انا ءسۇتى بالانى سەمىزدىكتەن قورعايدى

«بالا ۇزاق ۋاقىت ەمگەن سا­يىن، سەمىزدىكتىڭ پايدا بو­لۋ قاۋ­پىنەن قورعانادى. بۇل اق­پارات سەمىزدىكتىڭ الدىن الۋ بو­يىنشا شارالاردى نىعايتۋعا مۇم­كىندىك بەرەدى. سوندىقتان ءبىز وڭىردە انا سۇتىمەن ەمىزۋدى قولداپ، اۋقىمىن كەڭەيتۋ ءۇشىن بارلىق جاعدايدى جاساۋىمىز قاجەت»، دەيدى دۇنيەجۇزىلىك دەن­ساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ەۋروپا وڭىرلىك بيۋروسىنىڭ جۇقپالى ەمەس اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ جانە ءومىردىڭ بارلىق ساتىسىندا دەنساۋلىقتى نىعايتۋ ءبولىمىنىڭ ديرەكتورى د-ر Bente Mikkelsen.

ددسۇ ءسابيدى دۇنيەگە اكەل­گەننەن كەيىنگى العاشقى التى ايىندا تەك انا سۇتىمەن ەمىزۋگە كەڭەس بەرەدى. سودان سوڭ ەكى نەمەسە ودان ۇلكەن جاسقا دەيىن ءارى قاراي ەمىزە وتىرىپ، قوسىمشا تاماقتاندىرۋ قوسپالارىن بەرۋدى ۇسىنادى. حالىقارالىق ۇيىمنىڭ باستاماسى بويىنشا، 170 ەلدە، سونىڭ ىشىندە قازاقستاندا 1-7 تامىز ارالىعىندا دۇنيەجۇزىلىك انا سۇتىمەن قورەكتەندىرۋ اپتالىعى ءوتتى. اتالعان شارانىڭ ماقساتى – ساۋ بالا ءۇشىن انا ءسۇتىنىڭ پايداسى تۋرالى ايەلدەرگە اقپارات بەرۋ. ويتكەنى دارىگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، انا سۇتىندە بالانىڭ تولىق دامۋىنا قاجەتتى بارلىق پايدالى زاتتار: مايلار، ءنارۋىزدار، كومىرسۋلار، سۋ، دارۋمەندەر جا­نە مينەرالدار بار. ونىڭ قۇرا­مىنداعى تابيعي انتيدەنە­لەر جاڭا تۋعان نارەستەنىڭ يممۋ­نيتەتىن نىعايتادى، بالالار اۋرۋىنان ساقتاۋعا كومەكتەسەدى. ياعني، ەمەتىن بالالارعا سۋىق سيرەك تيەدى، جاساندى سۇتپەن قورەكتەنەتىن بالالارعا قاراعاندا جۇقپالى اۋرۋلارعا، ديارەيا، اللەرگياعا دا شالدىعا بەرمەيدى. بۇدان بولەك، انا سۇتىمەن ەمىزۋ بالاعا اناسىنا دەگەن جاقىندىقتى، مەيىرىمدىلىك پەن جايلىلىقتى سەزىنۋگە ىقپالداسادى.

ەۋروپا بيۋروسىنىڭ جۇقپالى ەمەس اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ جا­نە كۇرەسۋ جونىندەگى باسشىسى جواو برەدا COSI رەتىندە بەل­گىلى بالالار سەمىزدىگىنە ەپي­دە­ميولوگيالىق قاداعالاۋ جا­ساۋ بويىنشا ددسۇ باستاما­سىنا جەتەكشىلىك ەتەدى. ول اتال­عان ۇيىمنىڭ انا سۇتىمەن قورەك­تەندىرۋدى قولداۋى سەمىزدىكتىڭ الدىن الۋعا جانە ەۋروپا وڭىرىندە بالالار سەمىزدىگى ماسەلەسىنىڭ وڭ شەشىمىن تابۋعا كومەكتەسەتىنىن ايتادى. «ەمشەك سۇتىمەن قورەك­تەن­دىرۋدى كوتەرمەلەۋ جونىندەگى ۇلتتىق ستراتەگيالار كەيبىر ەل­دەردى سەمىزدىكپەن كۇرەسۋدە جاق­سى ناتيجەلەرگە اكەلۋى ابدەن مۇم­كىن»، دەيدى د-ر جواو برەدا.

COSI 4-راۋندىنىڭ شەڭبە­رىندە قوعامدىق دەنساۋلىق ساق­تاۋ ۇلتتىق ورتالىعى جۇرگىزگەن زەرتتەۋگە سايكەس، ەشقاشان انا ءسۇتىن ەمبەگەن نەمەسە التى ايدان از ەمگەن بالالار اراسىندا التى ايدان اسا ەمگەن بالالارمەن سالىستىرعاندا، سەمىزدىكتىڭ كوبىرەك تارالعانى بايقالدى. COSI 10 جىل بۇرىن 6-9 جاس ارالىعىنداعى بالالاردا ارتىق سالماق پەن سەمىزدىكتىڭ تارال­ۋىن باعالاۋ جانە وزگەرىسىن مو­ني­تورينگىلەۋ ماقساتىندا قۇ­رىلعان بولاتىن. سودان بەرى 40 ەلدەن اسا، جارتى ميلليون­نان استام بالالار اراسىندا دەرەكتەردى جيناقتاۋدىڭ 5 راۋن­دى وتكىزىلدى. ارتىق سالماق پەن سەمىزدىكتەن قورعاۋدان بولەك، انا سۇتىمەن قورەكتەندىرۋدىڭ كوپ­تەگەن ارتىقشىلىعى بار. انا ءسۇتى بالانىڭ سەنسورلىق جانە تانىمدىق دامۋىنا وڭ ىقپالىن تيگىزەدى، ءتۇرلى بالالار اۋرۋىنان بولاتىن نارەستەلەر ءولىمىن تومەندەتۋگە، سونداي-اق اۋرۋدان ەرتەرەك ساۋىعۋعا ىقپالداسادى. كەيبىر زەرتتەۋلەر كورسەتكەندەي، انا سۇتىمەن ەمىزۋ بالانىڭ كوگنيتيۆتىك قابىلەتتەرىن جاقسارتادى، سونىمەن قاتار بالا وسە كەلە ونىڭ دامۋىندا جانە وقۋىندا كەزدەسەتىن ماسەلەلەردىڭ پايدا بولۋ قاۋپىن تومەندەتەدى.

انا ءسۇتى انانىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن دە وتە پايدالى. جاڭا تۋ­­عان نارەستەنى انا سۇتىمەن ەمىزەتىن انالار بوسانعاننان كە­يىنگى كۇيزەلىسكە سيرەك شال­دىعادى. ەمىزۋ انالىق بەز، ءسۇت بەزى وبىرىنىڭ دامۋ قاۋپىن تومەندەتەدى، بوسانعاننان كەيىن انانىڭ سالماعىن ازايتۋعا ىق­پالداسۋى مۇمكىن، سونداي-اق بالانى تاماقتاندىرۋدىڭ سەنىمدى جانە قورشاعان ورتا ءۇشىن قاۋىپسىز ءتاسىلى بولىپ سانالادى.