شەرحان مۇرتازا اتىنداعى رۋحانيات جانە تاريحتانۋ ورتالىعىنىڭ باسشىسى, تاريحشى ءارى ارحەولوگ عالىم ساۋران قاليەۆ كونە جادىگەردىڭ ساقتار داۋىرىنەن جەتكەن قۇندىلىق ەكەنىنە ەش كۇماندانبايدى. ول تاريحي جادىگەرمەن تانىسۋعا بارعان كەزدە ءوز تۇجىرىمىنىڭ اينا-قاتەسىز اقيقات ەكەنىنە كوز جەتكىزگەن. تاريحشى-ارحەولوگتىڭ ايتۋىنشا, قولا مەن قالايىدان جاسالعان قازاننىڭ ۇزىندىڭى 70 سانتيمەتردى قۇراسا, ديامەترى 66 سانتيمەتر ەكەن.
«مىڭجىلدىق تاريحى بار قازان تابىلعان ماڭايدا ورتاعاسىرلىق قالاشىق بولعان اقتوبە ەلدى مەكەنىنىڭ ورنى تۇرعانىن ءبارىمىز بىلەمىز. الايدا جادىگەردى زەردەلەگەندە ونىڭ تاريحى تەمىر داۋىرىمەن استاسىپ جاتقانىن اڭعاردىق. سوعان قاراعاندا اقتوبەنىڭ ءداۋىرى دە ەرتە تەمىر داۋىرىنەن باستاۋ الۋى ابدەن ىقتيمال. سول سەبەپتى بۇل ماسەلەگە ايرىقشا دەن قويعان ابزال.
اقيقاتىن ايتار بولساق, ءدال وسى اۋماقتا بۇگىنگە كۇنگە دەيىن قانداي دا ءبىر تولىققاندى ارحەولوگيالىق زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلمەگەن ەكەن. ساق داۋىرىنەن جەتكەن قۇندىلىقتىڭ قولعا ءتۇسۋىنىڭ ارقاسىندا, ءوڭىردىڭ شۋ-تالاس ايماعىنداعى ەرتە ورتاعاسىرلىق جانە تەمىر داۋىرىنە ءتان نىسانداردا تولىققاندى عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەتىن شىعار دەگەن ءۇمىت وتى تۇتاندى. قىسقاسى, مىڭجىلدىقتارمەن استاسىپ جاتقان تاريحتى قايتا قوپارۋ ءۇشىن زەرتتەۋ جۇمىستارىنا مىقتاپ كوڭىل بولەتىن ۋاقىت كەلىپ جەتتى. ويتكەنى اۋليەاتا وڭىرىندە بايىرعى كەزەڭدەردەن جەتكەن, اشىلماعان ارال سەكىلدى قۇندىلىقتار مەن جادىگەرلەر جەتىپ ارتىلادى», دەيدى ساۋران قاليەۆ.
ساۋران قاليەۆتىڭ پايىمداۋىنشا, قازاننىڭ ەرنەۋىندەگى ويۋ-ورنەك اسقان دالدىكپەن جاسالعان. بۇل ساق داۋىرىندە عۇمىر كەشكەن تايپالاردىڭ ەسەپكە مىقتى بولعانىن ايقىنداي تۇسەدى. قىسقاسى, تاريحي جادىگەرگە كوز جۇگىرتكەن كىسى ونى جاساعانداردىڭ شىن مانىندە شەبەر بولعانىن تۇسىنەدى. ال كونە قازان مامانداردىڭ زەردەلەۋىنەن وتكەننەن كەيىن بەساعاش اۋىلىنداعى مۋزەيگە تاپسىرىلدى.
جامبىل وبلىسى
