پوليتسيا جۇمىسىنىڭ باستى كورسەتكىشى – حالىقتىڭ سەنىمى

– مەملەكەت باسشىسى ق.توقاەۆ ءوزى­نىڭ «سىندارلى قوعامدىق ديالوگ – قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن ور­كەندەۋىنىڭ نەگىزى» اتتى جولداۋىن جا­­ريالادى. وندا ازاماتتاردىڭ قۇ­قىق­­تارى مەن قاۋىپسىزدىگىنە باسا نازار اۋدارىلعان. اسىرەسە جىنىستىق زور­لىق-زومبىلىق، ەسىرتكى تاراتۋ، ادام ساۋداسى، ايەلدەرگە قاتىستى تۇر­مىستىق زورلىق-زومبىلىق جانە باسقا دا اۋىر قىلمىستارعا، اسىرەسە بالا­لارعا قاتىستى قىلمىستارعا جا­زا­نى قاتاڭداتۋ قاجەتتىگىن تاپسىردى. وسى ورايدا ءسىزدىڭ جەكە پىكىرىڭىز قان­داي؟

– مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل تاپسىرماسىن مەن مينيستر رەتىندە جانە جەكە ازامات رەتىندە دە قولدايمىن. بۇل ماسە­لەلەر ءبىزدى دە قاتتى تولعاندىرىپ جۇرگەن. سوندىقتان دا ءىىم وسىنىڭ ال­دىندا ەلەكتروندى رەسۋرستار ارقى­لى ەسىرتكى ساۋدالاۋ جانە ەسىرتكى سايت­تا­رى­نىڭ مەكەنجايلارى جازىلعان گراففيتي-جازۋلار قالدىرۋ ارەكەتتەرىنە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرۋ ماسەلەسىن كوتەرگەن بولاتىن. ويتكەنى جىل سايىن ەلىمىزدە 2 مىڭ ەسىرتكى قىل­مى­­سى انىقتالادى. سونىڭ 1،5 مىڭ فاك­­تىسى ەسىرتكىنى وتكىزۋگە قاتىستى بولىپ وتىر. ەگەر جازا قاتاڭداسا، ەسىرتكى قىل­مى­سىمەن كۇرەس تە ناتيجەلى بولار ەدى. سول سياقتى جىنىستىق جانە تۇرمىستىق زور­لىق-زومبىلىق سياقتى كەيبىر اۋىر قىلمىس تۇرلەرىنە جازانىڭ جەڭىل بولۋى دا تۇپتەپ كەلگەندە قىلمىسكەرلەردىڭ قۇ­قىق قۇرىعىنان سىتىلىپ كەتۋىنە مۇم­­كىندىك بەرىپ جاتادى. ال جازاسىز قال­­عان قىلمىسكەر كەلەسىدە قايتادان قىل­­مىسقا باراتىنى انىق. سوندىقتان بۇل قىلمىستارعا جازانى قاتاڭداتۋ قا­جەت­­تىگىن تولىعىمەن قولدايمىن.

سونىمەن بىرگە جولداۋدا حالىقپەن ەتەنە جاقىن جۇمىس ىستەيتىن اكىمشىلىك پو­ليتسيا بولىنىستەرىن رەفورمالاۋ تۋ­رالى ايتىلدى. بۇل تاپسىرمانى ورىن­داۋ ءۇشىن بىرقاتار ءىس-شارالار قاراس­تى­رى­لادى.

– ەرلان زامانبەك ۇلى، بيىلعى ماۋ­سىم ايىندا وتكەن حالىققا ەسەپ بەرۋ جيىنىندا ەلباسىنىڭ تاپسىرما­سى بويىنشا سالانى جاڭعىرتۋ جو­نىن­­دەگى جول كارتاسى قابىلدانىپ، بىر­نە­­شە با­عىت­تان تۇراتىن جۇمىستار قول­عا الىن­­عانىن ايتقان ەدىڭىز. سو­نىڭ ىشىن­دە جاڭا فورماتتاعى پولي­تسيا­نى قا­لىپتاستىرۋعا ايرىقشا توق­تال­دى­ڭىز. وسى جۇمىستاردىڭ با­رى­­سى تۋرالى كەڭىنەن تارقاتا ايتىپ بەر­سە­ڭىز.

