دۇنيەنىڭ ءار تۇكپىرىندە اۋىز سۋعا ءزارۋ بولىپ وتىرعان حالىقتار از ەمەس. بۇۇ-نىڭ عالىمدارمەن بىرلەسىپ جۇرگىزگەن زەرتتەۋ ناتيجەسىنە سايكەس 2050 جىلى الەمدە 5،7 ملرد ادام سۋ تاپشىلىعىن سەزىنۋى مۇمكىن. تىرشىلىك ءنارىن ءتيىمدى پايدالانۋ – ادامزاتتىڭ بۇگىنگى كۇن تارتىبىندە تۇرعان نەگىزگى ماسەلەنىڭ قاتارىندا.

سۋ ايدىندارى قالدىققا تولى
بابالارىمىز تابيعاتپەن ۇندەستىكتە عۇمىر كەشىپ، قورشاعان ورتانىڭ تەپە-تەڭدىگىن ساقتاي بىلگەن. وسىعان ۇقساس پىكىرلەر بيىك مىنبەردەن ءجيى ايتىلادى. وتكەندى جىرلاۋ قازاق قوعامىنىڭ باس اۋرۋىنا اينالىپ كەتكەنى قاشان؟! البەتتە تاريحتى ەشكىم جوققا شىعارمايدى، ۇلتتىڭ يگى داستۇرلەرىن دارىپتەۋ قۇپتارلىق ءىس. دەسەك تە ونىڭ جارقىن ۇلگىسى بوس ۇراننان گورى شىنايى ءىس-ارەكەتتەن كورىنسە قانە؟ راس، سۋدىڭ قادىرىن ون ەكى ايدا ءبىر كەلەتىن قاسيەتتى رامازاندا عانا سەزبەسەك، باسقا ۋاقىتتا تىرشىلىككە قاجەتتى بۇل كومپونەنتتى ىسىراپ جاسايتىنىمىز بەلگىلى. ەگەر «سۋدىڭ دا سۇراۋى بار» ەكەنىن ەستەن شىعارماساق، وندا «بىرگە – تازا قازاقستان!» سىندى تازالىق اكتسيالارىنىڭ قاجەتى بولماس پا ەدى. ماسەلەن، «اۋلاردان تازا سۋ ايدىنى» ناۋقانىنىڭ ءبىر كۇنىندە ەلىمىزدەگى 80-گە جۋىق سۋ ايدىنى مەن جاعالاۋدان 121 توننا قوقىس جانە جالپى ۇزىندىعى 95،3 شاقىرىمدى قۇرايتىن سينتەتيكالىق تور جينالدى. ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، 61 685 گەكتار اۋداندى قامتىعان وزەن-كولدەردى تازارتۋ ءۇشىن 431 سۋ كولىك تەحنيكاسى جانە ارنايى سۇڭگۋىرلەر جۇمىلدىرىلىپتى. ۆيتسە-مينيستر ەرلان نىسانباەۆ تەك مامىر ايىنىڭ وزىندە ەلدەگى سۋقويمالارىندا 395 شاقىرىم قىتايدىڭ بالىق اۋلايتىن تورلارى تابىلعانىن ايتتى. وسىعان جول بەرمەۋ ءۇشىن مينيسترلىك مۇنداي توردى قازاقستاندا پايدالانۋعا تىيىم سالدى. بۇل جاعىمسىز كورسەتكىشكە قاراپ وتانداستارىمىزدىڭ ەكولوگيالىق مادەنيەتىنىڭ دەڭگەيىن باعامداي بەرۋگە بولادى.
ورتالىق ازيادا حالىق سانى 90 ملن-نان اسادى
ارينە ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز قولداعى تابيعي قوردى ءتيىمدى پايدالانىپ، كەلەر ۇرپاقتىڭ كەلەشەگىن قامداۋ. نەگە دەسەڭىز، جاھاندىق ەكولوگيانىڭ ارحيتەكتۋراسى شاتقاياقتاعان زاماندا سۋ رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋ وزەكتى ماسەلەگە اينالىپ وتىر. بۇل ورتالىق ازياعا دا تىكەلەي قاتىستى. ساراپشىلاردىڭ دەرەگىنشە، XXI عاسىردىڭ ورتاسىنا قاراي بۇل ايماقتاعى حالىق سانى 90 ملن-نان اسۋى مۇمكىن. وسى رەتتە قازاقستان بارلىق مۇددەلى مەملەكەتتەرمەن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە ءازىر، دەيدى قازاقستان ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى زارەما شاۋكەنوۆا.
