28 مامىر – ازەربايجاننىڭ رەسپۋبليكا كۇنى

الەم • 28 مامىر، 2020

28 مامىر – ازەربايجاننىڭ رەسپۋبليكا كۇنى

167 رەت كورسەتىلدى

1918 جىلى ازەربايجان دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ (ادر) قۇرىلۋى ازەربايجان حالقى ءۇشىن تاريحي وقيعا بولدى.

مەملەكەتتىلىكتىڭ ەجەلگى ءارى باي ءداستۇرى قالىپتاسقان ازەربايجان حالقى تاريحتىڭ بەلگىلى ءبىر كەزەڭدەرىندە ءىرى يمپەريالاردىڭ قۇرامىندا بولۋعا ءماجبۇر بولدى. ادر-دىڭ قۇرىلۋى ازەربايجاننىڭ ءحىح عاسىردىڭ سوڭى مەن حح عاسىردىڭ باسىندا وتكەرگەن مادەني دامۋ كەزەڭىنىڭ لوگيكالىق قورىتىندىسى رەتىندە ساياسي الەمدىك ءتارتىپتى قايتا قۇرۋ كەزەڭىنە ءدال كەلدى.

1918 جىلدىڭ 28 مامىرىندا ازەربايجاننىڭ تاۋەلسىزدىك دەكلاراتسياسى قابىلداندى.

وسى كۇنى قول قويىلعان رەسپۋبليكانىڭ تاۋەلسىزدىك دەكلاراتسياسىندا كەلەسىدەي ايتىلعان:

- بۇدان بىلاي ازەربايجان حالقى ەگەمەندىك قۇقىققا يە بولادى، ال شىعىس پەن وڭتۇستىك كاۆكازدى الىپ جاتقان ازەربايجان تولىق تاۋەلسىز مەملەكەتكە اينالدى.

- تاۋەلسىز ازەربايجاننىڭ ساياسي قۇرىلىمى دەموكراتيالىق رەسپۋبليكا بولىپ بەكىتىلەدى.

- ازەربايجان دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى بارلىق حالىقارالىق بايلانىس مۇشەلەرىمەن، ونىڭ ىشىندە ىرگەلەس حالىقتار مەن مەملەكەتتەرمەن تاتۋ كورشىلىك قارىم-قاتىناس ورناتۋعا ۇمتىلادى.

- ازەربايجان دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى ءوز شەگىندە بارلىق ازاماتتىڭ ۇلتىنا، ءدىني سەنىمىنە، الەۋمەتتىك جاعدايى مەن جىنىسىنا قاراماستان ازاماتتىق جانە ساياسي قۇقىقتارىنا كەپىلدىك بەرەدى.

- ازەربايجان دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى ءوز اۋماعىن مەكەندەيتىن بارلىق حالىقتىڭ ەركىن دامۋى ءۇشىن مول مۇمكىندىك بەرەدى.

- قۇرىلتاي جينالىسى شاقىرىلعانعا دەيىن ازەربايجان باسشىلىعىندا حالىقتىق داۋىس بەرۋى ارقىلى سايلانعان ۇلتتىق كەڭەس پەن ۇلتتىق جينالىستىڭ الدىندا جاۋاپتى ۋاقىتشا ۇكىمەت بولادى.

ازەربايجاننىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمىنىڭ نەگىزىندە ءالى كۇنگە دەيىن وسى تارماقتار جاتىر.

ازەربايجان دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى وزىنە العان كۇردەلى تاريحي مىندەتتى ابىرويمەن اتقاردى. تۇڭعىش پارلامەنت پەن ۇكىمەت، ازەربايجاننىڭ مەملەكەتتىك اپپاراتى قۇرىلدى، شەكارالار ورناتىلدى، ەلدىڭ تۋى، ءانۇرانى مەن ەلتاڭباسى بەكىتىلدى، انا ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ جاريالاندى، مەملەكەتتىك قۇرىلىس سالاسىندا ەلەۋلى شارالار قابىلداندى.

ەلدىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعى مەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگى قامتاماسىز ەتىلدى، قىسقا مەرزىمدە اسكەرى قالىپتاستى، ۇلتتىق تالاپتار مەن دەموكراتيالىق قاعيداتتارعا جاۋاپ بەرەتىن مەملەكەتتىك ورگاندار قۇرىلدى، شەت ەلدەردە ەلشىلىكتەر اشىلدى، اعارتۋ مەن مادەنيەتتى دامىتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىلدى، ايەلدەرگە داۋىس بەرۋ قۇقىعى بەرىلدى، ازەربايجاننىڭ تۇڭعىش ۋنيۆەرسيتەتى قۇرىلدى، ءبىلىم بەرۋ ۇلت مەنشىگىنە الىندى، قوعامدىق ويعا تاريح تۇرعىسىنان ەرەكشە ءمان بەرىلىپ، كەيىنگى جىلدارى حالىقتىڭ مادەني ورلەۋىنە نەگىز قالاندى.

قالىپتاسقان كۇننەن باستاپ حالىق بيلىگى مەن ادامداردىڭ تەڭدىگى پرينتسيپتەرىنە سۇيەنگەن ادر ەلدىڭ بارلىق ازاماتتارىنا بىردەي قۇقىق بەرە وتىرىپ، ناسىلدىك، ۇلتتىق، ءدىني، الەۋمەتتىك تەڭسىزدىكتى جويا ءبىلدى. وسىلايشا الەم مويىنداعان ادر حالىقارالىق قۇقىقتىڭ سۋبەكتىسىنە اينالدى.

1918 جىلى 30 مامىردا الەم ەلدەرىنە، ونىڭ ىشىندە سىرتقى ىستەر مينيسترلىكتەرىنە ازەربايجان دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلۋى تۋرالى اقپارات كەلىپ ءتۇستى. ازەربايجان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى ۋاقىتشا گياندجا قالاسى بولاتىنى تۋرالى رەسمي حابار بارلىق الەمدىك ساياسي ورتالىقتارعا جىبەرىلدى.

1918 جىلى 7 ماۋسىمدا م.ا.راسۋلزادەنىڭ توراعالىعىمەن وتكەن جيىندا ۇكىمەت باسشىلىعى ف.حويسكيگە تاپسىرىلدى. كەيىنىرەك ازەربايجان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى باكۋگە كوشتى.

بۇگىن 1918-1920 جىلدارداعى دەموكراتيالىق رەسپۋبليكانىڭ جالعاسى بولعان تاۋەلسىز ازەربايجان رەسپۋبليكاسى زيالى قاۋىمنىڭ مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق ومىردەگى ءرولى مەن ورنىن جوعارى باعالايدى.

ۇلى اعارتۋشىلارىنىڭ، عىلىم، مادەنيەت، ادەبيەت جانە ونەر قايراتكەرلەرىنىڭ ەرەن ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىندە وزىندىك ۇلتتىق-رۋحاني قۇندىلىقتارىن ساقتاپ قالدى. ونى ودان ءارى بايىتا وتىرىپ، جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتاردىڭ ءبىر بولىگىنە اينالدىرا ءبىلدى.

ازەربايجان حالقىنا ءوز مەملەكەتىن، مادەنيەتىن، ۇلتتىق ابىرويىن ساقتاپ قالۋعا ءدال وسى مەملەكەتتىك ءداستۇردىڭ، ءبىلىم بەرۋ مەن عىلىمي الەۋەتتىڭ بولۋى سەپتىگىن تيگىزدى.

ازەربايجان حالقى ازەربايجان دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قىسقا ۋاقىتتا قالىپتاسقان باي ءداستۇرىن ءتيىمدى قولدانۋ ارقىلى 1991 جىلى ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگىنە قول جەتكىزدى. وسى تاريحي مۇرا نەگىزىندە قازىرگى ەگەمەندى ازەربايجان مەملەكەتىن قۇردى.

جىل سايىن 28 مامىردا ازەربايجان رەسپۋبليكا كۇنىن اتاپ وتەدى.

كۇننىڭ ماڭىزدى جانە وزەكتى جاڭالىقتارىن «ەگەمەن قازاقستان» تەلەگرام كانالىنان وقىڭىز