تولە بي اۋدانىندا شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە قولايلى جاعداي تۋعىزىلعان
تولە بي اۋدانىنداعى ورتالىق كوشەمەن جۇرسەڭىز تاس تۇعىر ۇستىندەگى الىپ جۇمىرتقاعا كوزىڭىز تۇسەر. جۇمباقتاردا ايتىلاتىن اۋزى-مۇرنى جوق وتاۋ. الىپ جۇمىرتقا. باجايلاپ قاراساڭىز جۇمىرتقا استىنان قوي باستارى كورىنەر. ساۋلەتشىنىڭ وسىمەن نە ايتقىسى كەلەتىندىگى سوندايدا ساناڭىزعا سارت ەتە قالادى.
“قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان زامان”. ءىشىڭىز جىلىپ قويا بەرەدى. “قازاقستاندا ەشتەڭە ءوڭدىرىلىپ جاتقان جوق، بۇراۋ دا شىعارا المايدى” دەپ مولا باسىنداعى بايعۇزداي زارلايتىندار ايتا بەرەر. قازاق مۇندايدا ء“وز باستارىنا كورىنگەي” دەمەي مە؟!
تولە بي اۋدانىنىڭ اكىمى، اكىمدىك جۇيەدە ۇلكەن تاجىربيەسى بار اۋەلحان تۇرعىمبەكوۆپەن بىرگە ءبىرتالاي نىسانداردى ارالادىق.
ادەتتە، مال جايىلىمى مەن ەگىسكە عانا جارايتىنداي كورىنەتىن تولە بي اۋدانىندا سوڭعى ۋاقىتتارى تالاي سوقتالى دۇنيەلەر جاسالعان. اگرارلى ايماقتىڭ نەگىزگى ۇستانىپ وتىرعان باعىتى – ەگىس كولەمىن ۇلعايتۋ، باۋ ءوسىرۋ، ءىرى قارا مالدى بورداقىلاۋ جانە جىلقى شارۋاشىلىعىن دامىتىپ، قىمىز ءونىمىن ارتتىرۋ بولىپ وتىر.
اۋدان اكىمى وبلىستا العاشقى بولىپ ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك دامۋدىڭ 2010-2012 جىلدارعا ارنالعان ورتا مەرزىمدى دامۋدىڭ ءىس-شارا جوسپارىن جاساپ، جۇمىستى وسى جۇيەگە قۇرعان. سونىڭ اسەرىنەن جاڭا جوبالار قارجىلاندىرىلىپ، ەگىس كولەمىن ديۆەرسيفيكاتسيالاۋ جىل سايىن ارتتىرىلىپ كەلەدى. اۋدان ەكونوميكاسىنىڭ قالىپتى دامىپ كەلە جاتقاندىعىن جىلىجاي سالۋدان دا بايقادىق. 2010 جىلى 1،93 گەكتارعا جىلىجاي سالۋ كەرەك بولسا ورىندالعانى 2،39 گەكتار.
بۇل بۇرناعى جىلمەن سالىستىرعاندا 1،8 گەكتارعا نەمەسە ءۇش ەسەگە ارتىق. وسى جۇمىس 2011 جىلى دا جاقسى جالعاسىن تاۋىپ كەلەدى.
تامشىلاتىپ سۋارۋ بويىنشا دا وسىنداي جاعىمدى مىسالداردى ايتۋعا بولادى.
جەكە كاسىپكەردىڭ ءوز قاراجاتى ەسەبىنەن جىلىنا 600 توننا وسىمدىك مايىن شىعاراتىن تسەح ىسكە قوسىلعانىن كوردىك. اۋداندا تالاي يگىلىكتى شارۋالار جۇزەگە اسىپ جاتىر. ماسەلەن، ەكى جوبا بويىنشا «يتالتسەمەنتگرۋپپ» جشس جاڭا ۇلگىدەگى تسەمەنت زاۋىتىن سالۋ جانە «كەرەمەت» جشس تەمىربەتون باعانالارى مەن وتقا ءتوزىمدى شاموتتى كىرپىش شىعارۋ جوبالارىن ىسكە اسىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە.
لەنگەر ماشينە جاساۋ زاۋىتىندا قۇرىلىس ماتەريالدارىن شىعاراتىن جۇيە ىسكە قوسىلىپ جاتىر.
«اتامەكەن نان»، «باعداۋلەت 1»، «ەرنۋر ستروي»، «سپەتستەح» جشس، «وڭتۇستىك مۇنايگاز» اق، جالپى 8 كاسىپورىن «يسو» حالىقارالىق ستاندارتتار سەرتيفيكاتىن الدى.
ەكى سەرىكتەستىك «ست ك2» سەرتيفيكاتىنىڭ 5 ءتۇرىن يەلەندى.
وتكەن جىلى اۋدان ەكونوميكاسىن دامىتۋدىڭ بىردەن-ءبىر كوزى رەتىندە شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ جۇمىستارىنا باسىمدىلىق بەرىلگەن.
كاسىپكەرلەردىڭ بيزنەسىن دامىتۋ ماقساتىندا لەنگەر قالاسى مەن اۋدان اۋماعىندا 11،8 گەكتار جەر تەلىمى ءبولىنىپ، ونىڭ 8 گەكتارى اۋكتسيون ارقىلى ساتىلدى. سمەتالىق قۇنى 500-520 ملن. تەڭگەلىك 7 ءىرى جوبا دايىندالىپ، قازىرگى تاڭدا 300 ملن. تەڭگەلىك 3 جوبانىڭ (ورتالىق بازار، اۆتوبەكەت جانە حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى) قۇرىلىس-مونتاج جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە.