– ەلباسى ىشكى ىستەر ورگاندارىن جاڭ­عىرتۋ جونىندەگى جول كارتاسىنىڭ ءمان-ماڭىزىنا توقتالعاندا «بىزگە جاڭا فورماتسيانىڭ پوليتسەيلەرى قاجەت. ول ءۇشىن كادرلاردى دايارلاۋ، ىرىكتەۋ جانە ىلگەرىلەتۋ جۇيەسى قايتادان قاراس­تى­رىلاتىن بولادى. ۆەدومستۆولىق ءبىلىم بەرۋ ءىسى ايتارلىقتاي وزگەرەدى. مامان­داردى دايارلاۋ ساپاسى الەمدىك ستان­دارت­تارعا ساي كەلەتىن زاماناۋي پوليتسيا اكادەميالارىن قالىپتاستىرعان ءجون» دەپ اتاپ كورسەتتى. سوندىقتان جول كارتا­سىندا كا­درلاردى دايارلاۋ، ىرىكتەۋ، ۆەدومستۆولىق ءبىلىم سالاسىن جاڭعىرتۋ ماسەلەسى باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى رەتىندە بەلگىلەندى.

قازىرگى ۋاقىتتا ىشكى ىستەر ورگاندارى جۇيەسىندە پوليتسەيلەردى دايارلاۋ 12 وقۋ ورنىندا، سونىڭ ىشىندە 4 جوعارى – قاراعاندى، قوستاناي، الماتى اكادەميالارى، ءىىم اقتوبە زاڭ ينستيتۋتى، سونداي-اق 8 وقۋ ورتالىعىندا جۇرگىزىلەدى. قولعا الىنىپ جاتقان رەفورمالار ناتيجەسىندە ءبىلىم وردالارىنىڭ سانى قىسقارىپ، 4 جوعارى وقۋ ورنى مەن شىمكەنت قالا­سىن­دا­عى وقۋ ورتالىعى عانا قالادى.

– پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىن الەۋ­مەت­تىك جاعىنان قولداۋدىڭ ماڭىزى زور. جالاقىسى كوتەرىلىپ، جاعدايى تۇزەلسە، ءتارتىپ ساقشىلارى اراسىندا جەم­قورلىق قىلمىستارى دا ازاياتىنى تۇسىنىكتى...

– رەفورمالار باستالعالى ءبىز شتات سانىن وڭتايلاندىرۋ ناتيجەسىندە بيۋدجەت قارجىسىن 16 ملرد تەڭگەگە دەيىن ۇنەم­دەۋگە قول جەتكىزدىك. وسى بوساعان قارجى تۇگەلگە دەرلىك قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭ­بەكاقىسىن كوتەرۋگە، الەۋمەتتىك قول­­­­داۋ جۇمىستارىنا باعىتتالىپ وتىر. ناقتى ساندارعا توقتالا كەتسەم، پا­ترۋل­­دىك پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭبەك­اقىسى 65 پايىزعا، جەدەل تەرگەۋ قىزمەتى بولىنىستەرى 55، ۋچاس­كە­لىك ينسپەكتورلار (كامەلەتكە تول­ما­­عان­دار ءىسى جونىندەگى ينسپەكتورلار) مەن وقىتۋشىلاردىڭ ەڭبەكاقىسى 25 پايىزعا كوتەرىلدى. قىلمىستىق اتقارۋ جۇيەسى مەن پوليتسيانىڭ وزگە قىز­مەت­تەرىنىڭ جالاقىسى 20 پايىزعا ارتتى. ماسەلەن، پاترۋلدىك پوليتسيا قىز­مەتىنە ەندى كىرىسكەندەر 146 مىڭ تەڭگە ەڭبەكاقى الاتىن بولادى. بۇرىن ولار­دىڭ جالاقىسى 103 مىڭ تەڭگەدەن اسپايتىن.

