كوكونىس، قويما جانە مولشىلىق

وبلىس ورتالىعىندا ازىق-ت ۇلىك بەلدەۋىن  قالىپتاستىرۋ، ولاردىڭ باعالارىن تۇراقتاندىرۋ باعىتىندا  تىڭ قادامدار جاسالۋدا. سونىڭ ءبىرى جاڭادان جىلىجاي كەشەندەرىن سالىپ،  حالىقتى جاس جانە ارزان كوكونىسپەن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ تابىلادى.  بۇل باعىتتا قولعا العان  جۇمىستار قايتارىمسىز دا ەمەس. وتكەن جىلى پايدالانۋعا بەرىلگەن «يزەت گرينحاۋس» جشس جىلىجاي كەشەنىنىڭ ونىمدەرى اقتوبەلىك تۇتىنۋشىلاردىڭ داستارقان ءمازىرىن تولىقتىرىپ تا ۇلگەردى. جاقىندا وبلىس اكىمى ەلەۋسىن ساعىندىقوۆ وسى جىلىجاي كەشەنىندە بولىپ، جاسالىپ جاتقان جۇ­مىستارمەن،  قالالىقتاردى جىل بو­يى كوكونىسپەن ءۇزىلىسسىز قامتا­ما­سىز ەتۋگە  ىقپال ەتەتىن جاڭا جوبالارمەن تانىستى. ءوڭىر باسشىسىنا جى­لى­جاي كەشەنىنىڭ جۇمىسى مەن كەلەشەگى تۋرالى اڭگىمەلەگەن  «يزەت گرينحاۋس» جشس ديرەكتورى مۇرات قۇسايىنوۆتىڭ ايتۋىنشا، وتكەن جى­لى جەلتوقسان ايىندا ىسكە قو­سىل­عان جىلىجاي كەشەنى جىلى­نا 1،5 مىڭ توننا قىزاناق وندىرەدى. ۇستىمىزدەگى جىلعى ءساۋىر ايىنان بەر­گى ارالىقتا جىلىجايدا ءوندى­رىل­گەن قىزاناقتىڭ 119 تونناسى تۇ­تى­نۋ­شىلارعا جەرگىلىكتى ساۋدا ورىن­دارى ارقىلى مەيلىنشە ارزان  باعا­مەن ساتىلىپ جاتىر. – بۇگىنگە دەيىن وسىنشاما قو­لەم­دە جينالعان «التەس» سورتتى قىزاناقتىڭ  105 تونناسى وتكىزىلدى. ورتاشا ءار شارشى مەتردەن 50 كيلو  ءونىم جينالۋدا. باستاپقى كەزەڭدە قىزاناقتىڭ ءبىر كيلوسىن 360 تەڭ­گەدەن بوساتقانبىز، قازىر ءبىراز ار­زاندادى، 260 تەڭگە شاماسىندا ءوت­كى­زىلۋدە. گوللانديالىق تەحنولو­گيا­نى پايدالانامىز، ۋلى حيميكاتتار قولدانبايمىز. قازىر جىلى­جايدا 40  ادام جۇمىس ىستەيدى، – دەي­دى سەرىكتەستىك باسشىسى. – بىلتىر «يزەت گرينحاۋس»  جشس-ءنىڭ قۇرىلىسىنا بايلا­نىس­تى ءبىراز تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر بولعا­نى راس. بىراق، جاعدايدى باقى­لاۋ­دىڭ ار­­قاسىندا  ءىس ناتيجەلى بولدى. بيىل تاعى بىرنەشە جىلىجاي كەشەندەرى مەن كوكونىس قويمالارى  ىسكە قوسى­لا­تىن بولادى. مۇنىڭ بارلىعى اق­تو­بەنىڭ ازىق-ت ۇلىك بەلدەۋىن قۇرۋعا، كوكونىس باعاسىن ءبىر قالىپتا ۇستاپ تۇرۋعا، تۇر­عىن­داردى كوكونىس ءونىم­دەرىمەن جىل بويىنا ۇزدىكسىز قامتا­ماسىز ەتۋ­گە العىشارت­تار جا­ساعالى وتىر. ەلى­­­مىزدىڭ وڭتۇستىگىنەن دە كو­ك­ونىستەر بۇرىن­عى­داي  جەت­كىزىلە بەرمەك. ەڭ باستىسى، تۇر­عىندار با­عاسى قول­جەتىمدى كو­كونىس ءونىم­دەرىن جىل بويى تۇتى­نا الادى، — دەدى وب­لىس اكىمى ەلەۋسىن ساعىندىقوۆ. ءوڭىر باسشىسى بىلتىر ءوز قولى­مەن وتىرعىزعان تۇقىمنان تامىر تارتقان  قىزاناقتىڭ  ءونىم بەرىپ تۇرعانىن كورىپ كوڭىلى مارقايدى. ول وسى ارادا ەلىمىزدىڭ يندۋس­تري­يا­لاندىرۋ كارتاسىنا ەنگىزىلگەن جو­با­نىڭ قايتارىمدىلىعىنا تاعى ءبىر كوز جەتكىزدى. سودان كەيىن ەلەۋسىن ناۋرىزباي ۇلى، بيىل جۇزەگە اسى­رى­لاتىن جوبالارمەن جەكە-جەكە تا­نىستى. «كازترەيدپارتنەر» جشس «كوكونىس ورتالىعى» جىلى­جاي كەشەنىن سالۋدى