بۇل ساپاردىڭ بۇرىنعى ساپاردان ءجونى دە, جولى دا بولەك. ولاي دەيتىنىمىز, ەكونوميكالىق قۋاتى جوعارى كورشىمىزبەن اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا مول تاجىريبە الماسۋعا مۇمكىندىك تۋماق. وعان وسى كەزدەسۋدە قولعا العان جوبالار دالەل. اۋەلى جەتىسۋدان اتتانعان دەلەگاتسيا قورعاس قالاسىنداعى الدىڭعى قاتارلى كاسىپورىنداردى ارالاپ, كومپانيالاردىڭ جۇمىسىمەن تانىستى. ءارى ينۆەستيتسيالىق مۇمكىندىكتەرىن باعامداپ, ارىپتەستىك بايلانىس ورناتۋ اياسىندا كەلىسسوزدەر جۇرگىزدى.
وبلىس اكىمى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە, «قورعاس 5G» – قىتايدىڭ شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىنداعى ەڭ ءىرى جانە بىرەگەي ينتەللەكتۋالدى-لوگيستيكالىق پورت. جوبا 2021 جىلى ىسكە قوسىلعان. جالپى, قۇيىلعان ينۆەستيتسيا كولەمى – 300 ملن يۋان, ياعني, 2 ملرد تەڭگە شاماسىندا. اۋماعى 50 مىڭ شارشى مەتردەن اساتىن پورتتا نەگىزىنەن تاۋار قويمالارى مەن دۇكەندەر ورنالاسقان. بۇل جەردەن قازاقستاننىڭ «نۇر جولى» وتكىزۋ بەكەتى ارقىلى اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارلارى مەن تەحنيكالارى جانە ەلەكتروموبيلدەر بىرقاتار ازيا ەلدەرىنە جونەلتىلۋدە. وعان قوسا جىلىنا 100 مىڭ تونناعا دەيىن ەت ونىمدەرىن يمپورتتايدى.
سونداي-اق قورعاستا «Jinyi International Trade» كومپانياسىنىڭ 20 مىڭ توننالىق قويماسى ورنالاسقان. 270-تەي ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان كاسىپورىن جاڭا پىسكەن جەمىس-جيدەك پەن كوكونىستەردى قازاقستان, رەسەي جانە وزبەكستان سەكىلدى 5 مەملەكەتكە ەكسپورتتايدى. وسى رەتتە وبلىس اكىمى بەيبىت يساباەۆ كومپانيا باسشىلىعىنا «قورعاس - شىعىس قاقپاسى» اەا اۋماعىندا قويما سالۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتتى:
«ەگەر بىزدەگى ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتا وسى سەكىلدى قويما الاڭىن سالۋعا نيەت بىلدىرسەڭىزدەر, ءبىز ءوز تاراپىمىزدان قاجەتتى قولداۋ كورسەتەمىز. جەمىس-جيدەك پەن كوكونىستى تاسىمالداۋ جاعى دا ىڭعايلى», دەدى بەيبىت يساباەۆ. ءوز كەزەگىندە كومپانيا باسشىسى يۋ چەنچجۋن ۇسىنىستى قابىل الاتىنىن جەتكىزدى.
دەلەگاتسيا وكىلدەرى ەلەكتروندىق تاۋارلار شىعاراتىن كاسىپورىندا دا بولدى. كاسىپورىندى ارالاپ كورگەن ءوڭىر باسشىسى چيپ وندىرىسىنە قولدانىلاتىن كرەمني جەتىسۋ وبلىسىندا دا بار ەكەنىن جانە قاجەت بولعان جاعدايدا ەكسپورتتاۋعا بولاتىنىن ايتتى. وبلىس اكىمى بەيبىت يساباەۆ ءدال وسىنداي تەحنولوگيامەن جەتىسۋ وبلىسىندا جىلىجاي كەشەنىن سالۋ تۋرالى ۇسىنىس ءبىلدىردى. اۆتوموبيل جانە تەمىرجول قاتىناسى ارقىلى قازاقستاننىڭ شىعىس بولىگىندەگى جالپى سانى 6-7 ملن حالقى بار 5 بىردەي ايماقتى كوكونىسپەن قامتۋعا بولادى.