2018 جىلى ترانسشەكارالىق وزەندەرگە قاتىستى بىرنەشە ماڭىزدى ماسەلە رەتتەلدى. اتاپ ايتقاندا، اقتاۋدا وتكەن V كاسپي ماڭى مەملەكەتتەرىنىڭ سامميتىندە تەڭىزدىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسىن انىقتايتىن كونۆەنتسيا قابىلداندى. بۇل ستراتەگيالىق تۇرعىدا ماڭىزدى شەشىم. سەبەبى وسى ماسەلەنى رەتتەۋ ارقىلى كاسپيدىڭ ايماعىنداعى حالىقارالىق تۇراقتىلىق پەن ەكونوميكالىق دامۋعا جول اشىلدى. سول سەكىلدى ونىڭ تابيعي بايلىعىن ساقتاپ، گەوگرافيالىق ورنىن ءتيىمدى پايدالانۋعا مۇمكىندىك تۋدى. سونداي-اق 9 جىلدان كەيىنگى ۇزىلىستەن سوڭ حالىقارالىق ارالدى قۇتقارۋ قورى قۇرىلتايشىلارىنىڭ قايتا جۇزدەسۋى بۇل باعىتتاعى جۇمىستى جانداندىرا ءتۇستى. سۋ شارۋاشىلىعى ينفراقۇرىلىمدارىن قالپىنا كەلتىرۋ جانە جاڭعىرتۋ، تۇرعىنداردى ساپالى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ، ارال وڭىرىندەگى ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتۋعا بايلانىستى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى ايماقارالىق ىنتىماقتاستىق ارقىلى عانا شەشۋگە بولادى.
– وسىعان وراي ورتالىق ازيا ساراپشىلارىنىڭ ەكىنشى فورۋمىن ايماقتاعى سۋ ماسەلەلەرىنە ارناعاندى ءجون سانادىق. ارينە مۇنداي ماڭىزدى تاقىرىپتى قاۋزاعاندا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك، ۇلتتىق مۇددە ماسەلەلەرىن ەسەپتەن شىعارۋعا بولمايدى. سوندىقتان بارلىق تاراپتاردىڭ پىكىرىنە قۇلاق اسقان ءجون. سۋ ەنەرگەتيكالىق باعىتىندا دا تۇيتكىلدى ماسەلە از ەمەس. بيىل استانا ەكونوميكالىق فورۋمى اياسىندا سۋ رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋعا ارنالعان جەكە پانەلدىك وتىرىس وتكەنىن ايتا كەتكەن ورىندى. القالى باسقوسۋدا ترانسشەكارالىق وزەندەرگە قاتىستى بىرقاتار ماسەلە قارالدى، – دەدى ز.شاۋكەنوۆا.
جاھاندىق جىلىنۋ ايماقتىڭ كليماتىن وزگەرتتى
قازىر ورتالىق ازيا ايماعىندا ايتارلىقتاي سۋ تاپشىلىعى بايقالمايدى. الايدا قىرعىزستان مەن تاجىكستاننىڭ بيىك تاۋلارىنداعى مۇزدىقتاردىڭ ەرۋى جاڭا پروبلەما تۋدىرۋى مۇمكىن. بۇل فاكتوردى ساراپشىلار جاھاندىق كليماتتىڭ وزگەرۋىمەن بايلانىستىرىپ وتىر. سول سەبەپتى ولار ۇلكەن قاۋىپتىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا كەشەندى ۇسىنىستارىن ءبىلدىردى. بۇۇ-نىڭ ورتالىق ازياداعى ايماقتىق وكىلدىگى وسى باعىتتا 10 جىلدان استام ۋاقىت جۇمىس ىستەپ كەلەدى. حالىقارالىق ۇيىم بىلتىر جاڭا ستراتەگيا ازىرلەدى. ەندى ونىڭ كومەگىمەن ترانسشەكارالىق وزەندەردى پايدالانۋداعى وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋگە نيەتتى.