2010 جىلى 24 جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىك قۇرىلىپ، 296 ادام جۇمىسپەن قامتىلدى. ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر مەن نەسيە ۇيىمدارىنان 1649 جەكە كاسىپكەر وزدەرىنىڭ بيزنەسىن دامىتۋ ءۇشىن 389 ملن. تەڭگەنىڭ نەسيەلەرىن الىپ جۇمىس اتقارۋدا.
تۋريستەرگە اۋداننىڭ كوركەم دە كورىكتى جەرلەرىن كورسەتىپ، ساپالى دەمالىس ۇيىمداستىرۋ ارقىلى بيۋدجەتتى تولىقتىرۋعا مۇمكىنشىلىگىمىز مول، – دەيدى اۋدان اكىمى. بۇل سالانى دامىتۋ ماقساتىندا جالپى قۇنى 2 ملرد. 350 ملن. تەڭگەنى قۇرايتىن 4 ءىرى جوبانى ىسكە اسىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلىپ جاتىر.
اتاپ ايتساق، 40 دەمالۋشىعا قىزمەت كورسەتەتىن 300 ملن. تەڭگەلىك قاسقاسۋ شاتقالىنداعى ۇلكەن دەمالىس ورنى اشىلىپ، قىزمەت كورسەتۋدە. 30 ادام تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىلدى.
- 30 دەمالۋشىعا قىزمەت كورسەتەتىن 100 ملن. تەڭگەلىك اقمەشىت شاتقالىنداعى «كراسنىە سكالى» دەمالىس ورنى اشىلىپ، 20 ادام جۇمىس ىستەۋدە.
- قۇنى 450 ملن. تەڭگەلىك «الاتاۋ» شاڭعى بازاسى اۋماعىندا ەمدەۋ ساۋىقتىرۋ ورتالىعىنىڭ قۇرىلىس جۇمىستارى قارقىندى جۇرگىزىلۋدە. مۇندا 100 ادام جۇمىسقا تارتىلىپ، نىسان بيىلعى جىلى ىسكە قوسىلادى.
سايرام-سۋ شاتقالىندا ورنالاسقان «التەكس» دەمالىس ايماعىندا قۇنى 1،5 ملرد. تەڭگەلىك دەمالىس ورنىنىڭ (6 عيمارات) كۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە. وسى جەرگە باراتىن 13 شاقىرىم جولعا 195 ملن. تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلىپ، كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى اياقتالدى. بۇل ءوز تاراپىنان وسى اۋماقتا دەمالىس ورىندارىنىڭ اشىلۋىنا ىقپالىن تيگىزەدى.
- 10 جەكە كاسىپكەرلەر دەمالىس ايماعىندا ورنالاسقان عيماراتتارىن كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزىپ، دەمالۋشىلارعا قىزمەت كورسەتۋدە.
قاسقاسۋ تاۋ شاتقالىنىڭ «قاسقاسۋ» تاۋ شاڭعىسى دەمالىس ايماعىن جاساۋ ءۇشىن 56،8 گەكتار جەر ءبولىنىپ، ينجەنەرلىك-كوممۋنيكاتسيالىق جۇيەنى ءجۇرگىزۋگە قاراجات ءبولىندى.
اۋدان اكىمى اۋداندىق بيۋدجەتتى ەسەلەۋ ءۇشىن قولدا بار مۇمكىندىكتەردىڭ ءبارىن جاساۋدا. جۇرتشىلىقپەن ءجيى كەزدەسىپ، جاڭا جۇمىس ورنىن اشامىن دەۋشىلەرگە ۇكىمەت تاراپىنان جاسالىپ جاتقان جەڭىلدىكتەردى تۇسىندىرەدى. وبلىستىڭ ءوز ىشىندە جەڭىل پايىزبەن قارجىلاندىراتىن نەسيە سەرىكتەستىكتەرى، “ماكسيمۋم” ورتا جانە شاعىن بيزنەستى نەسيەلەندىرۋ ورتالىقتارى جايلى كەڭىنەن ماعلۇمات بەرەدى. اكىمدىك قىزمەتكەرلەرىن دە وسى ماقساتقا جۇمىلدىرعان. تولە بي اۋدانى – اسپانمەن امانداسقان اقباس الاتاۋدىڭ تىزەسىندە وتىر. تابيعاتى كوركەم. سوندىقتان، قىزمەتىن، بەدەلىن پايدالانىپ ۇلان-عايىر جەردى جامباسىنا باسىپ وتىرعان ازاماتتار بارشىلىق. نە ءوزى جەردى جۇمىس ەتكىزبەيدى، نە وزگەگە بەرمەيدى. اۋدان اكىمى ولارمەن ىمىراعا كەلمەك ەمەس. جەردى تۇگەندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتىر. ورتا بيزنەستى دوڭگەلەتىپ الىپ كەتەتىن شارۋالارعا ءبولىپ بەرمەك. ونداي تالاپكەرلەر كوپ. اۋدان باسشىسىنىڭ تالابىن تۇسىنۋگە بولادى. ورتا جانە شاعىن بيزنەس تالاي ىرگەلى مەملەكەتتەردىڭ داعدارىس جاعدايىندا كوشىن تۇزەدى. ءبىردى ەكى ەتەمىن دەپ وتىرعان شارۋالارعا كومەكتەسەمىن دەگەنى بۇگىنگى كۇنگى باسشىلىققا تالاپتىڭ ەڭ ۇلكەنى.
باقتيار تايجان.
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، تولە بي اۋدانى.