جامپوز

ءبىزدىڭ بۋىن قولعا قالام العان جەت­پىسىنشى جىلداردا ادەبيەت پەن جۋرناليستيكا ابدەن قويىنداسىپ كەتكەن ەدى. اقىن-جازۋشى اتاۋلىنىڭ ءبارى اۋەلدە شىعارماشىلىق جولىن گازەتتەن باستايتىن، جۋرناليستىك كاسىپ جازۋشىلىققا جەتەر جولداعى بەلەس سياقتى قارالاتىن، ول بەلەستەن بىرەۋلەر وتە الادى، بىرەۋلەر وتە المايدى دەپ سانالاتىن، ءجۋرناليستىڭ بارا-بارا اقىن-جازۋشى بولماۋىن جۇرت بولا الماۋدىڭ بەلگىسى دەپ قانا بىلەتىن.

وسى قاساڭ قاعيدانى قاقىراتىپ بەر­گەن از ادامنىڭ ءبىرى ەدى ەرجۇمان سمايىل. ول گازەتتىڭ قارا جۇمىسىن ات­قا­را ءجۇرىپ-اق، ماقالانى اندا-ساندا ءبىر جازىپ-اق، زەينەت جاسىنا جەتكەنگە دەيىن جالعىز عانا كىتاپ شىعارىپ-اق، جۋر­ناليستيكا سالاسىنداعى پرەزيدەنت سىي­لىعىنىڭ تۇڭعىش لاۋرەاتى اتانا الدى. ويتكەنى ول جۋرناليستيكا تەك ءوزىڭ جازۋ ەمەستىگىن، ناعىز جۋرناليستيكانىڭ ءمانى ۇيىمداستىرۋشىلىقتا، الدىمەن وزگەلەردىڭ جازۋىنا جاعداي جاساۋ­دا، رەداكتسيا جۇمىسىن جوسپارلاۋدا، وي­عا وي قوسۋدا، قولعا تيگەن دۇنيەنى جون­دەۋدە، وڭدەۋدە، قىرناۋدا، سىرلاۋدا، جۇمىرلاۋدا، قالام يەلەرىن قانات­تاندىرۋدا، ادامداردىڭ الاڭسىز ەڭبەك ەتۋىنە جاعداي جاساۋدا ەكەندىگىن وزگەشە ونەگەسىمەن دالەلدەي ءبىلدى. تۇپ-تۋرا قىرىق جەتى جىل بويى بىلگەندە، سونىڭ جيىر­ما التى جىلىندا قىزمەتتەس بولعاندا، ونىڭ ون ءتورت جىلىندا ءبىرىمىز باسشى، ءبىرىمىز ءبىرىنشى ورىنباسار كۇيىندە قاتارلاسا، قاناتتاسا قىزمەت ەتكەندە ءوز باسىم ەرەكەڭنىڭ جۇمىستى جاپىرىپ جىبەرەتىن ەرەن قايراتىنا، ەل دەگەندە ەشتەڭەدەن ايانبايتىن جۇرەگىنە، تەك جۇرتقا بولسىنشى دەگەننەن باسقانى بىلمەيتىن جانىنا ءتانتى بولۋدان تانبا­عانىمدى ايتا الامىن.

جۇرت ەرجۇماننىڭ ۇستازدىعى دەگەندە «لەنينشىل جاس» پەن «ەگەمەن قازاق­ستاننىڭ» باسشىلىعى توبىندا جۇر­گەن جىلدارىندا جۋرناليستيكاعا باۋ­لىعان باۋىرلارىن، جۇمىسقا قابىل­داعان قىز-جىگىتتەرىن ايتادى الدىمەن. ول دۇرىس، ارينە. بىراق جۋرناليستيكاداعى ۇستازدىقتىڭ شىنداپ تانىلار تۇسى – ۇيىمداستىرۋشىلىقتا. سونىڭ سىرت كوزگە كورىنە بەرمەيتىن قىمبات قىرى – اۆتورلارمەن جۇمىس ىستەۋ. اۋزى دۋالى، ءسوزى ءۋالى دەيتىن كىسىلەردىڭ پىكىرىنە، ەل تانىعان تۇلعالاردىڭ ايتقانىنا اتام زاماننان دەن قويعىش ءبىزدىڭ قازاققا ايتارى بار ادامداردى سونىسىن ايشىقتاپ جەتكىزە الاتىن ادامدارعا اينالدىرۋ – ايرىقشا ونەردىڭ ءبىرى. بۇل تۇرعىدان قاراعاندا قىرىق جىلعى قىزمەتىندە ەرجۇمان سمايىل ۇتىرلى ۇيىمداستىرۋشىلىقتىڭ دا تالاي تاماشا ۇلگىسىن كورسەتىپ كەتتى دەگەن ءجون. توقساندىق، تاقىرىپتىق جوسپارلاردى اپتالار بويى ويلانىپ، تولعانىپ بارىپ جاساعانىمىزدا، اپتالىق لەزدەمەلەردە اياق استىنان شۇعىل تاپسىرمالار بەرگەنىمىزدە ەرەكەڭ سونىڭ ءبارىن جەرىنە جەتكىزە ورىندايتىن، رەداكتسياعا كەرەك ماقالانى، سۇحباتتى ءدال كەرەك كەزىندە قولعا تيگىزگەنشە تىنشىمايتىن. مەن 2003 جىلى «ەگەمەن قازاقستاننىڭ» جەتەك­شىلىگىنەن اقپارات ءمينيسترى قىزمە­تىنە كەتكەنىمدە، ەل باسشىلىعىمەن كەلى­سە وتىرىپ، ەرجۇماندى ءوز ورنىما قال­دىر­عان ەدىم. مينيسترلىك جۇمىستان گازەتكە قايتا ورالعانىمدا، قايتەيىن، ەندى تومەندەتۋگە تۋرا كەلدى. ناقتىراق ايت­قاندا، تومەندەتە تۇرۋعا. ءبىراز ۋاقىت مەن­شىكتى تىلشىلەر بولىمىنە باسشىلىق جاسادى. كوپ ۇزاماي ورىنباسارلىققا، ودان كەيىن ءبىرىنشى ورىنباسارلىققا قويىلدى. سونىڭ بارىندە دە ءبىر قالىپتان تانباي، جازىقسىز جازالانعانداي جەردەن سىر بەرمەي، ءوز مىندەتىن سىرتىلداعان ساعاتتاي اتقارعان كۇيدە جۇرە بەرىپ ەدى-اۋ، قايران ازامات!

قايعىلى حابار قۇلاققا جەتكەن كۇنى «ەگەمەنگە» جازىپ بەرگەن، «ەر اعا» دەپ تاقىرىپ قويعان قوشتاسۋ ءسوزىمىزدى: «ەرەكەڭدى سوڭىنان ەرگەن شاكىرتتەرىنىڭ، ءىزىن باسقان ءىنى-قارىنداستارىنىڭ ءبارى ەراعا دەۋشى ەدى. ەندى سول اتاۋدى ءبولىپ-ءبولىپ ايتۋ قاجەت بولىپ تۇر. قوش، باقۇل بول، ەراعا – جۋرناليستيكادا تالاي ەرلىك جاساعان ەر اعا!» دەپ اياقتاعان ەكەنبىز.

ارتىق ايتقان ءسوز ەمەس.

قازاق قالامگەرلەرىنىڭ اراسىندا زيالى قالپىمەن بولەكتەنىپ تۇراتىن پاراساتتى پروزاشى، ايشىقتى اۋدارماشى كەڭەس يۋسۋپوۆ تۋرالى ەستەلىكتەردىڭ باسىن قوسقان «كەڭەس» جيناعىنا («فوليانت»، 2017) جازعان «ينتەلليگەنت» اتتى ماقا­لا­مىزدا: «كەيىننەن پرەزيدەنتتىڭ ءباسپا­سوز قىزمەتىندە ىستەگەن جىلداردا دا كەڭەس ءسىلامحان ۇلى رەسمي قۇجاتتاردى قازاقشالاۋ، القالى جيىندارداعى سوزدەردى اۋدارۋ جونىندە زور جۇمىس اتقاردى. راس، ول كىسىنىڭ تەرمين ءسوز كورسە ءتۇيىلىپ ءتۇسىپ، «اكىمدىكتىڭ ءۋازيپاسى» دەگەن سياقتى تىركەستەردى تىزبەلەي بەرەتىنى دە بولاتىن. سودان ول ماتىندەر «ەگەمەن قازاقستانعا» كەلەدى دە، مەنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارىم، ءوزى دە رەسمي اۋدارمانىڭ شەبەرى ەرجۇمان سمايىل ەكەۋىنىڭ ءتۇن ىشىندە تەلەفون ارقىلى تالاسۋى باستالىپ كەپ كەتەدى... ونىڭ ۇستىنە، كەڭەس ءسىلامحان ۇلىنىڭ ءبىر قيسايعان جاعىنان قايتپاي قوياتىن قىڭىرلاۋ قالپى تاعى بار. اقىر اياعىندا جوعارى جاقتان «ويتە­تىن بولساڭىزدار، وزدەرىڭىز اۋدارىپ الىڭىزدار» دەگەن پارمەن ءتۇستى دە، رەسمي ماتىندەردىڭ ءبارىن ەندىگى جەردە رەداكتسيا اۋداراتىن، دالدىگىنە، ساپاسىنا رەداكتسيا جاۋاپ بەرەتىن بولىپ شەشىلدى... ودان ۇتىلعان جوقپىز. ەرجۇمان ەكەۋمىز قانداي كولەمدى ءماتىندى دە ەكىگە تەڭدەي ءبولىپ الىپ، اۋدارۋعا كىرىسىپ كەتە بەرەتىنبىز. قايتا سويتە-سويتە ساياسي اۋدارماعا اب­دەن شىڭدالىپ الدىق» دەگەنىمىز بار. سول ون ءتورت جىلداعى تارجىمەشىلىك تان­­دەمىمىزدىڭ جەمىسىن ءبىر جەرگە جيناپ جىبەرسە، ونداعان توم شىعارىنا ءشۇباسىزبىن. ەرجۇماننىڭ اۋدارماداعى العىرلىعىنا، ەرەن ەڭبەككەشتىگىنە ءبىر عانا مىسال كەلتىرەيىن.

