تاريحپەن تىلدەسكەن ءتۇن

مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ جالپىرەسپۋبليكالىق «مۋزەيلەر شەرۋى» اكتسياسى اياسىندا ۇيىمداستىرىلعان مۋزەي ءتۇنى جوباسى كونستيتۋتسيا كۇنىمەن ورايلاسا كەتتى. مەيرامدى جەلەۋ ەتىپ، ۇلتتىق مۋزەي تورىندەگى تاريحپەن تىلدەسۋ مۇيىسىنە اسىقتىق. ەسىكتەن كىرگەننەن سىپايى قارسى العان قىزمەتكەرلەر قولىمىزعا « ۇلى دالا مۇراسى» اتالاتىن كەش باعدارلاماسىن ۇستاتىپ، شارانىڭ رەسمي اشىلۋ سالتاناتى وتەتىن الاڭعا قاراي باستاپ ءجۇردى. مەرەكەلىك اكتسيانى مۋزەي ديرەكتورى ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلى اشىپ بەردى.

– بيىل ۇلتتىق مۋزەيدىڭ اشىلعانىنا 5 جىل تولىپ وتىر. وسىعان وراي مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن «مۋزەيلەر شەرۋى» جوباسىن قولعا الىپ، تاريحىن تانىعىسى كەلگەن قۇرمەتتى قوناق­تا­رىمىزعا ارناپ ەستەن كەتپەس مەرەي­توي­لىق كەش ۇيىمداستىرىپ وتىرمىز. ويتكەنى كەمەل ەلدىڭ كەلەشەگى  ءتول تاريحىن تانۋدان باستالادى. ونى ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوزىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» جانە « ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى باعدارلامالىق ماقالالارىندا دا ايرىق­شا اتاپ وتكەن بولاتىن، – دەدى ا.مۇحامەدي ۇلى.

كەلۋ­شى­لەر، قازاقستاننىڭ ەجەلگى داۋىرىنەن قازىرگى زامانعا دەيىنگى تاريحى مەن مادەنيەتىن، شەتەل مادەنيەتى، ناق­تى­راق اتاپ ايتساق، كلاسسيكادان اۆانگاردقا دەيىن­گى بىرەگەي مۇراجاي كوللەكتسيالارىن، ەكس­پوزيتسيالار مەن ارنايى تاقىرىپتىق كور­مەلەردى تاماشالادى. تۇركىستان، ۇلىتاۋ سىندى ەلىمىزدىڭ قاسيەتتى جەر­لەرى مەن جالپى مۋزەي تاريحى تۋراسىن­دا 3D فورماتتا اقپاراتتىق-تانىمدىق بەينەسيۋجەتتەر كورسەتىلدى. قولونەرشىلەر اشە­كەي جاساۋ، باسقۇر توقۋ، كيىز باسۋ، قىش ىدىستار جاساۋ بو­يىنشا شەبەرلىك سىنىپتارىن وتكىزدى. سۋرەتشى، گيپپەررەاليست-ءمۇسىنشى، «100 جاڭا ەسىم» جوباسىنىڭ جەڭىم­پازى ايدوس ەسماعامبەتوۆتىڭ جۇ­مىس­­تارى دا كورمە تورىنەن ورىن الىپ، كە­لۋ­­شىلەردى ءتانتى ەتتى.

– سيليكوننان ءمۇسىن جاساۋ ونەرى ەلىمىزدە كەڭ تانىلا قويعان جوق. وسىدان ون شاقتى جىل بۇرىن مادام تيۋسسو مۋزەيىنەن باراك وبامانىڭ بالاۋىزدان جاسالعان ءمۇسىنىن كورىپ، قاتتى قىزىقتىم. سانامدا بىردەن حال­قىمىزدىڭ تاريحي تۇلعالارىنىڭ مۇ­سىن­­دەرىن جاساۋ يدەياسى جارق ەتە قالدى. ەرەكشە ونەر ءتۇرىن قازاقستاندا دا كەڭى­نەن ناسيحاتتاعىم كەلدى، دەدى ءمۇسىنشى.

ايدوس جۇمىستارىنىڭ جانىنا كەلىپ، ادام بويىمەن قاتارلاس مۇسىندەرگە تا­­ڭىرقاي نازار سالىپ، فوتوسۋرەتكە تۇ­سۋ­شىلەردىڭ قاراسى كوپ. شەتەلدىك قو­ناق­­تاردىڭ دا قىزىعۋشىلىعى زور. ء«مۇ­سىن­دى اينىتپاي جاساپتى» دەگەن تاڭىر­قا­نىس­تا­رىن دا ەستىرتىپ ايتىپ قالىپ جاتىر. جاس ءمۇسىنشى جۇمىسىنىڭ وسىن­شالىق ىلتيپاتقا يە بولعانىن سىرتتاي تاماشالاپ تۇرىپ-اق كوز سۇيسىنەدى. «كەلە­شەكتە اقش، ەۋروپا ەلدەرىندە الدە­قاشان دامىپ، شىرقاۋىنا جەتكەن وسى ءبىر ونەر ءتۇرىن قازاقستاندا دا دامىتىپ، تاريحي تۇلعالارىمىزدىڭ تۇتاستاي گالەرەياسىن جاساپ، جەكە مۋزەي اشساق تا جاراسار ەدى» دەگەن وي قىلاڭ بەردى سانادا. وعان ايدوستاي تالانتتى زامانداستاردىڭ قاجىر-قارىمى دا، قابىلەتى دە ابدەن جەتەدى.