قىتايعا جۇمىس ساپارى كەزىندە جەتىسۋ وبلىسىنىڭ دەلەگاتسياسى قورعاس قالاسىندا كولىك, لوگيستيكا جانە ساۋدا-ساتتىق سالالارىنداعى بايلانىس جونىندە كەزدەسۋ وتكىزدى. كەزدەسۋ بارىسىندا قازاقستانداعى «قورعاس – شىعىس قاقپاسى» اەا باسقارۋ كومپانياسى» اق, «قازاقستان-قىتاي حالىقارالىق ونەركاسىپتىك قالاسى» جشس جانە قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ «حالىقارالىق شەكارا ماڭى ىنتىماقتاستىعى ورتالىعى» ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم جاساستى.
بۇل ماڭىزدى كەزدەسۋ قحر شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانى مەن جەتىسۋ وبلىسى اراسىنداعى ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناسقا تىڭ سەرپىن بەرمەك. جەتىسۋ وبلىسىنىڭ 563 شاقىرىمى قىتايمەن شەكتەسەدى. ءوڭىردىڭ ترانزيتتىك الەۋەتى دە زور, ويتكەنى قىتايدان ەۋروپاعا جۇكتەردى 11 كۇندە جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن «باتىس ەۋروپا - باتىس قىتاي» ترانسقۇرلىقتىق اۆتوموبيل جول ءدالىزى جەتىسۋ ارقىلى وتەدى. ال «قورعاس – شىعىس قاقپاسى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعى قىتاي مەن وڭتۇستىك-شىعىس ازيادان تمد ەلدەرى مەن ەۋروپاعا دەيىنگى ماڭىزدى مارشرۋتتاردىڭ توعىسىندا, گەوگرافيالىق تۇرعىدان ءتيىمدى ورنالاسقان. سوندىقتان قىتاي تاراپى وڭىرمەن بايلانىستى ارتتىرۋعا مۇددەلى ەكەنىن ءبىلدىردى.
«ىلە وبلىسى مەن جەتىسۋ وبلىسى اراسىندا ۇنەمى جۇزەگە اساتىن مەحانيزمدەردى ىسكە قوسساق دەيمىز. ەكى تاراپ بىرلەسىپ, ارنايى جۇمىس توبىن قۇرساق, جۇمىسىمىز دا جەڭىلدەي تۇسەر ەدى», دەدى قحر قكپ حاتشىسى حاو تسزيانمين.
ءوز كەزەگىندە ءسوز العان جەتىسۋ وبلىسىنىڭ اكىمى بەيبىت يساباەۆ بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە دايىن ەكەنىن جانە ءوڭىر تاراپىنان قاجەتتى قولداۋدىڭ بارلىعى كورسەتىلەتىنىن جەتكىزدى. ينۆەستورلار ءۇشىن اكىمشىلىك جانە ەكونوميكالىق تۇرعىدان قولايلى جاعدايلار جاسالاتىنىن اتاپ ءوتتى:
«شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىنىڭ ەكونوميكاسى سوڭعى 15 جىلدا ايتارلىقتاي وسكەنىن كوردىك. سوندىقتان ىلە وبلىسى مەن جەتىسۋ وبلىسى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق ماسەلەلەرىن قاراستىرۋدى ءبىز دە قولدايمىز. شەكارادان وتەتىن جۇك كولىك سانىن ارتتىرۋعا دا, كەدەندىك راسىمدەردى رەتتەۋگە دە كۇش سالامىز. بۇل جۇمىستاردىڭ ىلگەرىلەۋىنە بىرلەسكەن ارنايى جۇمىس توبى ىقپال ەتەتىن بولادى», دەدى ب.يساباەۆ.