2004 جىل. نۇرتاس وڭداسىنوۆتىڭ عاسىرلىق تويىنا قاتىساتىن مەرەيتويلىق دەلەگاتسيا قۇرامىندا تۇركىستانعا جول جۇردىك. ءدال ۇشاققا شىعاردا قولىما ازياداعى ساياسات ساڭلاقتارى تۋرالى جازىلعان «ازياتسكي پرورىۆ» دەگەن جيناق تۇسە قالدى. مەرەيتوي شارالارى بىتىسىمەن كەش بويى، ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىنا دەيىن وقىپ ءبىتىردىم. قازاقستان جايىندا جازىلعان تاراۋ تارتىمدى ەكەن. تاڭەرتەڭ استاناعا قايتتىق. ۇشاققا وتىرا بەرگەندە ءبىر ويدىڭ ورالعانى. سول كولەمدى تاراۋدى شۇعىل اۋدارىپ، «گازەت ىشىندەگى كىتاپ» پىشىمىمەن جاريالاپ جىبەرسەك قاتىپ كەتەر ەدى. اقىرى بەرەتىن بولعان سوڭ جەدەل بەرگەن ءجون، ارينە. ۇشاق جەردەن كوتەرىلەردىڭ الدىندا ەرجۇمانعا تەلەفونداپ ۇلگەردىم: «نومىرگە سالامىز. ءتورت بەتتى بوس ۇستاڭىز. ۇشكە ءبولىپ اۋدارايىق. ءوزى الپىس بەس بەت. ەكى ساعات شاماسىندا بارامىن. ماعان جيىر­­ما بەتىن قالدىرارسىز». ۇشاقتان تۇسە سالا رەداكتسياعا سوعىپ، كىتاپتى ەرەكەڭە قالدىرىپ، ۇيگە جەتىپ، شايعا قانىپ الىسىمەن ءتۇس الەتىندە ديكتوۆكاعا وتىرعانمىن. سول وتىرعاننان الگى وزىمە تيەسىلى جيىرما بەتتى كەشكە قاراي ءبىتىرىپ ءبىر-اق تۇرىپ، ەرەكەڭدى سۇراسام، قىزدار: «اعاي ءالى اۋدارىپ جاتىر» دەيدى. تاڭدانىپ قالدىم. جىلدام اۋداراتىنىن بىلەمىن عوي. ونىڭ ۇستىنە مەنەن ءبىر ساعات بولسا دا بۇرىنىراق الدى. ءبىر كەزدە سوزىڭقىراپ بارىپ بەردى قالعان جاعىن تۇگەندەپ. «تەگىندە، ءنومىردىڭ كولدەنەڭ شارۋالارى كيىپ كەتكەن عوي»، دەپ ويلاپ قويدىم. سويتسەم، بىلاي بولىپتى. سول جىلداردا الماتى بولىمشەسىندە اۋدارماشىلىق مىندەتتى مىڭباي ىلەس اعامىز اتقاراتىن. ساياسي اۋدارماعا قامشى سالدىرمايتىندىعىن پايدالانىپ، وسىنداي قاربالاستاردا جاۋاپتى ماتىندەردى جەدەل الدىرتۋعا ارالاستىرىپ جاتاتىنبىز. جيىرما بەتتى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، جونەلتىپ، تاپسىرمانى ايتسا: «اۋىرىڭقىراپ ءجۇرمىن. مەن ون بەتىن عانا الا الامىن»، دەپتى. سودان ەرەكەڭ ءبىر ءوزى 35 بەتتىك ءماتىندى اۋدارىپ ۇلگەرگەن ەكەن... ارا-اراسىندا ءنومىر جوسپارلاپ، ماكەت بەكىتىپ، سۋرەت تاڭداپ، ماتەريالداردىڭ قالاي تەرىلىپ جاتقانىن، قايسىسىنىڭ قالاي بەرىلىپ جاتقانىن قاداعالاپ ءجۇرىپ!.. وتىز بەس بەتتىك دايىن ءماتىندى جاي كوشىرىپ شىعۋدىڭ وزىنە قانشاما قاجىر-قايرات كەتەتىنىن ويلاپ كورسەڭىز، ەرەكەڭنىڭ وسىنداي ىستەرىن جۋرناليستىك ەرلىك ەمەس دەۋگە ءاددىڭىز قالمايدى. ال مۇنداي جايلار ەرجۇمان سمايىلدىڭ ومىرىندە ونداپ ەمەس، جۇزدەپ كەزدەسكەنىنە ونى جاقىن بىلگەن جانداردىڭ ءبارى كۋالىك ەتە الادى.