مۋزەي ءتۇنىنىڭ تاعى ءبىر ەستەن كەتپەس توسىن سىيى – «زاماناۋي ونەر» زالىنا قويىلعان امەريكالىق پوپ-ارتتىڭ نەگىزى قالاۋشى، حح عاسىردىڭ كوزقاراسى دا، قولتاڭباسى دا ەرەكشە سۋرەتشىسى ەندي ۋورحولدىڭ تۋىندىسى بولدى. بەينەلەۋ ونەرىندەگى ءداستۇرلى باعىتتى بۇزعان ايرىقشا ءستيلدى سۋرەتشىنىڭ تۋىندىلارى وسى ءبىر قالىپقا سىيمايتىندىعىمەن-اق وتكەن عاسىردىڭ جاڭالىعىنا اينالعان بولاتىن. ەندي ۋورحول ەسىمىن جاھانعا ءماشھۇر ەتكەن نەگىزگى ەڭبەكتەرىنىڭ كوشىن Coca-Cola مەن Campbell كومپانيالارىنا ارناپ سالعان سەريالى جۇمىستارى باستايدى. وسى ارقىلى الەمدىك اتاق پەن ابىروي جيعان سۋرەتشىنىڭ كارتينالارى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ قىمبات جۇمىستار ساناتىندا.  

بۇدان بولەك، كەلۋشىلەردىڭ كوڭىلىن قۋانتقان تاعى ءبىر ءسات – مۋزەيدىڭ «اسىل مۇرا» زالىنا قويىلعان امىرە قاشاۋباەۆ، قانىش ساتباەۆ، كەمەل اقىشەۆ، ءشامشى قالداياقوۆ، روزا باعلانوۆا باستاعان عىلىم مەن ونەر مايتالماندارىنىڭ، قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ تۇتىنعان جەكە زاتتارى مەن جۇمىس قۇرالدارى، مۋزىكالىق اسپاپتارىنان قۇرالعان جادىگەرلەر قورى بولدى.

«مۋزەيلەر شەرۋى» – بۇل مادەنيەت ۇيىمدارىنىڭ ءاربىر قازاقستاندىق ءۇشىن ۇلتتىق مادەني مۇرانىڭ قولجەتىمدىلىگىن قام­تاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان زامانا­ۋي فورماتتاعى مادەني-الەۋمەتتىك جوبا. اكتسياعا جىل بويى رەس­پۋب­ليكالىق جانە ايماقتىق مۋزەيلەر تو­لىق­تاي قاتىسادى دەپ كۇتىلۋدە. بۇگىندە ەلىمىزدە جالپى جادىگەرلەر قورى 2،5 ميلليوننان اساتىن ءتۇرلى بەيىندەگى 245 مۋزەي جۇمىس ىستەيتىندىگىن ەسكەرسەك، ارنايى الدىن الا قۇرىلعان كەستە بويىنشا 30 تامىزدان باس­تاپ جالپىرەسپۋبليكالىق «مۋزەيلەر شەرۋى» اكتسياسى اياسىندا ءار ايدىڭ ءۇشىنشى جۇماسى كەشكى ساعات 21.00-دەن تۇنگى 3.00-گە دەيىن وتاندىق مۋزەيلەر ءوز كەلۋشىلەرىنە تاريحپەن تانىسۋعا تەگىن مۇمكىندىك جاساپ قانا قويماي، ءتۇرلى فورماتتاعى قىزىقتى ويىندار مەن باعدارلامالارىن دا قوسا ۇسىناتىن بولادى.

 ەلوردالىق ۇلتتىق مۋزەيدەن باستالعان اكتسياعا اتسالىسقان العاشقىلاردىڭ قاتارىندا الماتى قالاسىنداعى ورتالىق مەملەكەتتىك مۋزەي، ءا.قاستەەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك ونەر مۋزەيى، م.تىنىشباەۆ اتىنداعى الماتى وبلىستىق تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيى، پاۆلودار قالاسىنداعى پ.ۆاسيلەۆتىڭ مۋزەي ءۇيى، قوستاناي وبلىسىنىڭ تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيى بار. الداعى ۋاقىتتا اكتسيا بۇكىل رەسپۋبليكا بويىنشا وتكىزىلەتىن بولادى. بۇل كۇنى كەلۋشىلەر ءۇشىن مۋزەيگە كىرۋ تەگىن.

راس، مۋزەي مادەنيەتى دەسەك، ويىمىزعا بىردەن سانكت-پەتەربۋرگتەگى ەرميتاج، پاريجدەگى لۋۆر، ۆەرسال، لوندونداعى ۇلتتىق گالەرەيا، تاۋەر، بريتان مۋزەيى باستاعان جادىگەرلەر ورداسى ورالادى. اتالعان ەلدەرگە بارىپ تۇرىپ، ايتۋلى مادەني ورىندارعا سوقپاي كەتۋدى ورنى تولماس ولقىلىق كورەتىن سانا قالىپتاسقان جاھاندىق تۇسىنىكتە. قانشاما مىڭجىلدىق تاريحتى ءبىر شاڭىراق استىنا تۇيىستىرگەن سول مەكەندەر مەرەيىن ۇلتتىق مۋزەي تورىنە كوشىرسەك، قانداي عالامات بولار ەدى. وعان قازاقستاننىڭ باي تاريحى دا، قۇندى جادىگەرلەرى دە ءسوزسىز سەپتەسەر ەدى. مۋزەي تۇنىندە ءار ەكسپوناتقا زەردەلەي قاراپ، تاڭىرقاي ءتىل قاتقان شەتەلدىك قوناقتاردىڭ ىقىلاسى دا وسى ويىمىزدى بەكىتتىرە تۇسكەندەي.