سونداي-اق ول ايماققا 5 ستراتەگيالىق باعىت بويىنشا ينۆەستيتسيا تارتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتقانىن دا تىلگە تيەك ەتتى. اتاپ ايتار بولساق, بۇل قاتاردا اگروونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋ, كولىك جانە لوگيستيكا, تۋريزم, ونەركاسىپ, ونىڭ ىشىندە جەر قويناۋىن پايدالانۋدى دامىتۋ سالالارى بار.
كەزدەسۋ سوڭىندا قازاقستان-قىتاي حالىقارالىق ونەركاسىپتىك قالاسى مەن ساۋدا-لوگيستيكالىق ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتارى اراسىندا ۇشجاقتى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى.
ء ۇشىنشى كۇنى وبلىس اكىمى بەيبىت يساباەۆ باستاعان جەتىسۋلىق دەلەگاتسيا قىتايدىڭ سيامىن قالاسىنا بارعان ساپارىندا ء«بىر بەلدەۋ – ءبىر باعىت» جوباسى اياسىندا وتكەن ساۋدا, ەكونوميكا جانە ينۆەستيتسيا جونىندەگى سەمينارعا قاتىسىپ, قوس تاراپ وڭىرلەرىنىڭ ساۋدا-ساتتىق جانە ەكونوميكالىق بايلانىستاعى مۇمكىندىكتەرى تانىستىرىلدى.
ەكى جاقتى جۇزدەسۋ بارىسىندا 5 ميلليوننان اسا حالقى بار سيامىن شاھارى – الەمدەگى ەڭ ءىرى تەڭىز پورتتارىنىڭ ءبىرى. ونداعى جىلدىق كونتەينەر اينالىمى – 12,4 ملن كونتەينەر. سوندىقتان بۇل ايماق وڭتۇستىك قىتايدىڭ ماڭىزدى لوگيستيكالىق حابى سانالادى. وسى ورايدا «قورعاس – شىعىس قاقپاسى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىن دامىتۋ جونىندە وسى وڭىرمەن تاجىريبە الماسۋدىڭ جەتىسۋ ءوڭىرى ءۇشىن ماڭىزى زور بولماق.
ء«بىز سىزدەرمەن بىرگە ەكى جاقتى بايلانىس ورناتىپ, سيامىن قالاسىنان جەتىسۋ وبلىسىنا ينۆەستيتسيا تارتۋ ماسەلەسىمەن كەلدىك. ەڭ باستى ماقساتىمىز – «قورعاس – شىعىس قاقپاسى» اەا اۋماعىندا سالىناتىن «قازاقستان-قىتاي حالىقارالىق ونەركاسىپ قالاسىنىڭ» جوباسىن تالقىلاپ, سونى جۇزەگە اسىرۋ. پاندەمياعا بايلانىستى ول ءبىراز توقتاپ قالعان بولاتىن. قىتاي تاراپىمەن بىرلەسە وتىرىپ, وسى جوبانى جانداندىرۋ جونىندە مەموراندۋمدارعا قول قويدىق. ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتاعى 1000 گا جەردە قۇرىلىستىڭ العاشقى كەزەڭىن جىل سوڭىنا دەيىن باستاۋ جوسپارلانىپ وتىر», دەدى ب.يساباەۆ.
نەگىزىنەن «قازاقستان-قىتاي حالىقارالىق ونەركاسىپ قالاسى» جوباسىنا قاتىسۋشى كومپانيالاردىڭ كوبى وسى سيامىن قالاسىندا ورنالاسقان. سوندىقتان ساۋدا, ەكونوميكا جانە ينۆەستيتسيا جونىندە وتكەن سەمينارعا 10-نان استام ىرگەلى كومپانيا وكىلدەرى قاتىستى.