35 بەت دەمەكشى... جوق، تاعى ءبىر مىسال ايتايىن. بۇل ەندى ونىڭ جالپى ءبى­لىم-بىلىگىنە، سونىڭ ىشىندە ورىسشاعا جۇي­­رىكتىگىنە قاتىستى جاي. ەرجۇمان مەك­تەبىنەن وتكەن، تىلشىلىكتەن باستاپ، پار­لامەنت دەپۋتاتتىعىنا دەيىن جەتكەن، كەزىندە رەداكتسيامىزدىڭ الماتى بولىم­شەسىن باسقارعان قابىرعالى قالامگەر مەي­رامبەك تولەپبەرگەن جاقىندا (2022 جىل­عى 27 جەلتوقساندا) «ايقىن» گازەتىنە ۇس­تا­زى تۋرالى ايشىقتى ەستەلىك جاريالادى.

«رەداكتسيانىڭ الماتى بولىمشەسىندە جۇمىس قىزۋ ءجۇرىپ جاتتى. ول كەزدە دە، قازىر دە گازەتتىڭ نەگىزگى تىرەگى، سەبەبى عى­لىم مەن مادەنيەتتىڭ، جاستاردىڭ ورتالىعىندا جاڭالىقتار مەن وزگەرىستەرگە تولى، قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ وزىق، تانىمال، تالانتتى وكىلدەرى دە وڭتۇستىك استانادا كوپ شوعىرلانعان بولاتىن... كەزىندە مينيسترلەر كەڭەسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى لاۋازىمىندا بولعان، اتاقتى قارجىگەر داۋلەت سەمباەۆقا قالىڭ كونۆەرتكە سالىنعان حاتتى اپارىپ بەردىم. ەراعانىڭ تاپسىرماسى. بۇل كەزدە ول كىسى «كازكوممەرتسبانكتىڭ» ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى قىزمەتىندە. كەلبەتى كەلىستى، سىمداي تارتىلعان كىسى، ءتۇتىنى بۋداقتاعان شىلىمىن شەگىپ، قولمەن جازىلعان اق پاراقتاردى بىرتىندەپ اۋدارىپ، اسىقپاي وقي باستادى. ۇزاقتاۋ وقىدى. جارتى ساعات بەرجاعى...»، دەپ جازادى مەيرامبەك. سونداعى داۋلەت حاميت ۇلىنىڭ وقىپ وتىرعانى ول كىسىمەن ءبىزدىڭ استانادا جاساعان سۇحباتىمىزدىڭ («تاۋەلسىزدىكتىڭ ءبىر تىرەگى – تەڭگە»، «ەگەمەن قازاقستان»، 2001 جىل، 11 شىلدە) الدىن الا قاعازعا تۇسىرىلگەن ءماتىنى...

سۇحبات بەرۋشى ءماتىندى كىم دايىندا­عانىن سۇرايدى.

«– ەرجۇمان سمايىل...

– قانداي مەكتەپتە وقىعان؟

– قازاق مەكتەبىندە. ۋنيۆەرسيتەتتە دە قازاق بولىمىندە وقىعان. جۇمىسى دا تەك قازاق تىلىندە...

– وتە ساۋاتتى جان ەكەن. اپىراي! ورىس تىلىنە دە كەرەمەت جۇيرىك. مىنا 35 بەتتىك سۇحباتتان ءبىر قاتە كورگەنىم جوق. مەنەن سالەم ايتىڭىز، مەنىڭ قۇرمەتىمدى جەتكىزىڭىز، – دەپ تەكتى اۋلەتتىڭ اقىلدى ۇرپاعى قولىن ۇسىندى».