– جاڭا ستراتەگيا ويداعىداي جۇزەگە اسىرىلسا، ءۇش ناتيجەگە قول جەتكىزىلەدى دەگەن ءۇمىتىمىز بار. اتاپ ايتساق، پرەۆەنتيۆتىك ديپلوماتيانىڭ نەگىزىندە ايماقتاعى مەملەكەتتەردىڭ ءوزارا سەنىمى ارتادى دەپ كۇتىلۋدە. سونىمەن قاتار سالالىق ينستيتۋتتار مەن قۇقىقتىق بازا جەتىلدىرىلىپ، ارىپتەستىك بايلانىس نىعايا تۇسۋگە ءتيىس. وڭىردەگى بارلىق ەلدەر بۇل باستامانى وڭ قابىلدادى. بۇگىندە ونى ىسكە اسىرۋ كەزەڭى باستالدى. الايدا بۇل وڭاي شارۋا ەمەس. ويتكەنى اتالعان ماسەلەنى جىلدام شەشۋدىڭ تەتىكتەرى جوق. جاھاندىق جىلىنۋ ورتالىق ازيانىڭ بيىك تاۋلارىنداعى مۇزدىقتاردىڭ ەرۋىنە سەبەپ بولىپ وتىر. سول سەكىلدى ارال تەڭىزىنىڭ تارتىلىپ قالعانى دا ايماقتىڭ ەكولوگيالىق جاعدايىنا اسەرىن تيگىزىپ جاتىر. ءار مەملەكەتتىڭ سۋ قورى جانە سۋ ەنەرگەتيكاسىنا قاتىستى ۇلتتىق جوسپارى بار. بىراق اتالعان ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن جاڭا كەشەندى باعدارلاما قاجەت. بۇل قازىرگى زامانداعى ەڭ كۇردەلى سىن-قاتەردىڭ ءبىرى. بۇۇ-نىڭ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتەرريش ارال تەڭىزىنىڭ تارتىلىپ قالعانىن بۇگىنگى داۋىردەگى الاپات تراگەديالاردىڭ قاتارىنا جاتقىزدى. 23 قىركۇيەكتە نيۋ-يوركتە بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ كەزەكتى سەسسياسى شەڭبەرىندە جاھاندىق كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى سامميت وتپەك. بۇل پاريج كەلىسىمى نەگىزىندەگى مىندەتتەردىڭ ورىندالۋىن جىلدامداتۋعا باعىتتالادى. باس حاتشى مەملەكەت باسشىلارىن 2050 جىلعا دەيىن پارنيك گازدارىنىڭ كولەمىن قىسقارتۋ بويىنشا ناقتى ۇسىنىستار ازىرلەۋگە شاقىرادى، – دەدى بۇۇ-نىڭ ورتالىق ازياداعى پرەۆەنتيۆتىك ديپلوماتيا جونىندەگى ايماقتىق ورتالىعىنىڭ باسشىسى ناتاليا گەرمان.