پوليتسەيلەردىڭ تۇرعىن ءۇي ماسەلەسىن شەشۋگە باسا نازار اۋدارىلىپ جاتىر. وسى رەتتە تۇرعىن ءۇيدى جالداۋ ءۇشىن وتەما­قى الاتىن قىزمەتكەرلەردىڭ ءتىزى­مى كە­ڭەيتىلدى. بۇگىنگە دەيىن مۇنداي قۇ­قىق­تى جەدەل-تەرگەۋ بولىنىستەرىنىڭ 6452 قىزمەتكەرى يەلەنگەن ەدى. ەندى بۇل تىزىمگە كامەلەتكە تولماعاندار ءىسى جونىندەگى ۋچاس­كەلىك ينسپەكتورلار، پاترۋلدىك پولي­تسيا قىزمەتكەرلەرى مەن ولاردىڭ جەتەك­شىلەرى ەنگىزىلەدى. بۇعان قوسىمشا 8 ملرد تەڭگەدەن استام قارجى قاجەت. ۇكى­مەت­تىڭ ءتيىستى قاۋلىسى شىققاننان كەيىن بۇل ماسەلە دە شەشىمىن تابادى.

– سوڭعى جىلدارى پوليتسيا مەن حا­لىقتىڭ اراسى تىم الشاقتاپ كەتتى دەپ دابىل قاعاتىندار بارشىلىق. بۇل بايبالام نەگىزسىز ەمەس. حالىقتىڭ پو­­ليتسياعا دەگەن سەنىمىن ارتتىرۋ باعىتىندا قانداي شارالار قا­بىل­دا­نىپ جاتىر؟

– ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدىڭ ەڭ باستى كورسەتكىشى – حالىقتىڭ بىزگە دەگەن سەنىمى. سوندىقتان ءبىز پوليتسيانىڭ بارىنشا اشىق بولعانىن قالايمىز. سول ءۇشىن بۇگىندە پوليتسيا دەپارتامەنتتەرى، باس­قار­­مالارى مەن بولىمدەرى، جالپى پو­ليتسيا قۇرىلىمدارى جانىنان حقكو ۇلگىسىندە جۇمىس ىستەيتىن فرونت-كەڭسەلەر كوپتەپ اشىلىپ جاتىر. فرونت-كەڭسەلەردىڭ ەرەكشەلىگى جانە ەڭ باستى ارتىقشىلىعى – كەز كەلگەن ادام ەشقانداي الدىن الا جازىلۋسىز، بيۋروكراتيالىق كەدەرگىلەرسىز وسى جەرگە كەلىپ، ءوزىن تولعاندىرىپ جۇرگەن ماسە­لە­سىن، بىلگىسى كەلگەن سۇراعىن تىكەلەي ماماندارعا قويا الادى.

قازىر ەلىمىز اۋماعىندا وسىنداي 174 فرونت-كەڭسە جۇمىس ىستەيدى. ءار كەڭسە كۇنىنە 20-30 ادامدى قابىلداپ، ءتيىستى كە­ڭەستەر بەرۋدە. بولاشاقتا مۇن­داي كەڭ­سە­لەر بارلىق پوليتسيا بولىم­شە­لە­رىن­دە جۇمىس ىستەيتىن بولادى.

ايتا كەتۋ كەرەك، فرونت-كەڭسەلەردىڭ جۇمىسى جولعا قويىلعان ۋاقىتتان باس­تاپ كەزەكشى بولىمدەر مەن «102» جەدەل قىزمەتتەرىنىڭ جۇكتەمەسى ءبىر­شا­ما ازايدى. بۇل قىزمەت جەلىسى قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا جانە باسقا دا جاع­داي­لار­عا كوبىرەك كوڭىل قويۋعا مۇمكىندىك الدى.

