اەس-ءتىڭ پايداسى وراسان

بىزدە اەس قۇرىلىس جوباسىنا قاتىستى ءالى دە بولسا ەكىجاقتى كوزقاراس از ەمەس. دەگەنمەن سوڭعى ۋاقىتتا قولداۋشىلار قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. ال سالا ماماندارى، ەنەرگەتيكتەر مەن عالىمدار اەس-ءتى سالۋ ەلدەگى ەكونوميكانىڭ دامۋى مەن الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ جاقسارۋىنا اكەلەر ەدى دەگەن پىكىردى قاشاننان بەرى ايتىپ الەك. جاسىراتىن نەسى بار، قالاي ايتساق تا قازىرگى كۇنى ەكونوميكانى العا قاراي جىلجىتۋ ءۇشىن بار ماسەلە ەلەكتر قۋاتىنا بايلانىستى بولىپ تۇرعانىنا حالىقتىڭ كوزى جەتكەندەي. ەلدىڭ ەنەرگەتيكالىق دامۋىن ارتتىرۋ جولىندا قازاقستاندا اەس قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ جوباسى قاراستىرىلىپ، بىلتىر مامىردا الماتى وبلىسى جامبىل اۋدانى ۇلكەن اۋىلى اەس سالۋعا لايىقتى ورىن دەپ تاڭداپ الىندى.

«كۇننىڭ جارىعى مەن جىلۋى ادام بالاسىنا قانداي قاجەت بولسا، اەس تە ەلىمىزدىڭ وركەنيەتتى ەلدەر قاتارىنا قوسىلىپ، ەلەكتر جارىعىنا تاۋەلسىز ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن وتە قاجەت. ەرتەڭگى كۇندى بۇگىن ويلاعان دۇرىس. بولاشاقتا ەلەكتر جارىعىنىڭ تاپشىلىق قاۋپى تۇرعاندا اەس سالۋدان باس تارتپاي، بەلدى بەكەم بۋىپ، ەل بولىپ قولداۋ كەرەكپىز. اەس-ءتىڭ ارقاسىندا ەڭ الدىمەن، تاسىمالداناتىن جارىقتان قۇ­تى­لىپ، وزىمىزدە وندىرىلگەن جارىققا قول جەتەدى. ودان كەيىن ەكولوگياعا زيانى جوق جاسىل ايماققا اينالامىز. تاعى ءبىر پايداسى، اتوم ەنەرگەتيكاسى ورتالىق قازاقستاندا ورنالاسسا، ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماعىن ەنەرگيا­مەن قامتۋ دەڭگەيى ارتادى دەپ ەسەپتەيمىز. دەنى ساۋ ۇرپاق – ۇلت بولاشاعى. كومىر مەن گاز ءتۇتىنىن ازايتۋعا ۇلەس قوسۋىمىز كەرەك»، دەيدى «اقسۇڭقار سەكيۋريتي» جشس باسشىسى باقىتجان بەكماعانبەتوۆ.

«بالحاش-ەنەرگو-1» جشس ديرەكتورى توحتارحان اليەۆتىڭ سوزىنشە، اەس قۇرىلى­سى قازاق­ستاننىڭ اتوم پوتەنتسيالىن، سونىڭ ىشىندە ۋراننىڭ قورىن پايدالانۋعا كومەك­تە­سەدى.

«اتوم ەنەرگياسىن ەكسپورتتاۋدىڭ ارقاسىن­دا ەكونوميكا گۇلدەنەدى، يننوۆاتسيالىق جوبالار كوبەيەدى ءارى داميدى. اتوم ەنەرگەتيكاسىن بەيبىت ماقساتتا قولدانا وتىرىپ، ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق ارەناداعى پوزيتسياسى نىعايادى. مەنىڭشە، حالىقتىڭ مۇددەسىنە ساي اەس جوباسىن قولعا الىپ جاتقان مامانداردى قولداۋ دا، قورعاۋ دا قاجەت. ول – وتە قيىن دا جاۋاپتى ءىس. مامانداردىڭ پىكىرىنە قۇلاق تۇرسەك، اتوم ەنەر­گياسى قۋاتتىلىعى جاعىنان كومىر مەن گازدان الدەقايدا جوعارى، ءارى سىرتقا از قالدىق شىعارادى. سونداي-اق ۋراننىڭ قازاقستاننىڭ ءوز ىشىندە ءوندىرىلۋى، قوسىمشا قارجىنى تالاپ ەتپەۋى دە بۇل سالانىڭ ارتىقشىلىعىن كوبەيتە تۇسەدى. وسى سالانىڭ ماماندارى اەس-تەن الىناتىن ەنەرگيا ەكولوگيالىق ەڭ تازا ءارى قاۋىپسىز ەكەنىن ايتۋدا»، دەيدى.

ونىڭ ايتۋىنشا، اەس پايداسىنا تاعى ءبىر دالەل – ەلگە بەدەل سىيلاۋى. اتوم ەلەك­تر ستانسالارى بار مەملەكەتتەر سونىڭ ىشىندە اسىرەسە، ۋران ءوندىرۋ جانە يادرولىق وتىن ءون­دىرىسى بار ەلدەر تەك كومىر نەمەسە گاز ەنەر­گياسىنا نەگىزدەلگەن ەلدەرگە قاراعاندا الدە­قاي­دا دامىعان دەپ ەسەپتەلەدى. الەمدە ەكو­نو­ميكاسىنا اەس پايدا اكەلىپ وتىرعان ەلدەر از ەمەس.

ۇلكەن اۋىلىنىڭ تۇرعىنى ناسىپگۇل راحي­مو­­ۆانىڭ ايتۋىنشا، بالقاش كولى گەوگرا­فيا­لىق جاعىنان وڭتۇستىك پەن سولتۇستىكتىڭ ارا­سىنداعى ەكى جولدىڭ تورابىندا ورنالاس­قان­دىقتان، اەس-ءتى تاپ وسى ماڭايدا سالۋدىڭ ماڭىزى وراسان.

«اەس سالۋعا ءوز باسىم قارسى ەمەسپىن. اەس جايلى قوعامدا ءارتۇرلى پىكىر بار. بو­لا­شاقتا ەلەكتر قۋاتى قىمباتقا تۇسەدى دەپ جاتىر. سوندىقتان قازاقستاندا اەس سالۋ تۋرالى شەشىم قابىلداناتىن ۋاقىت كەل­دى دەپ ويلايمىن. اەس سالىنسا، ءبىزدىڭ اۋىلدا حالىققا دا جۇمىس تابىلادى. اۋىلىمىزدا كوپقاباتتى ۇيلەر بار. بوس تۇرعان پاتەرلەرگە تۇرعىندار قونىستانىپ، اۋىل حالقىنىڭ سانى كوبەيەر ەدى»، دەيدى تاعى ءبىر تۇرعىن سايراحان كۇشىكباەۆا.