سولاردىڭ ىشىندە جەتىسۋلىق دەلەگاتسيانىڭ ءوز ساپارى بارىسىندا ات باسىن بۇرعان نىسانداردىڭ ءبىرى قىتايداعى ەڭ ءىرى ITG لوگيستيكالىق كومپانياسى دا بار. كومپانيا سيامىن قالاسىنداعى كەن رۋداسى مەن ءتۇرلى ءتۇستى مەتالداردى, كاۋچۋك, قاعاز جانە ماقتا ونىمدەرىن, اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارلارىن يمپورتتاپ, ىشكى نارىقتى قاجەتتى شيكىزاتپەن قامتاماسىز ەتۋدە. ەكسپورت جانە يمپورت اينالىمى بويىنشا جىلدىق تابىسى 600 ملرد يۋان, ياعني, 40 ترلن تەڭگە. Forbes رەيتينگىسىندە الەمدەگى ەڭ مىقتى 2000 كومپانيانىڭ قاتارىنا كىرگەن. دۇنيە ءجۇزىنىڭ 10-نان اسا مەملەكەتىمەن بايلانىس ورناتقان. وسى رەتتە وبلىس اكىمى شيكىزاتتى الىس شەتەلدەردەن تاسىعاننان گورى, قىتايعا ىرگەلەس جاتقان جەتىسۋ وبلىسىنان جەتكىزۋ الدەقايدا ءتيىمدى ەكەنىن, قاجەتتى كەن رەسۋرسى دا جەتكىلىكتى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ءوز كەزەگىندە كومپانيا باسشىلىعى قىزىعۋشىلىق تانىتىپ, الداعى ۋاقىتتا قازاقستانعا بارىپ قايتاتىندارىن جەتكىزدى.
جەتىسۋ وبلىسىنىڭ الەۋەتىمەن تانىسقان ولار وتاندىق دەلەگاتسياعا وزدەرىنىڭ ينۆەستيتسيالىق مۇمكىندىكتەرى جونىندە ايتىپ بەردى. ماسەلەن, «Chengdu Keerun Investment» كومپانياسى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى مەن ءتۇرلى-ءتۇستى مەتالل ءوندىرىسى سالاسىندا تىعىز بايلانىس ورناتۋعا مۇددەلى. شىلدە ايىندا قازاقستانعا ارنايى بارۋدى جوسپارلاپ وتىر. ال «Xiamen Municipal Envioronmental» بولسا, وندىرىستىك جانە مەديتسينالىق, تۇرمىستىق قاتتى قالدىقتاردى وڭدەۋگە ءازىر ەكەندەرىن جەتكىزدى. بۇل رەتتە وبلىس اكىمى وڭىردە جىلىنا 130-140 مىڭ تونناعا دەيىن قوقىس شىعارىلاتىنىن, ونىڭ جارتىسىنان كوبىن قايتا وڭدەۋگە بولاتىنىن العا تارتتى. ەگەر وڭىرگە جۇمىس ىستەۋگە كەلەتىن بولسا, ريزاشىلىقپەن قولدايتىنىن اتاپ ءوتتى. شارا بارىسىندا وسى سەكىلدى ءاربىر كومپانياعا ءتيىمدى ۇسىنىستار ايتىلدى.
سەمينار سوڭىندا «قورعاس – شىعىس قاقپاسى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىندا «قازاقستان-قىتاي ونەركاسىپ قالاسى» جوباسىنا قاتىسۋعا نيەتتى 3 كومپانيامەن «داچجۋو» جشس مەموراندۋم جاساستى. ولار – سولتۇستىك-قىتاي ەلەكتروەنەرگەكتيكانى جوبالاۋ ينستيتۋتىنىڭ كونسالتينگتىك توبى, «Chengdu Keerun Investment» جانە «Shenzhen Eternal Asia Logistic» كومپانيالارى.
بولاشاق لوگيستيكالىق تەحنوپاركتە جاڭا وندىرىستەر, دامىعان ينفراقۇرىلىم, اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەۋ كاسىپورىندارى, ساۋدا-ويىن-ساۋىق وبەكتىلەرى, فۋدكورتتار جانە ت.ب. نىساندار بولادى, ياعني جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلادى, زاماناۋي تەحنولوگيالار قولدانىسى كەڭەيەدى.
جەتىسۋ وبلىسى