– ءوز اتتارىنا ءتۇرلى سىن ايتىلىپ جاتقانىنا قاراماستان، ءتارتىپ ساق­­شىلارى «پوليتسيا – حالىقتىڭ قور­­عانى» دەگەن اتقا لايىقتى ەكەن­دىك­تەرىن دالەلدەپ كەلەدى. كۇنى كەشە اتىراۋدا سۋدان قىزدى قۇتقارام دەپ قازا بولعان ش.اقىمعاليەۆتىڭ ەرلى­گىنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟! جالپى، وسىن­داي توتەنشە جاعدايلار كەزىندە پولي­تسەي­لەردىڭ قازا بولۋىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن نە ىستەگەن ءجون؟

– ءبىز وسىنداي جاعدايلاردى ەسكەرىپ، اۆتو­پاترۋلدىك كولىكتەردى قۇتقارۋ قۇ­رال­­دارىمەن جابدىقتاۋ تۋرالى شەشىم قا­بىل­دادىق. سەبەبى پاترۋلدىك پوليتسيا جاساقتارى وقيعا نەمەسە قىلمىس ورنىنا ەڭ ءبىرىنشى جەتەدى. كەي كەزدەرى ادامدار­دى توتەنشە جاعدايلاردان قۇتقارۋ نەمەسە جاراقات العاندارعا كومەكتەسۋ قاجەت­تى­گى تۋىنداپ قالادى.
ازاماتتىق قورعاۋ جانە مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەرى تاراپىنان پاترۋلدىك پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنە ادامداردى قۇت­قارۋ جانە قۇتقارۋ قۇرالدارىن ءىس جۇ­زىندە قولدانۋ بويىنشا ارنايى كۋرستار ۇيىمداستىرىلماق. بۇل شارالار توتەنشە جاعدايلاردا جەدەل كومەك كورسەتۋ كەزىندە ەڭ ءبىرىنشى حالىقتىڭ، سون­داي-اق پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ دە قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەدى.

– سوڭعى ون جىلدا ەلىمىزدەگى اۆتو­پارك­تىڭ كولەمى 43 پايىزعا ارتقان ەكەن. اۆتوكولىك سانىنىڭ ارتۋى جول قاۋىپ­سىزدىگىن ساقتاۋدى جىلدان-جىلعا قيىن­داتىپ بارا جاتقان جوق پا؟

– دۇرىس ايتاسىز، ەلىمىزدەگى اۆتو­كو­لىك سانى جىلدان-جىلعا ءوسىپ كەلەدى. دەگەنمەن، سوعان قاراماستان، ەلىمىزدەگى جول قاۋىپسىزدىگى تۇراقتى ساقتالىپ وتىر. جول­دارداعى قاداعالاۋ جۇمىستارى كۇشەي­تىلدى. جىل باسىنان بەرى پوليتسيا قىز­مەتكەرلەرى 2،8 ملن جول ەرەجەسىن بۇ­زۋ­شىلىقتى انىقتاپ، 103،5 مىڭ جاياۋ جۇرگىنشىنى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتتى. شامامەن 17،6 مىڭ اۆتوكولىك يەسى جۇرگىزۋشى كۋالىگىنەن ايىرىلدى. ايتا كەتۋ كەرەك، جول قاۋىپسىزدىگىن نىعايتۋدا ەرەجە بۇزۋشىلىقتاردى اۆتوماتتى تىر­كەۋ جۇيەسى ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزۋدە. بۇ­گىن­دە ەلىمىزدەگى جولداردا 4 مىڭنان استام اۆتوماتتى تىركەۋ جۇيەسى بار بەينەكامەرالار قولدانىلادى. وسى اۆتوماتتى جۇيەلەر جىل سايىن 1،5 ملن جول ەرەجەسىن بۇزۋشىلىقتى تىركەۋگە الادى. بۇل جالپى جول ەرەجەسىن بۇزۋشىلىقتىڭ 40 پايىزى. بۇعان قوسا، جاڭا اۆتومات­تى جۇيە باقىلاۋ ايماعىنان وتكەن اۆتوكولىكتەردىڭ تىركەۋ ءنومىرىن وقىپ، ىزدەستىرۋدە بار-جوعىن اۆتوماتتى تۇردە انىقتايدى. وسىنداي كامەرالاردى قولدانىسقا ەنگىزۋ جۇرگىزۋشىلەردىڭ جول ەرەجەسىن ساقتاۋىنا ايتارلىقتاي ىقپالىن تيگىزۋدە.

