ساياسي جەتەكشى

كەشەگى ۇلى وتان سوعىسىندا وت-جالىن كەشكەن مايدانگەر اكە­لەر رۋحى ەشقاشاندا ۇمى­تىلمايدى. سونداي مايدانگەرلەردىڭ ءبىرى ابىكەن ءتاتي ۇلى 1915 جىلى قار­قارالى ۋەزى، تەمىرشى بولى­سى، قىزىل اراي اۋىلىندا ءدۇ­نيە­گە كەلدى. ەڭبەك جولىن 1931 جىلى شۇبارتاۋ اۋدانىندا اۋىل­دىق كەڭەستىڭ حاتشىسى بو­لىپ باستادى. كەيىننەن اۋدان­دىق جوسپارلاۋ كوميتەتىنىڭ ءتور­اعاسى قىزمەتىن اتقاردى. 1937 جىلى كەڭەس ارمياسى قاتارىنا شاقىرىلىپ، 1937-1938 جىلدا­رى الماتىدا كىشى كومانديرلەر دايىندايتىن ءبىر جىلدىق اسكە­ري مەكتەپتى بىتىرەدى. 1938-1941 جىلدار ارالىعىندا ومبى، اق­مولا قالالارىنداعى اسكەري ءبولىم­دەردە روتانىڭ ساياسي جەتەكشىسى قىزمەتىن اتقارادى. دەمەك، ابىكەن ءتاتي ۇلى سوعىس باستالار قارساڭىندا قازاقتان شىق­قان جاۋىنگەرلەر اراسىندا كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ، ساياسي سانالى ازاماتتاردىڭ ءبىرى بولعانى انىق. 1941 جىلدىڭ كۇزىندە ءا.ءتا­تي­ ۇلىنىڭ اسكەري ءبولىمى العاش رەت قاندى مايدانعا كىرىپ، لە­نينگرادتى قورعاۋعا قاتىسادى. 1943 جىلى 26 دەربەس اتقىشتار بريگاداسى قۇرامىندا ءماس­كەۋ­­دى قورعاعان اسكەرلەر قۇرا­مىندا بولادى. ول بۇل كەزدە باتالون كومميسارى قىزمەتىن اتقاراتىن. «العاشقى كەزدە ءبىز­دىڭ اسكەر­لەر­دىڭ جاۋ شابۋىلىنا توتەپ بەرە الماۋىنىڭ ءبىر سەبەبى قارۋ-جاراقتىڭ جەتىمسىزدىگىنەن بولدى. ماسەلەن، سوعىس باستالعان كەزدە ءبىزدىڭ اتقىشتار روتاسىنىڭ قۇرا­مىن­داعى ءاربىر ءجۇز جاۋىن­گەردىڭ 10-15-ىندە جاي قارۋ سانا­لاتىن ۆينتوۆكانىڭ ءوزى جەتىسپەدى. روتا بولىمشەلەرىندە ۇشتەن قول پۋلەمەت، 1 ستانوكتى پۋلەمەت قانا بول­­دى. ال نەمىستەر سوعىسقا شى­عار­دا ءبىزدى ۇستىمىزدەن ۇشاقپەن بومبالاپ، ارتىنشا ارتيللەريامەن سوق­قىلاپ، سونان كەيىن قاپ­تاعان تانكىلەرىن العا سالىپ، شابۋىلعا شىعاتىن. بۇعان ءبىز توتەپ بەرە المادىق. سوعىستىڭ باس كەزىندەگى جاپپاي شەگىنۋلەر وسىنداي جاع­داي­دان بولدى. تەك ماسكەۋ تۇبىنە جەتكەن كەزدە عانا ءبىزدىڭ قارۋ-جاراعىمىز ولارمەن تەڭەسە باستادى. سول كەزدە كەڭەس جاۋىنگەرلەرى نەمىس-فاشيستەرىنە قاراعاندا وزدەرىنىڭ اسكەري رۋحى ولاردان جوعارى ەكەندىگىن ابدەن كورسەتتى. جەڭىستىڭ ءبىزدىڭ پاي­دامىزعا شەشىلەتىندىگىنە كوزىمىز جەتە ءتۇستى» دەپ جازادى ءوزىنىڭ كەيىنگى ەستەلىكتەرىنىڭ بىرىندە ساياسي جەتەكشى قىزمەتىن اتقارعان ابىكەن اقساقال. ابىكەن ءتاتي ۇلى ناعىز سوعىس­تىڭ وت-جالىنىنان ءوتتى، ءومىر مەن ءولىم ورتاسىندا كۇرەسكە تۇسكەن جاۋىنگەرلەر ساپىندا بولىپ، ولاردىڭ جەڭىس جولىنداعى جىگەرىن جاني ءبىلدى. «اۋىر شايقاستار ءجۇرىپ جاتقان كەزدە قۇرامىندا ءوزىم دە بولعان ءبىزدىڭ اسكەري بولىمدەردىڭ كوميسسارلارى مەن روتانىڭ ساياسي جەتەكشىلەرىنەن وتە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك تالاپ ەتىلەتىن. پارتيا جينالىستارىن جاۋىپ تۇرعان وق استىندا وتكىزىپ، پارتيا قاتارىنا جاڭا جاۋىن­گەرلەر قابىلداعان كەزدەرىمىز دە بولدى. وسىنداي ءساتتىڭ ءوزى پارتياعا وتۋشىلەردى تەرەڭ تەبىرەنىسكە ءتۇسىرىپ، ولار وتان الدىن­داعى اسكەري بورىشتارىن با­رىنشا ادال اتقارۋعا تىرىساتىن. ساياسي جەتەكشىلەر سوعىستىڭ الدىڭعى شەبىندەگى جاۋىنگەرلەر اراسىندا بىرگە بولىپ، ولاردى سان مارتە جاۋعا قارسى قويان-قولتىق ۇرىستارعا كوتەردى. مىنە، وسىنداي شايقاستاردا مەنىڭ جول­داستارىم ەكىنشى باتالوننىڭ كوميسسارى يۆانوۆ پەن ءۇشىنشى روتانىڭ ساياسي جەتەكشىسى ياكۋنين ەرلىكپەن قازا تاپتى» دەپ جازادى ەستەلىگىندە ابىكەن ءتاتي ۇلى. ماسكەۋ تۇبىندەگى شايقاستار­دىڭ ناعىز جان الىپ، جان بەرىسكەن توزاقتىڭ وتىنداي بولعانى بەلگىلى. وسى شايقاستاردا ابىكەن ءتاتي ۇلى قىزمەت ەتكەن جەكە باتالوننىڭ الدىڭعى شەپتەگى ەكى روتاسىنىڭ جاۋىنگەرلەرى كوپ قىرعىنعا ۇشىرادى. ءبىرىنشى روتانىڭ كومانديرى، لەيتەنانت بۋداەۆ پەن ءۇشىنشى روتانىڭ ساياسي جەتەكشىسى بۋليچەۆ قازا تاپتى. باتالون كوميسسارى ءتاتي ۇلىنىڭ وزىنە بىرنەشە جەرىنەن وق ءتيىپ، جارالى بولدى. وسى ۇرىستا ولار دۇشپاننىڭ كوپتەگەن سولدات­تارىن قارۋ-جاراعىمەن قولعا ءتۇسىرىپ، ولاردى 11 ادامنان جا­ساق­تالعان كونۆويمەن تىلعا جىبەردى. ءتاتي ۇلىنىڭ ءوزى جاراسىن جەڭىل دەپ ەسەپتەپ، گوسپيتالعا بارۋدان باس تارتادى. بۇل قاقاعان قىستىڭ كۇنى ەدى. جەلتوقسان ايىنىڭ 27-ءسى كۇنى ابىكەن اعا باستاعان باتالون جاۋىنگەرلەرى نوۆونەدەلنوە ەلدى مەكەنىندەگى نەمىستەردىڭ كۇشتى بەكىنىسىنە شابۋىلعا شىعادى. وسى تۇستا كوميسساردىڭ ءوزى