وزەندەردىڭ اعىنى باسەڭدەۋى مۇمكىن
ەلىمىزدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، ورتالىق ازياداعى سۋ رەسۋرستارى تولىق كولەمدە شارۋاشىلىق اينالىمىنا پايدالاناتىندىقتان بۇگىندە وڭىردە سۋ تاپشىلىعى بايقالىپ وتىر. بۇل ءوز كەزەگىندە جازعى ماۋسىمدا وزەن اعىسىن ايتارلىقتاي السىرەتىپ، سۋدىڭ ساپاسىن ناشارلاتىپ ەكولوگيانىڭ ۋشىعۋىنا اكەلىپ سوعادى. وسىنى ەسكەرگەن قازاقستان بيلىگى سۋ شارۋاشىلىعى جانە سۋ ەنەرگەتيكاسى سەكتورىنداعى قاجەتتى ينفراقۇرىلىم قۇرىلىسىنا قوسىمشا ينۆەستيتسيا تارتۋ ءىسىن قولعا الىپتى. مۇنىڭ ناتيجەسىندە سۋ شارۋاشىلىعى نىساندارىن پايدالانۋداعى مەملەكەتارالىق ءتارتىپ وزگەرەتىنى داۋسىز. وسى رەتتە ۇلتتىق مۇددە الدىڭعى ورىنعا شىعاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
بىرىڭعاي ورتالىقتاندىرىلعان جۇيەنىڭ جۇمىسى توقتاتىلعان سوڭ سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ مەن ءبولىپ-تاراتۋ ماقساتىندا قۇرىلعان ايماقتىق سۋ شارۋاشىلىعى ۇيىمى وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتى ءساتتى اتقاردى. دەسەك تە ونىڭ جۇمىسىن الدەندىرۋ ءۇشىن بۇگىنگى تاۋەكەلدەرگە كەشىكتىرمەي بەيىمدەۋ قاجەت، دەيدى وتاندىق ديپلوماتتار.
ايتا كەتەيىك، ەل اۋماعىنداعى ترانسشەكارالىق باسسەين ساناتىنا ەرتىس، جايىق، ىلە، توبىل، شۋ، تالاس، ەسىل جانە سىرداريا وزەندەرى كىرەدى. ولاردىڭ جالپى كولەمى شامامەن 55،1 تەكشە كيلومەتر سۋدى قۇرايدى.
جاڭعىرمالى ەنەرگەتيكا سۋدى ۇنەمدەي مە؟
حالىقارالىق ساراپشىلار سۋ تاپشىلىعى اسىرەسە ءۇندىستاندا قاتتى بايقالعانىن ايتادى. ەل بيلىگى اۋىلدىق جەرلەردەگى سۋ جۇيەلەرىن جاقسارتقانىمەن، 163 ملن-داي ادامنىڭ ءالى دە تىرشىلىك نارىنە قولى جەتپەي وتىر. جاعىمسىز رەيتينگتەگى ەكىنشى ورىندا ەفيوپيا ورنالاسقان. مۇندا تازا سۋدان تارىققان حالىقتىڭ سانى 60 ملن-نان اسادى ەكەن. سونداي-اق بۇل قاتاردا قىتاي، كونگو، يندونەزيا، ۋگاندا، كەنيا جانە پاكىستان سىندى مەملەكەتتەر بار. ءسوز ورايى كەلگەندە ايتا كەتەيىك، سۋدىڭ كوپ مولشەرى اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنا قولدانىلىپ كەلەدى. عالىمدار ديقاندارعا ءداستۇرلى سۋارۋ جۇيەسىنەن باس تارتىپ، اقىلدى تەحنولوگياعا كوشۋگە كەڭەس بەرەدى. بۇل ءسوزدىڭ جانى بار. فەرمەرلەردىڭ سۋدى تىم ارتىق مولشەردە پايدالانۋى وزەندەر مەن سۋقويمالاردىڭ ازايۋىنا الىپ كەلدى. مامانداردىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، الداعى ون جىلدا ەنەرگەتيكا سەكتورىنا قاجەت سۋدىڭ مولشەرى ۇلعايا