باعانىڭ باعاسى ول باعانى كىمنىڭ بەرگەنىنە بايلانىستى دەگەندى ايتىپ قالىپ ءجۇرمىز. تەكتى اۋلەتتىڭ اقىلدى ۇر­پاعى، ياعني ون ءتورت جىل بويى (1941 – 1955 جىلداردا) رەسپۋبليكانىڭ وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى قىزمەتىن اتقارعان، كسرو پەداگوگيكا عىلىمدارى اكادەميا­سىنىڭ مۇشە-كوررەسپوندەنتى بولىپ سايلانعان حاميت سەمباەۆتىڭ ۇلى، قازاق­ستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ مۇشە-كوررەسپوندەنتى، توتىقتىرعىش كاتاليز سالاسىنىڭ ءىرى مامانى داۋرەن سەمباەۆتىڭ ءىنىسى، ءبىزدىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتامىزدى نەگىزدەۋشى، زەينەتاقى رەفورماسىن تالداپ-جاساۋشى داۋلەت سەمباەۆتىڭ «وتە ساۋاتتى جان ەكەن»، «35 بەتتىك سۇحباتتان ءبىر قاتە كورگەنىم جوق» دەپ تاڭدانا سۇيسىنۋىندە ورىس تىلىندەگى ءماتىننىڭ گرامماتيكاسى، ورفوگرافياسى، پۋنكتۋاتسياسى جاعىنان مىنسىزدىگى عانا ايتىلىپ تۇرماعانىنا نازار سالعىمىز بار. ول سۇحباتتى قاعازعا سولاي ەتىپ ءتۇسىرۋ ءۇشىن ەكونوميكانىڭ كۇردەلى كاتەگوريالارىن، قارجىنىڭ قىم-قيعاش ۇعىمدارىن تامىرشىداي تاراتا الاتىن تالدامالىق زەردە دە كەرەك ەدى. ويتكەنى قانشا دەگەنمەن، اۋىزەكى ايتىلاتىن سوزدە كولدەنەڭ كوزدى جاڭىلىستىرىپ جىبەرەتىندەي اۋىس-تۇيىستەر، وي قيسىنىمەن جىگىن جاتقىزۋ كەرەك بولاتىن تۇستار تابىلادى. سونىڭ بارىنە ەرجۇماننىڭ ورەسى ەمىن-ەركىن جەتىپ تۇرعانى عوي.

مىنا قىزىققا تاعى قاراڭىز. داۋلەت حاميت ۇلىمەن ءبىزدىڭ اڭگىمەمىز «ەگەمەن قازاقستاننىڭ» استاناداعى رەداكتسياسىندا، شامامەن 3 نەمەسە 4 شىلدە كۇندەرىنىڭ بىرىندە وتكەن. ال ەندى ول سۇحباتتىڭ ءماتىنىن قاعازعا قالايشا ءبىرىنشى ورىنباساردىڭ ءوزى ءتۇسىرىپ ءجۇر دەسەڭىزشى؟ بىلايشا. قار­جىگەرمەن سۇحباتتاسقان كۇننىڭ ەرتەڭىندە-اق شەتەلگە جول جۇرۋگە تۋرا كەلگەن. «بى­رەر كۇننىڭ جەتپەي قالعانى-اي. تەز شىعا­رىپ جىبەرگەندە جاقسى بولار ەدى»، دەگەنمىن ەرەكەڭە. جاي، ءسوزدىڭ سىراعىسى رەتىندە ايتا سالعانمىن. ول سۇحبات تاسپاعا تۇسىرىلگەن ديكتوفوندى سۇراعان. جۋرناليستىك اۋەستىگى شىعار، اڭگىمەنىڭ قالاي جۇرگەنىن تىڭداپ كورگىسى كەلگەن بولار دەگەنمىن دە قويعانمىن. ماسەلەنىڭ ءمانىسىن ءىسساپاردان كەلگەندە ءبىر-اق ءبىلدىم. سويتسەم... سول سەنبى-جەكسەنبىدە ەرجۇمان باس-اياعى ءۇش ساعاتتايعا سوزىلعان الگى اڭگىمەنى مۇقيات تىڭداپ، ورىس تىلىندە جاسالعان سۇحباتتى قاز-قالپىندا، ءتۇپ-تۇگەل قاعازعا ءتۇسىرىپ شىعادى، دۇيسەنبىدە قولجازبانىڭ ءار بەتىن سۋرەتكە سالىپ، ەلەكتروندى پوشتامەن الماتىعا جەت­كىزەدى، ونى مەيرامبەك ارقىلى سۇحبات بەرۋشىنىڭ قولىنا تيگىزەدى، كەلىسىمىن الدىرادى... ءىسساپاردان كەلسەم، ءبارى دايىن تۇر. ءتىپتى تاسپانى تىڭداۋ دا قاجەت ەمەس. وقىپ، ىشتەي ىقشامداعان، سىعىمداعان كۇيدە، قايتادان اڭگىمەلەگەندەي ەتىپ، ەلەپ-ەكشەپ ايتىپ شىقساڭىز جەتىپ جاتىر. گازەتتىڭ قوس بەتىن قاۋسىرىپ تۇرعان سۇحبات ءبىر كۇندە-اق دايىندالدى. جۇرت نازارىن اۋداردى. سوندا ەرجۇماننىڭ قاجىمايتىن-تالمايتىن قايراتىنا قات­تى قايران قالدىم. قولجازبانى قولعا ۇستاتقاندا نە ايتارىمدى دا بىلمەي بەتىنە قاراعانىمدا، «ەشتەڭە جوق، ورتاق شارۋامىز عوي»، دەدى دە كابينەتتەن شىعا بەردى.