بيىلعى شىلدە ايىنىڭ باسىندا مي­نيستر­لىكتە قوعام وكىلدەرى جانە پار­لا­­مەنت دەپۋتاتتارىمەن بىرگە جول قا­ۋىپ­سىزدىگىن ساقتاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا دوڭگەلەك ۇستەل وتكىزگەن بولاتىنبىز. وسى وتىرىستا جول قاۋىپسىزدىگىن قام­تا­ما­سىز ەتۋگە قاتىستى بىرقاتار ۇسى­نىس­تار قابىلداندى. سونىڭ ىشىندە ىشكى ىستەر مينيسترلىگى «ورتاشا جىلدامدىق» ولشەمىن ەنگىزۋدى موينىنا الدى. بۇل جاڭا وزگەرىستى فوتو-بەينە تىركەۋدىڭ ستا­تسيو­نارلىق جۇيەسى ارقىلى ىسكە اسىرۋ جوس­پارلانعان.

بۇگىندە جول قوزعالىسى قاۋىپسىزدىگىن ارت­تىرۋدىڭ 2019-2020 جىلدارعا ارنال­عان جول كارتاسى دايىندالۋدا. بۇل اۋقىمدى جوبادا جۇرگىزۋشى كۋالىگىنەن ايىرىلسا دا كولىك جۇرگىزگەندەرگە جازانى قاتاڭداتۋ، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە ەلدەردەن كەلگەن كولىكتەردى ۋاقىتشا تىركەۋ جانە باسقا كوپتەگەن شارالار قارالعان.

– ىشكى ىستەر مينيسترلىگى قۇ­رى­لى­م­ىن­دا ءوز الدىنا وتاۋ بولىپ وتىرعان سالا – قىلمىستىق اتقارۋ جۇيەسى. قول­عا الىنىپ جاتقان رەفورمالار بۇل سالادا دا جۇرە مە؟

– وسى سالاداعى ماسەلەلەرگە مەم­لە­كەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ەرەك­شە دەن قويىپ، بىرقاتار تاپسىرمالار دا بەردى. پرەزيدەنت تاپسىرمالارىن ورىنداۋ شەڭبەرىندە ءبىزدىڭ ۆەدومستۆو باستاماسىمەن جاقىندا وتكەن «اشىق ديالوگ – پەنيتەنتسيارلىق جۇيەنى رەفورمالاۋ قۇرالى» اتتى فورۋمدا ادام قۇقىعى مەن بوستاندىعىن ساقتاۋ، باس بوس­تاندىعىنان ايىرۋ ورىندارىندا سوتتالعانداردى ۇستاۋ جاعدايىن جاق­سار­تۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى. وندا قىل­مىس­تىق اتقارۋ جۇيەسىن حالىقارالىق ستاندارتتارعا جاقىنداتاتىن ماسەلەلەر كوتەرىلدى. وسى جيىندار بارىسىندا قوعام تاراپىنان 200-گە جۋىق ۇسىنىس كەلىپ ءتۇستى. وسىنىڭ بارلىعىن الداعى ۋاقىتتا قاراستىراتىن بولامىز.

تاياۋ كۇندەرى تۇزەۋ مەكەمەسى قىز­مەت­كەرلەرىنىڭ سوتتالعاندارعا زورلىق-زومبىلىق كورسەتۋى بەينەلەنگەن ۆيدەو بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەن الەۋ­­مەتتىك جەلىلەردە جاريالان­دى. قىل­­مىستىق اتقارۋ جۇيەسى قىز­مەت­كەر­لە­رىنىڭ وسىنداي قىلمىستار مەن قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا جول بەرۋ سەبەپ­تە­رىن جويۋ بويىنشا جۇيەلى شارالار كە­شە­نى قابىلدانۋدا جانە ول مەنىڭ جەكە با­قىلاۋىمدا.

قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسى سالاسىن­دا بىرقاتار جاڭا باستامالاردا جۇزەگە اسىپ جاتىر. اتاپ ايتار بولساق، قا­زاق­ستانداعى سوتتالعاندارعا تۋعان-تۋىس­تا­رى­مەن قاشىقتىقتان بەينەبايلانىس جاساۋ قولجەتىمدى بولادى. قازىرگى ۋاقىتتا قاناتقاقتى جوبا اقمولا وبلىسىندا ىسكە قوسىلدى. سونىمەن بىرگە مينيسترلىك سوتتالعاندارعا قاجەتتى تاۋارلاردىڭ ەلەكتروندى دۇكەنىن ىسكە قوسۋ باعىتىندا جۇمىستار جۇرگىزۋدە. سول ءۇشىن Sizoshop.kz جانە Vnimaniye.kz ينتەرنەت-دۇكەندەرى قۇرىلدى. الداعى ۋاقىتتا سوتتالعاندارعا ءوز وتىنىشتەرىن ەلەكتروندى تۇردە جولداۋعا مۇمكىندىك جاسالادى.

– سوتتالعانداردى ەڭبەكپەن قامتۋ – ولاردى تاربيەلەۋدىڭ ەڭ باستى قۇرالى. جۇمىس ىستەۋ ارقىلى ولار وزىنە دە، قوعامعا دا پايدا كەلتىرەتىنى تۇسىنىكتى. بۇگىندە بۇل جۇمىستار قالاي جۇرگىزىلۋدە؟

– قازىر بارلىق سوتتالعانداردىڭ 75%-ى، ياعني جازاسىن وتەپ جاتقان 14،6 مىڭ ادامنىڭ 11 مىڭعا جۋىعى ەڭبەكپەن قامتىلىپ وتىر. ولار جۇمىس ىستەپ، اقشا تابۋ ارقىلى وزدەرى زيان كەلتىرگەن ادامدارعا ماتەريالدىق شىعىندى تولەپ قانا قويماي، وتباسىلارىنا كومەكتەسۋگە مۇمكىندىك الادى، سونداي-اق بوستاندىققا شىققاننان كەيىن قاجەتتى قاراجات قورىن جينايدى.

وسى ماقساتتا قاج مەكەمەلەرىنىڭ وندىرىستىك بازاسىن دامىتۋ شارالارى قابىلدانىپ جاتىر. قازىرگى كۇنى سوتتالعاندار ءتۇرلى تسەحتاردا ەڭبەك ەتۋدە. ءتىپتى تۇزەۋ مەكەمەلەرىنە شاعىن جانە ورتا بيزنەس وكىلدەرى بەلسەندى تۇردە تارتىلۋدا. ولار تۇرمەلەردە ءوز ءوندىرىس ورىندارىن اشىپ، 3 مىڭ سوتتالعاندى ەڭبەكپەن قامتىپ وتىر. بۇدان بولەك، بۇگىندە 63 سوتتالعان ءوز بيزنەسىن اشىپ، اتاپ ايتقاندا، نان، ماكارون، كونسەرۆى ونىمدەرىن شىعارىپ جاتىر. قازىرگى كۇنى مەكەمەلەردە 3 مىڭ سوتتالعان 35 ماماندىق بويىنشا وقىتىلۋدا.

سالادا جۇرگىزىلگەن ىزگىلەندىرۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە «تۇرمە تۇرعىندارى»، ياعني سوتتالعاندار قاتارى 2009 جىلدان بەرى ەكى ەسەگە قىسقاردى. قازىر ەلىمىز بويىنشا پەنيتەنتسيارلىق سالادا 86 مەكەمە جۇمىس ىستەيدى. سوتتالعاندار سانىنىڭ ازايۋىنا بايلانىستى سوڭعى 5 جىلدا 12 مەكەمە، سونىڭ ىشىندە بيىلدىڭ وزىندە 4 مەكەمە جابىلدى. ەلىمىزدە وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ەنگىزىلگەن پروباتسيا قىزمەتى سوتتالعاندار سانىنىڭ ازايۋىنا ىقپال ەتىپ وتىر.

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت.

اڭگىمەلەسكەن
جولدىباي بازار،
«Egemen Qazaqstan»