تۇسەدى. جاڭعىرمالى ەنەرگەتيكا ءبىر ماسەلەنى شەشكەنىمەن، ەكىنشى ءبىر پروبلەمانى تۋدىرۋى دا عاجاپ ەمەس. مىسالى، بيووتىن تۇرلەرىن وسىرۋگە قوسىمشا تۇششى سۋ قاجەت. بۇدان بولەك، كليماتتىڭ وزگەرۋى دە احۋالدى قيىنداتۋى مۇمكىن دەيدى ەكولوگتار. گيدرو-اتموسفەرالىق اعىنداردىڭ قۇبىلمالىلىعى قۋاڭشىلىق پەن سۋ تاسقىندارىنىڭ كوبەيۋىنە اسەر ەتپەك. قازىردىڭ وزىندە ۇلكەن مەگاپوليستەردە سۋدىڭ جەتىسپەۋشىلىگى سەزىلىپ جاتىر. 2018 جىلى كەيپتاۋندا سۋ قورىنىڭ ازدىعىنان ءساۋىر ايىندا ورتالىقتاندىرىلعان جۇيە سۋ بەرۋدى توقتاتىپتى. بۇل كەزەڭ شارۋالارعا اۋىر تيگەن كورىنەدى. قاجەتتى ىلعالدىڭ تاپشىلىعىنان افريكالىق ديقاندارعا ءونىم كولەمىن قىسقارتۋعا تۋرا كەلدى. 2050 جىلى تاپشىلىق ماسەلەسىمەن لوس-اندجەلەس تۇرعىندارى بەتپە-بەت كەلۋى مۇمكىن. ۇندىستانداعى دجايپۋر، سونداي-اق تانزانياداعى دار-ەس-سالام شاھارىنا وسىنداي قاۋىپ ءتونىپ تۇر. تىعىرىقتان شىعۋدىڭ امالى رەتىندە عالىمدار پاريج كەلىسىمىنىڭ تولىقتاي ورىنداۋدى مەن جاھاندىق سۋ قورىن ۇنەمدى پايدالانۋدى ۇسىنىپ وتىر.
زىلتەمىرشىلەردىڭ الەم بىرىنشىلىگى تاشكەنتتە وتەدى
سپورت • كەشە
رۋحانيات • كەشە
تانىم • كەشە
اۋليەاتا وڭىرىندەگى اۋىر كەزەڭ
تاريح • كەشە
سەمەيلىكتەر كولىك قاتىناسىنسىز قالمايدى
ايماقتار • كەشە
ونەر • كەشە
يران يادرولىق كەلىسىمى قايتا قارالۋى مۇمكىن
الەم • كەشە
QAZCOVID-IN – ەڭ قاۋىپسىز ۆاكتسينالاردىڭ ءبىرى
مەديتسينا • كەشە
«قىرىق قىز» – تۇركى حالىقتارىنا ورتاق مۇرا
تاريح • كەشە
تجد جيىنتىق بولىمشەلەرى تاسقىنعا قارسى كۇرەستى قىزۋ جۇرگىزۋدە
ايماقتار • كەشە
سپورت • كەشە
الماتىلىق ستۋدەنت جاھاندىق جارىستا توپ جاردى
سپورت • كەشە
ۇلتتىق قورداعى قارجى ايتارلىقتاي ازايعان
ەكونوميكا • كەشە
الماتىدا 99-داعى قاريا كوروناۆيرۋستى جەڭدى
كوروناۆيرۋس • كەشە
«رۋحاني جاڭعىرۋ»: 4 جىل ىشىندە مادەني باعدارلامالار جاڭا سەرپىن الدى
قازاقستان • كەشە
قىزدار ۋنيۆەرسيتەتىندە «عىلىم اپتالىعى» باستالدى
عىلىم • كەشە
شىمكەنتتە 24 موبيلدىك توپ رەيدكە شىقتى
ايماقتار • كەشە
توبىل قالاسىندا تۇڭعىش ۇلتتىق ونەر ورتالىعى اشىلدى
ايماقتار • كەشە
پرەزيدەنت شۆەتسيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى انن ليندەنى قابىلدادى
پرەزيدەنت • كەشە
توقساندىقتىڭ قورىتىندىسى بويىنشا شىمكەنت الدا كەلەدى
ايماقتار • كەشە
ايدا بالاەۆا «سپۋتنيك V» ۆاكتسيناسىن سالدىردى
مەديتسينا • كەشە
قارجى ۆيتسە-ءمينيسترى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • كەشە