ءيا، ەرجۇمان ءۇشىن ورتاق شارۋا ۇعىمى بارىنەن دە جوعارى ەدى. قاي باسشىمەن قىزمەت اتقارىسقاندا دا ول وسى ۇستانى­مىنان اينىعان جوق.

ارعى-بەرگىدەگى قازاق باسپاسوزىندە ورىنباسارلىقتىڭ قادىر-قاسيەتىن ءدال ەرجۇمان سمايىلداي تانىتقان ادام بو­لىپ كورگەن ەمەس. جەتى رەداكتورمەن جۇمىس ىستەپ، التى بىردەي باسشىعا ءبىرىنشى ورىنباسار بولا ءجۇرىپ، ول جەتەكشىگە ادالدىقتىڭ اسىل ۇلگىسىن تانىتا ءبىلدى. «رەداكتوردىڭ ويلاعانىن تاۋىپ تۇرساڭ، ورىنباسار جاقسى. ايتقان تاپسىرمانى اسىرىپ، ودان ءارى دامىتىپ اكەتسەڭ، ورىنباسار جاقسى. ورىنباساردىڭ نەگىزگى مىندەتى دە سول. وندا باستىق ورنىنان كەتسە، سونىڭ ورنىن باسام دەگەن دامە بولماۋ كەرەك. شىندىعىندا كەلگەندە، ورىنباسار بولۋ – ۇلكەن ونەر»، «ادامداردىڭ ءبارى باستىق بولادى ەكەن دەپ ويلاۋ قاجەت ەمەس. ورىنباساردىڭ ءبارى عاجاپ رەداكتور بولادى دەپ ويلاۋ دا كەرەك ەمەس»، «ورىنباساردىڭ ءبىر جاقسى جەرى ءوزىڭنىڭ ءرولىڭدى ءبىلۋ عوي» – مۇنداي سوزدەردى ادام­نىڭ ادامى عانا ايتا الادى. «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە ەڭ كوپ جىل رەداكتور بولعان – ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ. ول ون بەس جىل باسىلىمعا جەتەكشىلىك جاسادى. ساۋىتبەك مينيستر بولىپ تاعايىن­دالعاندا، ورنىنا باس رەداكتور بولىپ قالدىم. ساۋكەڭ اعىسى بىلىنبەيتىن تۇنىق وزەن سەكىلدى بولعانىمەن، ءبارىن ويلاپ جۇرەدى. جان دۇنيەسى كەڭ جىگىت. كەيدە ءبىر وقىلىمدى ماقالا جازساڭ، ون كۇن بويى قولعا قالام ۇستاماي، سۋالىپ قالعان بوس قۇدىق سەكىلدى جۇرەسىڭ. ساۋىتبەك ونداي ەمەس. ويدان وي تۋعىزادى. ءبىر ءنومىر­دى جاقسى ەتىپ شىعارساڭ، ول كەلەسى ءنومىر­دى ودان دا ءساتتى ەتىپ شىعارۋدى ويلاستى­رىپ، نوبايىن جاساپ وتىرادى. ءبارىن ىشتەي ساراپتايدى» – مۇنداي سوزدەردى ادال­دىڭ ادالى عانا ايتا الادى. ءوزىڭ جاز­عان ەستەلىككە ءوزىڭ جايلى ايتىلعان جاقسى لەبىزدى كىرىستىرۋ كەلىسسىزدەۋ ەكەنىن بىلە تۇرا، ەرجۇماننىڭ وسى سوزدەرىن ادەيى كەلتىرىپ وتىرمىن. ويتكەنى بۇل سوز­دەر ماقتاۋعا ساراڭ، ءبارىن ىشىنە ساقتاپ جۇرە­تىن ەرجۇمانداي اسىلدىڭ اۋزىنان شىق­قاندىقتان دا مەن ءۇشىن بولەكشە باعا­لى. «باعانىڭ باعاسى ول باعانى كىمنىڭ بەر­گەنىنە بايلانىستى» دەدىك قوي جاڭا عانا.

