سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونى جابىلۋىنىڭ 30 جىلدىعىنا ارنالعان كەزدەسۋ ءوتتى

بۇل ايتۋلى وقيعا جەرىمىزگە سانسىز قايعى-قاسىرەت اكەلگەن يادرولىق جارىلىستاردى توقتاتىپ، تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىن بەيبىت ءومىر سۇيگىش ەل رەتىندە الەمگە ايگىلى ەتتى. قالالىق دوستىق ۇيىندە ەل تاۋەلسىزدىگى مەن سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونى جابىلۋىنىڭ 30 جىلدىعىنا ارنالعان كەزدەسۋ ءوتتى. كەزدەسۋگە سەمەي قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ايدار سادىرباەۆ تا قاتىسىپ، تىڭ ويلارىمەن ءبولىستى.

«نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ەنەرگەتيگى، «پاراسات»، «قۇرمەت» وردەندەرىنىڭ يەگەرى سۇلتان كارتوەۆ كوپ نارسەگە قول جەتكىزىلگەنىن، الايدا مۇنىمەن توقتاپ قالۋعا بولمايتىنىن حابارلادى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» ماقالاسى حالىققا ۇلكەن وي سالىپ وتىر، دەيدى.

سەمەي سىناق پوليگونىنىڭ جابىلۋى ەلىمىزدەگى ازاماتتىق قوعامنىڭ دامۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى. بۇلاي دەۋگە سەبەپ، پوليگون جۇمىسىنىڭ توقتاۋىنا اتسالىسقان «نەۆادا-سەمەي» حالىقارالىق انتيادرولىق قوزعالىسى ازاماتتىق قوعام اياسىندا قۇرىلعان ەڭ العاشقى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم بولاتىن. قازىر قوزعالىستىڭ 18 مىڭ مۇشەسى بار. ەڭ العاش ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن جۇمىستارىن باستاعان قوزعالىسقا سەنىم ءبىلدىرىپ وتىرعان قازاقستان حالقى سەمەي پوليگونىن ءوزىنىڭ تاريحي جارلىعىمەن جاپقان ەلباسى ەكەنىن ماقتان تۇتادى. حالىقارالىق انتيادرولىق قوزعالىستىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى سۇلتان كارتوەۆ دوڭگەلەك ۇستەلدە بىلاي دەيدى:

- بۇگىندە بۇكىل الەم قازاقستاننىڭ يادرولىق قارۋسىز جولىن تانىپ ءبىلىپ ءارى ۇيرەنىپ جاتىر. ەگەمەندىكتىڭ العاشقى جىلدارى-اق، تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى مەن قازاقستان حالقى قازىرگى ۋاقىتتا ءىرى دەرجاۆا سانالاتىن ەلدەر جاساي الماي وتىرعان دۇنيەگە قول جەتكىزدى. سەمەي پوليگونى جابىلدى. وركەنيەتتىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ، ادامزاتتى يادرولىق قاتەردەن قۇتقاردى. ادام بالاسىنىڭ مىندەتى بەيبىت ومىرگە ۇمتىلۋ ەكەندىگىن دالەلدەپ بەردى. ءتىپتى سول كەزدەرى ەكونوميكالىق داعدارىستا تۇرعاندىعىنا قاراماستان قازاقستان سىناقتاردى جالعاستىرۋدان باس تارتتى. مەنىڭ ەسىمدە بار، «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىنىڭ باستاۋ العان جىلدارى بولاتىن.

چەرنوبىلدىق مۇگەدەكتەر قوعامىنىڭ توراعاسى ۆەنيامين سلەدنيكوۆ «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىنىڭ باستاماشىلارى العاشقى ۋاقىتتا ءتىپتى ماسكەۋگە جەتكەنىن اتاپ ءوتتى.

- 1987 جىلى الاڭعا پلاكاتى بار ادام شىعىپ، سياپ-تى جابۋعا شاقىردى. بۇنداي  ارەكەتكە نەگىز بولعان چەرنوبىل ستانتسياسىنداعى جارىلىس ەدى. بۇل تۋرالى تەلەديداردا دا ايتۋعا تىيىم سالىندى. رادياتسيا دەگەنىمىز جابىق ماسەلە ەدى. بۇل ادام ۆياچەسلاۆ كوبرين  ەدى، ءتىپتى ماسكەۋگە بارىپ، وندا ول باس ءۇيدىڭ الدىندا دا سول پلاكاتتى كوتەردى. ونى تۇتقىنداعىلارى كەلگەن كەزدە ولجاس سۇلەيمەنوۆ بۇنى كورىپ، ۆياچەسلاۆ گريگورەۆيچتى ميليتسيانىڭ قولىنان ج ۇلىپ الىپ، ونى تۇتقىنداۋعا كەدەرگى جاسادى. سودان كەيىن ءبىز بىرتىندەپ «نەۆادا-سەمەي»  قوزعالىسىن قۇرۋعا بەت الدىق، «نەۆادا-سەمەي» دەپ وعان سۇلەيمەنوۆ اتاۋ بەردى، - دەدى ۆەنيامين سلەدنيكوۆ.

ەلباسىنىڭ ۇسىنىمەن 29 تامىز-يادرولىق سىناقتارعا قارسى كۇرەس كۇنى دەپ جاريالاندى. بۇل ۇسىنىس بۇۇ تاراپىنان ۇلكەن قولداۋعا يە بولدى. تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ ادامزاتتىڭ يگىلىگىن ويلاعان سارابدال ساياساتىن جوعارى باعالايمىز،-دەدى «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىنىڭ سەنىمدى وكىل دارىگەرى بولات سەرىكباەۆ،-قازىرگى تاڭدا وسى جولدى جالعاستىرۋشى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ عىلىم-ءبىلىم، ەكونوميكا سالاسىنداعى ەۋرازيالىق ىقپالداستىق ۇدەرىستەرگە بەلسەنە قاتىسىپ، شەتەلدەرمەن ستراتەگيالىق، اتاپ ايتقاندا ارىپتەستىك جانە وداقتاستىق قاتىناستاردى نىعايتۋعا باعىتتالعان كەڭ اۋقىمدى باعىتىن بارلىعىمىز قولدايمىز. ەلىمىزدە ماڭىزدى جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر، ونى جوققا شىعارۋعا بولمايدى. دەگەنمەن پوليگوننان زارداپ شەككەندەرگە جەڭىلدىكتەر ءالى دە بولسا قاراستىرىلۋى قاجەت دەپ ويلايمىز.

راۋشان نۇعمانبەكوۆا،

سەمەي