پاۆلوداردا ەر ادام جالعان قۇجاتپەن شەكارادان وتپەك بولدى
ايماقتار • كەشە
قازاقستاندا عارىشكەرلەر كۇنىنە وراي اكتسيا باستالدى
قوعام • كەشە
باس ءمۇفتي قازاقستاندىقتارعا ۇندەۋ جاسادى
قوعام • كەشە
قىزىلوردادا 10659 ادام ىندەتكە قارسى ەكپە سالدىردى
ايماقتار • كەشە
الماتىدا بالالار اراسىندا ىندەت جۇقتىرعاندار سانى جيىلەپ كەتتى
ايماقتار • كەشە
سىرداريا وزەنىندە بالىق اۋلاپ وتىرعاندار ۇستالدى
ەكولوگيا • كەشە
ەلوردالىق وقۋشى NASA-دا تاعىلىمدامادان ءوتتى
ءبىلىم • كەشە
سولتۇستىك قازاقستاندا قۇتىرماعا قارسى ەكپە سالىنىپ جاتىر
ايماقتار • كەشە
قاپشاعايدا كوپ بالالى انا كونديتەرلىك كاسىبىن كەڭەيتىپ كەلەدى
باعدارلامالار • كەشە
قازاقستان عارىش تەحنولوگياسىن يگەرۋگە اتسالىسادى – مەملەكەت باسشىسى
تەحنولوگيا • كەشە
«ۇلتتىق اقپاراتتىق تەحنولوگيالار» باسقارماسىنا جاڭا باسشى كەلدى
تاعايىنداۋ • كەشە
«شىمكەنت جاستار ليگاسى» جوباسى ءوتىپ جاتىر
سپورت • كەشە
كوروناۆيرۋس بويىنشا الەمدەگى احۋالعا شولۋ
الەم • كەشە
الماتىداعى ساين كوشەسى ءۇش شاقىرىمعا ۇزارتىلادى
ايماقتار • كەشە
ەرتىستە بالىقتار قىرىلىپ جاتىر
ەكولوگيا • كەشە
قوعام • كەشە
نۇر-سۇلتاندا جاڭا نوسەر كارىزدەرى سالىنادى
ەلوردا • كەشە
2،3 ملن گەكتار جايىلىم جەر زاڭسىز رەسىمدەلگەن
قوعام • كەشە
قازاقستاندىق قوس گيمناست الەم كۋبوگىنا قاتىسادى
سپورت • كەشە
دوكتورانتتاردىڭ شاكىرتاقىسى 260 مىڭ تەڭگە بولادى
ءبىلىم • كەشە
باتىس قازاقستاندا بەرتىنگە دەيىن قانشا ادامعا ۆاكتسينا سالىندى
ايماقتار • كەشە
شەتەلدەن كەلگەن جولاۋشىلاردان كوروناۆيرۋس انىقتالعان جوق
كوروناۆيرۋس • كەشە
ايماعامبەتوۆ: ەلىمىزدىڭ عىلىم سالاسىنداعى الەۋەتى زور
قازاقستان • كەشە
ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى: 16،6 ملن توننا مۇناي ەكسپورتتالدى
ەكونوميكا • كەشە
ءسىم باسشىسى ەقىۇ تورايىمىمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزدى
ۇكىمەت • كەشە
ەربولات دوساەۆ تەڭگەنىڭ السىرەۋ سەبەبىن ءتۇسىندىردى
قارجى • كەشە
ايگۇل سولوۆەۆاعا جاۋاپتى قىزمەت جۇكتەلدى
ANTIKOR • كەشە
تاعى ءبىر اكىم جولدارعا بايلانىستى سوگىس الۋى مۇمكىن
ايماقتار • كەشە
ەكى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارلارى قاتاڭ سوگىس الدى
ايماقتار • كەشە
يۋري گاگاريننىڭ ولىمىنە قاتىستى بولجام ايتىلدى
الەم • كەشە
رەسەيدە جامبىل جاباەۆقا ارنالعان كىتاپ كورمەسى اشىلدى
ادەبيەت • كەشە
ۆاكتسينا سالدىرسا ورازا بۇزىلا ما؟
مەديتسينا • كەشە
ەلىمىزدە ءبىر اپتا ىشىندە 3 295 قىلمىس جاسالدى
قوعام • كەشە
ۇقساس جاڭالىقتار