ء«بارىن ىشىنە ساقتاپ جۇرەتىن» دەمەكشى، ەرجۇماننىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتى دە مىق­تى ەدى. اۋدارما جاساپ وتىرىپ، الدان شىققان ءبىر تەرميننىڭ بۇرىن قالاي الىنىپ كەلگەنىن سۇراپ قالساڭىز دا، «زاپاستا» جاتقان الدەبىر ماتەريالدىڭ اتىن، زاتىن تۇرماق، جول كولەمىن سۇراپ قالساڭىز دا تاباندا سارت ەتكىزەتىن. بۇل جاعىنان ونىڭ الدىنا تەك جانبولات اۋپباەۆ تۇسە الاتىن. باس باسىلىمدى باسقارىپ جۇرگەندە «ەگەمەننىڭ» ەل گازەتى اتانۋىنا، تارالىمى 2000 جىلعى 38 مىڭنان 2016 جىلعى 212 مىڭعا جەتۋىنە، باسقا دا ابىروي-اتاققا ۇجىمنىڭ ءار مۇشەسى حال-قادەرىنشە ۇلەس قوستى دەسەك، سونىڭ ىشىندە اسىرەسە وسى ەكى ازاماتتىڭ – ەرجۇمان مەن جانبولاتتىڭ جاناشىرلىق كومەگىنىڭ، جوعارى بىلىگىنىڭ ورنى بولەكشە بولعانىن رازىلىقپەن ايتۋ پارىز.

ەرەكەڭنىڭ جادىنىڭ مىقتىلىعى كىتاپتارىنان دا كورىنەدى.

زەينەتكە شىققاننان كەيىن ول گازەتكە اۋىلدا بىرگە وسكەن دوستارى، كلاستاس­تارى تۋرالى ەستەلىك-حيكايالار ۇسىندى. ونداعان جىل بويعى گازەتتىڭ بىتپەيتىن دە قويمايتىن جاندى جەيتىن تىرلىگىنەن تىنىس تاۋىپ، ەكى كۇننىڭ بىرىندە كەلەتىن دە تۇراتىن ساياسي اۋدارمانىڭ سىقاستىرۋعا، سىرەستىرۋگە سۇيرەلەمەي قويمايتىن ستيلى­نەن سۋىستاعان سوڭ، كومپيۋتەر سورىپ تاستاعان كوزىن ەمدەتىپ العان سوڭ كوڭىلىن ءبىر دەمدەپ، الىستا قالعان بال بالالىعىن، جايساڭ بوزبالالىعىن ەلجىرەي ەسكە تۇسىر­گەن، ءسويتىپ سونىڭ ءبارىن تامىلجى­تىپ قاعازعا تۇسىرگەن ەكەن. جارتى عاسىرداي بۇرىنعى وقيعالاردىڭ ۇساق دەتالدارىنا دەيىن ۇمىتپاعانىنا ءتانتى بولاسىڭ. جارايدى، تىكەلەي ءوزى قاتىسقان جايلاردىڭ ءجونى بولەك دەيىك. قانشا دەگەنمەن، مۇنىڭ ءبارى – اۆتوردىڭ ءوز ءومىرى. ال ەندى كلاستارىنىڭ جەكە ومىرىنە قاتىستى شاعىن شتريحتارعا دەيىن جاي-جاپسارلاپ جازعانىنا نە ايتارسىز؟ ارينە، وسىنىڭ ءبارى اۆتوردىڭ بالا كۇنگى دوستارىن ەت جۇرەگى ەزىلە جاقسى كورگەنىنىڭ، سولاردىڭ ءار ءساتىن جىلدار بويى جادىندا جاتتاپ، ساناسىندا ساقتاپ جۇرگەنىنىڭ، ەڭ باس­تىسى – جاقسى جاندارعا جايىلىپ تۇسەتىن دالاداي كەڭ كوڭىلىنىڭ ارقاسى. «ەرەكە، جۇمىستى قويام، جۇمىستى قويام دەي بەرەتىنىڭىزدىڭ سىرىن جاڭا ءتۇسىندىم. كومبەنىڭ كوزىن تاپقان ەكەنسىز، ەندى جالعاي ءتۇسىڭىز. وسىنداي-وسىندايدىڭ ون-ون بەسىن جازساڭىز، دوڭگەلەنگەن دۇنيە بولىپ شىعا كەلەدى»، دەدىم. كەيىن دە گازەتكە ەكى-ءۇش ەستەلىك جاريالاعان. ءارى قاراي بەرگەن جوق. جالعاستىرماعان بولدى عوي دەپ قويعانمىن. ارادا ەكى جىلداي وتكەندە كابينەتكە ەرەكەڭ كەلىپ تۇر. قولىندا كىتاپ. «دوستار ەسكە تۇسكەندە» دەپ اتالادى. اجەپتاۋىر قوماقتى. جاڭاعىداي مولدىرەگەن ەستەلىكتەردىڭ ون-ون بەسىن ەمەس، تۇپ-تۋرا جيىرما التىسىن جازىپ تاستاپتى. «ساۋكە! وسىلاي بولۋىنا وي سالىپ ەدىڭىز، ەندى قالاي بولعانىن كورەرسىز. 1/IX – 2014» دەپ قولتاڭباسىن ءتۇسىرىپتى...