باسىندا وڭ جاق جانباسىنا ءدال قادالعان وقتان، ارتىنشا قاسىنا كەلىپ تۇسكەن سنارياد جارقىنشاعىنان قابىرعا­سىنان اۋىر جارالى بولىپ، ەسىنەن تانادى. قاسىنداعى جاۋىن­گەرلەر بوراعان وقتان قايتا شەگىنۋگە ءماجبۇر بولىپ، بىراق كوميس­ساردىڭ جارالى دەنەسىن بوراعان وق ىشىنەن الىپ كەتە الماي، ونى شەتكەرى تۇرعان سارايدىڭ ىشىندەگى سابانعا كومىپ كەتەدى. ارتىنان اتالعان ەلدى مەكەندى قايتا شابۋىلمەن العان كەزدە ەستەن تانىپ جاتقان ابىكەندى مەدبيكە قىز تاۋىپ الىپ، گوسپيتالعا جەتكىزەدى. وسى جارانىڭ زاردا­بىنان مايدانگەر ءبىرىنشى دارە­جەلى سوعىس مۇگەدەگى بولىپ، ءى-ءشى جانە ءىى دارەجەلى ۇلى وتان سوعىسى وردەندەرىمەن، كوپتەگەن مەدالدارمەن ەلگە ورالادى. كەلە سالىسىمەن «بارلىعى دا مايدان ءۇشىن، بارلىعى دا جەڭىس ءۇشىن» دەگەن ۇرانمەن قايناعان ەڭبەككە ارالاسادى. 1943-1944 جىلدارى شۇبارتاۋ اۋداندىق گازەتىندە رەداكتور، 1944-1947 جىلدارى ابى­رالى اۋداندىق پارتيا كوميتەتىندە ءبولىم مەڭگەرۋشىسى قىزمە­تىن اتقارادى. 1947-1949 جىلدارى ءا.تاتيەۆ الماتى جوعارى پارتيا مەكتەبىن ويداعىداي ءتامامداپ، اباي، جارما، ماقانشى اۋدان­دارىنىڭ پارتيا، كەڭەس ورگان­دارىندا باسشى­لىق قىزمەتتە جەمىستى ەڭبەك ەتتى. ابەكەڭنىڭ بەيبىت ەڭبەك مايدا­نىنداعى ەسەلى ەڭبەگى لەنين، «قۇرمەت بەلگىسى» وردەندەرىمەن، كوپتەگەن مەدالدارمەن، قازاق­ستان جوعارى كەڭەسىنىڭ قۇرمەت گراموتاسى­مەن اتالىپ ءوتتى. ءومىرى ونەگەگە تولى ابىكەن ءتاتي ۇلى 11 بالا تاربيەلەپ ءوسىر­دى، نەمەرە، شوبەرە ءسۇيدى. 1998 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا 83 جاسىندا قايتىس بولدى. «ابە­كەڭ تابيعي تالانتىمەن، اسقان شەبەر ۇيىمداستىرۋشىلىق قا­بى­لەتىمەن، بيىك رۋحىمەن، ازا­ماتتىق ار تازالىعىمەن دارا­لاناتىن. دوس-جاراندارىنىڭ، جاس ۇرپاقتىڭ اقىلشىسى بولا بىلگەن، جانى جايساڭ، اقجارقىن دا بيازى مىنەزدى اقساقال ەدى» دەپ جازىلىپتى ول تۋرالى بەرىلگەن قازانامادا. بۇگىندە ابەكەڭنەن وربىگەن ۇرپاقتار ءوسىپ-جەتىلىپ كەلەدى. ءومىردىڭ ءار سالاسىندا اتالا­رىنىڭ اتىنا لايىقتى قىزمەت ەتىپ ءجۇر. ولار مايدانگەر ەسىمىن ءاردايىم ارداقتاپ جۇرەدى. مۇن­داي ەردى حالىقتىڭ دا ۇمىت­پايتىندىعى انىق. سۇڭعات ءالىپباي.