قولعا الىپتى. مۇندا ون گەكتارعا جىلىنا 2300-2800 توننا قىزاناق، كيار، بۇرىش جانە باكلاجان وسىرىلەدى. جىلى­جاي­دىڭ ال­عاشقى ءونىمىن قازان-قاراشا اي­لارىن­دا جي­ناۋعا ەسەپ جاسالۋدا. «اۋىل شارۋاشى­لىعىن قارجى­لاي قول­داۋ قورى» اق اقتوبە وكىل­دى­گىنىڭ ديرەكتورى گۇلجانات ەرعا­زي­نا­نىڭ ايتۋىنشا، اتال­عان قور قارجى­لان­دى­رىپ وتىرعان «جى­لى­جاي ليزينگ» جوبا­سى­نىڭ اياسىندا  سالىنىپ جاتقان ءار­قاي­سىسى 400 شارشى مەتر  بولا­تىن 50 شاعىن جىلىجاي كەشەنى اۋىل شارۋا­شى­لىعى تاۋار ءوندىرۋشى­لەرى­نە ليزينگكە بەرىلەدى. جىلىجاي كەشەنىندە جىلىنا 1500 توننا قى­زا­ناق ءوندى­رى­لەدى. بۇل جەرگىلىكتى ازىق-ت ۇلىك رىنوگىنداعى اتالعان كوك­ونىس ءتۇ­رىنىڭ باعاسىنىڭ ارزان بو­لۋىنا سەپتىگىن تيگىزەتىن بولادى. ال، «الەم تاعام» جشس جى­لى­جاي كەشەنى باستاپقىدا 5 گەكتارعا كوكونىس وسىرسە، كەيىن ونىڭ كولەمىن ەكى ەسە كەڭەيتۋدى كوزدەۋدە. جو­با­نىڭ جىلدىق قۋاتى 800 توننا ءونىم وندىرۋگە جەتەدى. جالپى، كاسىپكەرلەر بىرىڭعاي  كوك­ونىس ونىمدەرىن ءوندىرۋدى ماقسات ەتىپ وتىرعان جوق، وعان قوسىمشا وندىرىلگەن ونىمدەردى ساقتاۋعا دا كو­ڭىل بولۋدە. سوندىقتان دا جى­لى­جاي كەشەندەرىنىڭ كولەمىن كەڭەيتە وتىرىپ، كوكونىس ساقتاۋ قويما­لا­رى­نىڭ قۋاتىن ارتتىرۋ دا قولعا الىنۋدا. بۇل باعىتتا وزىق تەحنولوگيامەن جاراقتاندىرىلعان، الەم­دىك ستاندارتتارعا جاۋاپ بەرەتىن  قون­دىرعىلارمەن جابدىقتالعان  قوي­­مالار سالۋ قاراستىرىلۋدا. مىنە،  وسىنداي جوبامەن سالىنىپ جات­­قان «كيليكو تۋن» جشس-ءنىڭ  3000 توننا ءونىم سياتىن 4 سەك­تسيا­لى جانە  ەكى كەزەڭگە ارنالعان «اق­توبە-كوكونىس» اق قويمالارى كوك­ونىستى ساقتاۋ كورسەتكىشىن بىرنەشە مىڭ تونناعا ارتتىرىپ قانا قوي­مايدى، ونىڭ ۇزاق ساقتالىپ، ساپا­سىن جوعالتپاۋىنا جەتكىزەدى. – ازىق-ت ۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ­دەگى تۇراقتىلىق قوعامداعى تۇ­راق­تىلىققا نەگىز قالايدى.  حا­لىق­تىڭ ازىق-ت ۇلىك باعاسى ۇدايى  قىم­باتتايدى دەيتىندەي مازاسىزدانۋى بولماۋى كەرەك. ءبىز الىپسا­تار­لىقتى، دەلدالدىقتى توقتاتتىق. باعانى قالىپتى ۇستاۋ باعىتىندا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. بۇعان قۇ­قىق قورعاۋ ورگاندارى دا، «نۇر­وتان­دىقتار» دا اتسالىسۋدا. ءبىز حا­لىق تۇتىناتىن نەگىزگى ازىق-ت ۇلىك تۇرلەرىنە باعالاردىڭ قىمباتتاۋى­نىڭ الدىن الۋدىڭ بارلىق ءمۇم­كىن­دىگىن قاراستىرۋدامىز. سونىڭ ءبىرى كوكونىستى وزىمىزدە كوبىرەك ءوندىرۋ بولماق. قازىر قولعا الىنىپ جات­قان شارۋالار بۇعان قول جەتكىزەتىنىمىزگە شەك كەلتىرمەيدى، سىرتقا دا شىعارۋعا مۇمكىندىك بولادى. كارتوپ پەن قىرىققاباتتىڭ جەتكىلىكتى قورىن جاساۋدى دا قاپەردە ۇستاۋ كەرەك. ءبىزدىڭ ءوزىمىزدى ءوزىمىز كارتوپپەن، كوكونىسپەن 80 پايىز قامتا­ما­سىز ەتۋدىڭ مۇمكىندىگى بار. بارلىق كوكونىس ساقتاۋ قويمالارىن تەكسەرىپ، ولاردىڭ تولىق قۋاتىندا جۇ­مىس ىستەۋىنە جەتۋ كەرەك، دەپ ءتۇيىن­دەدى ويىن  ءوڭىر باسشىسى. ساتىبالدى ءساۋىرباي، اقتوبە وبلىسى.