«دوستار ەسكە تۇسكەندە» – دوستاردىڭ قادىر-قاسيەتىن تانۋعا، جاستىق شاقتىڭ باعاسىن بىلۋگە ۇيرەتەتىن ۇلگى كىتاپ بولسا، ودان ىلە-شالا شىققان «اعالار ەستەن كەتپەيدى» – اعالاردى ارداقتاۋعا، جالپى ادام قادىرلەۋگە ۇيرەتەتىن تاعىلىمدى تۋىندى.

شەراعاڭ – شەرحان مۇرتازا جايىن­داعى جازعانىن بىلاي تۇيىندەپتى: «كەتەر كەزدە قۇشاقتاپ، قولىن ءسۇيدىم. شاكىرت­تىك ىقىلاسىما رازى بولعانى ما، مەنىڭ قولىمدى الىپ ءسۇيدى. اقىرىن ارقامنان قاقتى. ودان بەرى قانشاما ۋاقىت وتسە دە قولىمدا ۇستازىمنىڭ ەرنىنىڭ تابى قالعانداي، ارقامنان قاققان تۇسى بۇل­كىلدەپ تۇرعانداي بولادى»... قايران، ەرەكەڭنىڭ جۇرەگى!.. سول جۇرەكپەن ءوزى ويعا العان «ەگەمەن قازاقستان» تۋرالى كىتابى جازىلىپ قالعاندا عوي، شىركىن!

ەرجۇماننىڭ اتى اڭىزعا اينالعان دەۋدىڭ ارتىعى جوق. ەرەكەڭنىڭ جۇمىس كوبەيگەن سايىن جانى كىرەتىندەي كورىنەتىن ەرەن كۇشى، بارشاعا بىردەي تالاپشىلدىعى، تارتىپكە قاتالدىعى، ءبىر سوزىنەن قايت­پاي­تىن بەتتىلىگى، قىزمەتكەرلەرگە قام­قور­لىعى، ايتىمدىلىعى مەن قاي­تىم­دىلىعى، سىرتقى سۇستىلىعى مەن ىشكى مەيىرىمدىلىگىنىڭ ءبىر بويىنا تاڭدانار­لىقتاي توعىسۋى تۋرالى اڭىزعا بەرگىسىز اڭگىمەلەر ءالى تالاي-تالاي جازىلادى. سونداي اڭگىمەلەرگە قوسىلاتىنداي ءبىر دەتالمەن بىتىرەيىن مىنا ەستەلىكتى.

قارالى حاباردى ەستىپ، ەسىلدىڭ جاعا­سىنداعى «سامال» شاعىن اۋدانىن­داعى ەرەكەڭنىڭ پاتەرىنە اھ ۇرىپ جەتكەنىمىزدە اسىل جارى جاقان زار جىلاپ وتىرىپ مى­نانداي اڭگىمە ايتىپ ەدى. ەرەكەڭ سول كۇنى ادەتتەگىسىندەي تاڭەرتەڭگى سەرۋەنگە شى­عىپ كەتەدى. ەكى ساعاتتاي جۇرەتىن ادەتى كورى­نەدى. ءجۇرىپ-ءجۇرىپ كەلىپ، ءۇي ماڭىن­داعى ورىندىقتا دەمىن العان سوڭ پوش­تا­شى­نىڭ «ەگەمەن قازاقستاندى» الىپ كەلگەنىن كۇتىپ، ۇيگە ءوزىنىڭ گازەتىمەن بىرگە كىرەدى ەكەن. «سەرۋەننەن قايتاتىن كەزى دە، ءتىپتى گازەتتى الا كەلەتىن كەزى دە بول­دى. ۋاقىت ءوتىپ بارادى. جوق. جوق. ءبىر كەزدە تۇلا بويىم تۇرشىگىپ، ءوز-وزىمنەن جان­تالاسىپ كەتتىم... قالتا تەلەفونىن المادى... ورىندىقتا وتىرعان جەرىندە جانى قىسى­لىپ بارا جاتقانىن كورگەن بىرەۋلەر «جەدەل جاردەم» شاقىرتىپتى...»، دەيدى جاقان.

ەرجۇمان سمايىلدىڭ ءبىر كىتابى ء«ومىر دەگەن جول ءۇستى» دەپ اتالاتىن ەدى. سويتكەن ەرەكەڭ ءومىر دەگەن جولدىڭ ۇستىندە، بويىنداعى بار قۋاتىن، بۇكىل ءبىلىمى مەن بىلىگىن بەرگەن، جۇرەگىنىڭ جىلۋىن، جانىنىڭ جالىنىن جۇمساعان ءوزىنىڭ سۇيىكتى گازەتىن – «ەگەمەن قازاقستانىن» كۇتىپ وتىرعان كۇيىندە مىنا جارىق دۇنيە­مەن ءۇنسىز-ءتۇنسىز قوشتاسىپ كەتە بارعان ەكەن...

ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ،

مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، قوعام قايراتكەرى