بۇگىن، 09:26
قازاقستاندا ءبىر تاۋلىكتە 2696 ادام كوروناۆيرۋسقا شالدىقتى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 09:16
ەلىمىزدە كوروناۆيرۋستان جازىلعاندار سانى 252 مىڭنان استى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 09:13
تەحنيكالىق ماماندىقتار: ارمانداردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ مۇمكىندىكتەرى
ءبىلىم • بۇگىن، 09:12
قوستانايدا اۋا ساپاسى ناشارلايدى
اۋا رايى • بۇگىن، 09:05
رۋحانيات • بۇگىن، 08:31
جاڭاتاستىق جۇرگىزۋشىلەر جۇمادا جاقسىلىق جاسايدى
قوعام • بۇگىن، 08:27
وتاندىق ۆاكتسينانى قولدانۋ جوسپاردا بار
مەديتسينا • بۇگىن، 08:20
تاسقىن سۋلاردى وتكىزۋ جاعدايى تۇراقتى
قوعام • بۇگىن، 08:09
ەلباسى • بۇگىن، 08:03
كومىر يندۋسترياسىنداعى ماڭىزدى كەلىسىم
ەكونوميكا • بۇگىن، 07:59
اياق كيىمدى تسيفرلى تاڭبالاۋ ەنگىزىلەدى
تەحنولوگيا • بۇگىن، 07:49
جەكە كۋالىكتىڭ قاجەتى بولمايدى
ساياسات • بۇگىن، 07:47
كولىك قۇرالىنىڭ ەلەكتروندى پاسپورتى
تەحنولوگيا • بۇگىن، 07:45
ەگۋگە قارسى ادامداردىڭ مەديتسيناعا ەش قاتىسى جوق
قوعام • بۇگىن، 07:45
سوت ورىنداۋشىلارى شەكتەن شىعىپ جۇرگەن جوق پا؟
ساياسات • بۇگىن، 07:43
رۋحانيات • بۇگىن، 07:38
«اباي الەمى – اداستىرماس شامشىراق»
اباي • بۇگىن، 07:37
وقيعا • بۇگىن، 07:34
ايماقتار • بۇگىن، 07:33
قاي ەلدىڭ ساردارلارىن دايارلاپ ءجۇرمىز؟
ايماقتار • بۇگىن، 07:30
دوكتورانتۋراعا ءتۇسۋ كەزىندە شىعارماشىلىققا كوڭىل بولىنەدى
ءبىلىم • بۇگىن، 07:28
قۇبىرداعى سۋدىڭ ساپاسى قانداي؟
قوعام • بۇگىن، 07:28
قوعام • بۇگىن، 07:24
قوعامدىق كولىكتەگى قوردالانعان ماسەلە
ايماقتار • بۇگىن، 07:24
مىقتى ايماققا – مىقتى ۋنيۆەرسيتەت
ءبىلىم • بۇگىن، 07:23
مالىن باعار جايىلىمى جوق شارۋا قايتىپ كۇن كورەر؟!
قوعام • بۇگىن، 07:20
ارمەنيالىق كولىكتەرگە سالىق ەكى رەت سالىنبايدى
ەكونوميكا • بۇگىن، 07:17
ەلەكتروندى ساۋدا ەكسپورتتى ارتتىرا الا ما؟
ەكونوميكا • بۇگىن، 07:15
پارلامەنت • بۇگىن، 07:14
قازاقستان-رەسەي: ءوزارا قاتىناس ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قاعيداتتارىنا نەگىزدەلگەن
وقيعا • بۇگىن، 07:12
ەكونوميكا بولجامى جاقسارا ءتۇستى (ۇكىمەت بيۋدجەت كىرىسى مەن شىعىسىن ارتتىردى)
ساياسات • بۇگىن، 07:11
بوكس: ءتورت تاستۇلەك فينالعا شىقتى
سپورت • بۇگىن، 00:16
«ادىرنا» جۋرنالى جۇمىسىن ۋاقىتشا توقتاتتى
وقيعا • كەشە
ونەر • كەشە
• كەشە
ۇلى دالا وركەنيەتى باستاۋ العان بايىرعى مەكەن
رۋحانيات • كەشە
ۇقساس جاڭالىقتار
